Giáo án Lịch sử Lớp 7 - Tiết 28+29 - Năm học 2019-2020 - Trường THCS Pha Mu

109 Ngày giảng: 12/11/2019 Tiết 28 Bài 15 SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ VĂN HOÁ ĐỜI TRẦN (Tiếp) I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Những nét chính về văn hóa thời Trần. - Nêu và nhận xét về văn học, giáo dục, khoa học-kĩ thuật thời Trần. - Những nét độc đáo về nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc thời Trần 2. Tư tưởng Bồi dưỡng ý thức dân tộc và niềm tự hào về một thời kỳ lịch sử có nền văn hóa riêng mang đậm bản sắc dân tộc. 3. Kĩ năng - Giúp học sinh nhìn nhận sự phát triển về xã hội và văn hoá qua phương pháp so sánh với thời kỳ trước. - Phân tích,đánh giá,nhận xét thành tựu văn hoá đặc sắc. 4. Định hướng năng lực a) Năng lực chung: Tự chủ, tự học; hợp tác; giải quyết các vấn đề và giao tiếp và làm chủ ngôn ngữ. b) Năng lực đặc thù: - Năng lực tìm tòi và khám phá lịch sử; nhận thức và tư duy lịch sử. II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Tranh ảnh theo sgk. 2. Học sinh: Đọc trước bài ở nhà III. PHƯƠNG PHÁP, KỸ THUẬT 1. Phương pháp: Nêu vấn đề, thuyết trình, đàm thoại, thảo luận nhóm,... 2. Kỹ thuật: Đọc - viết tích cực, động não, trình bày... IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định tổ chức /26 2. Kiểm đầu giờ ? Trình bày tình hình kinh tế nhà Trần sau chiến tranh ? ? Vẽ sơ đồ các giai cấp, tầng lớp trong xã hội thời Trần sau chiến tranh ? 3. Bài mới Hoạt động 1: khởi động Sau chiến tranh chống xâm lược Mông - Nguyên, nền kinh tế thời Trần phát triển mạnh mẽ. Xã hội ngày càng phân hoá giai cấp, tầng lớp sâu sắc. cùng với nó đời sống văn hoá, đời sống tinh thần của nhân dân ta cũng ngày càng phong phú hơn. Để thấy rõ sự phát triển văn hoá thời Trần... Hoạt động 2: Hình thành kiến thức, kỹ năng mới Hoạt động của GV & HS Nội dung - HS đọc mục 1 sgk/71 - GV: Thời Trần các tín ngỡng cổ II. Sự phát triển văn hóa 1. Đời sống văn hoá 110 truyền vẫn phổ biến trong nhân dân ? Kể tên một vài tín ngưỡng trong nhân dân? (TB) - HS trả lời ? Đạo phật thời Trần so với thời Lý như thế nào? (KG) - HS trả lời - HS đọc chữ nhỏ sgk/71 - GV: Đạo phật không trở thành quốc giáo và không ảnh hởng đến chính trị, chùa chiền trở thành nơi sinh hoạt văn hoá giai đoạn này nho giáo rất phát triển ? So với đạo phật nho giáo phát triển như thế nào? (KG) - HS trả lời + Nho giáo ngày càng được nâng cao, chú ý hơn do nhu cầu xây dựng bộ máy nhà nước của giai cấp thống trị + Các nhà nho giữ vị trí cao trong bộ máy nhà nước được trọng dụng: Trương Hán Siêu, Chu Văn An...) Từ vua đến người dân lao động đều yêu thích các hoạt động văn nghệ, thể thao ? Em hãy nêu những tập quán sống giản dị trong nhân dân? (TB) - HS trả lời ? Trong nhân dân có những hình thức sinh hoạt văn hoá nào? - HS trả lời ? Em có nhận xét gì về các hoạt động văn hoá thời Trần? (KG) - HS trả lời. Các hoạt động văn hoá phong phú, đa dạng, nhiều vẻ mang đậm tính dân tộc. - GV: Bên ngoài giản dị song bên trong chứa đựng lòng yêu nước sâu sắc, tinh thần thượng võ, đậm đà bản sắc văn hoá dân tộc. - GV sơ kết chuyển ý - HS đọc mục 2 sgk/71,72 ? Văn học thời Trần có đặc điểm gì? - Các tín ngưỡng cổ truyền phổ biến trong nhân dân. + Thờ tổ tiên. + Thờ anh hùng. + Thờ người có công. - Đạo phật, nho giáo phát triển mạnh. - Tập quán: Nhân dân đi chân đất, quần đen, áo tứ thân, cạo trọc đầu. - Hình thức sinh hoạt: + Nhân dân thích ca hát, nhảy múa. + Tập võ nghệ. + Đấu vật... 2. Văn học, giáo dục và khoa học, kĩ thuật 111 - HS trả lời - GV: Phong phú mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc ? Kể tên một số tác phẩm mà em biết? - HS trả lời. Hịch tướng sĩ, Phò giá về kinh, Phú sông Bạch Đằng. ? Các tác phẩm văn học thời kì này có nội dung như thế nào? - HS trả lời - GV: Tinh thần yêu nước và niềm tự hào dân tộc. ? Em có nhận xét gì về văn học thời Trần? (KG) - HS trả lời - GV: Văn học thời kì này rất phát triển bao gồm cả văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm. Các tác phẩm phản ánh niềm tự hào dân tộc về một thời hào hùng Lịch Sử. - HS đọc mục 3 sgk/72 ? Giáo dục thời Trần có đặc điểm gì? - HS hđ nhóm đôi (2') - Đại diện nhóm trình bày - Nhóm khác nhận xét, bổ sung - GV nhận xét, kết luận - HS đọc in nghiêng SGK ? Quốc sử viện có nhiệm vụ gì? Ai đứng đầu? - HS trả lời + Cơ quan viết sử của nước ta + Lê Văn Hưu đứng đầu ? Trong cuộc kháng chiến lần hai, lần ba ai là người chỉ huy các cuộc klháng chiến? - HS trả lời. Trần Hưng Đạo - GV: Ông là 1 nhà quân sự tài ba, đã viết "Binh thư yếu lược". Các lĩnh vực y học, thiên văn học, khoa học... cũng phát triển. Cuối thế kỉ XIV, Hồ Nguyên Trừng đã chế tạo được súng thần cơ và biết đóng các loại thuyền lớn. ? Em có nhận xét gì về tình hình phát triển giáo dục, khoa học, kĩ thuật, kinh a. Văn học - Văn học gồm chữ Hán và chữ Nôm. - Chứa đựng nhiều nội dung phong phú làm rạng rỡ văn hoá Đại Việt b. Giáo dục và khoa học, kĩ thuật - Giáo dục: Trường học mở ra ngày càng nhiều. Các kì thi tuyển chọn nhân tài tổ chức thường xuyên. + Lập cơ quan “Quốc sử viện”. + 1272 “Đại Việt sử kí” 30 quyển của Lê Văn Hưu. - Quân sự, y học, khoa học, kĩ thuật đạt nhiều thành tựu. 112 tế thời Trần? (KG) - HS trả lời - GV: Phát triển mạnh trên mọi lĩnh vực và có nhiều đóng góp cho nền văn hoá dân tộc. Tạo bước phát triển cao cho nền văn minh Đại Việt. - HS đọc mục 4 sgk/73 - HS quan sát tranh, ảnh sgk/73 ? Hãy kể tên các công trình kiến trúc, điêu khắc thời Trần? (TB) - HS trả lời ? Quan sát hình rồng thời thời Trần và hãy so sánh với hình rồng thời Lý? (KG) - HS trả lời - GV: Tinh xảo, rõ nét hơn có sừng vảy bệ vệ, uy nghi hơn Lý 3. Nghệ thuật, kiến trúc và điêu khắc - Tháp phổ Minh, chùa thành Tây Đô. - Nghệ thuật chạm khắc tinh tế Hoạt động 3: Luyện tập - Nêu những nét tiêu biểu về đời sống văn hoá thời Trần? Hoạt động 4: Vận dụng (Trên lớp/ở nhà) - Giáo dục và KHKT thời Trần phát triển như thế nào? Hoạt động 5: Mở rộng, bổ sung, phát triển ý tưởng sáng tạo (làm ở nhà) - Tại sao văn học, khoa học, giáo dục thời Trần phát triển? V. HƯỚNG DẪN CHUẨN BÀI HỌC TIẾT SAU - Học bài theo câu hỏi sgk kết hợp vở ghi - Chuẩn bị “Sự suy sụp của nhà Trần cuối thế kỉ XIV”. + Những nét chính về tình hình kinh tế - xã hội thời Trần cuối XIV? Bổ sung kiến thức ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. 113 Ngày giảng: 15/11/2019 Tiết 29 Bài 16 SỰ SUY SỤP CỦA NHÀ TRẦN CUỐI THẾ KỈ XIV I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Những nét chính về tình hình kinh tế nhà Trần cuối thế kỉ XIV. - Nêu và nhận xét về cuộc sống của vương triều Trần. Sơ lược về nguyên nhân, diễn biến, kết quả các cuộc khởi nghĩa giữa thế kỉ XV. 2. Tư tưởng - Bồi dưỡng tình cảm yêu thương người lao động. - Thấy được vai trò của quần chúng nhân dân trong lịch sử. 3. Kĩ năng Phân tích, đánh giá, nhận xét về các nhân vật lịch sử. 4. Định hướng năng lực a) Năng lực chung: Tự chủ, tự học; hợp tác; giải quyết các vấn đề và giao tiếp và làm chủ ngôn ngữ. b) Năng lực đặc thù: - Năng lực tìm tòi và khám phá lịch sử; nhận thức và tư duy lịch sử. II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Nghiên cứu soạn bài, sgv, sgk. 2. Học sinh: Đọc trước bài ở nhà III. PHƯƠNG PHÁP, KỸ THUẬT 1. Phương pháp: Nêu vấn đề, thuyết trình, đàm thoại, thảo luận nhóm,... 2. Kỹ thuật: Đọc - viết tích cực, động não, trình bày... IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định tổ chức /26 2. Kiểm đầu giờ ? Em hãy trình bày một số nét về tình hình văn hoá, giáo dục, khoa học dưới thời Trần? 3. Bài mới Hoạt động 1: khởi động Sau các cuộc kháng chiến chống xâm lược Mông - Nguyên. Tình hình kinh tế, xã hội thời Trần đạt nhiều thành tựu rực rỡ đóng góp cho sự phát triển đất nước. Đến cuối XIV nhà Trần sa sút nghiêm trọng tạo ra tiền đề cho một triều đại mới thay thế, tình hình đó diễn ra như thế nào. Hoạt động 2: Hình thành kiến thức, kỹ năng mới Hoạt động của GV & HS Nội dung - HS đọc mục 1 sgk/74 - GV giảng: Đầu thế kỉ XIV xã hội ổn định, kinh tế phát triển trở lại. ? Tình hình đất nước ta cuối thế kỉ XIV như thế nào? Tại sao xảy ra tình trạng I. Tình hình kinh tế - xã hội 1. Tình hình kinh tế - Cuối XIV nhà nước không quan tâm đến sản xuất nông nghiệp → đời sống 114 như vậy? (Nhóm Bàn 2’) - HS trả lời - GV: Cuối XIV vương hầu quý tộc tìm cách gia tăng tài sản riêng của mình bóc lột nhân dân, ăn chơi sa đoạ không chăm lo đến sản xuất và đời sống nhân dân. ? Những việc làm trên của vua quan nhà Trần cuối TK XIV đem lại hậu quả gì? - HS trả lời - HS đọc chữ nhỏ sgk/74 - GV: Vua Trần Dụ Tông bắt dân đào hồ lớn trong hoàng thành, chất đá giữa hồ làm núi bắt dân trở nước mặn từ biển vào hồ nhỏ nuôi hải sản. Tướng Trần Khánh Dư nói: “Tướng là chim ưng, dân là vịt, lấy vịt nuôi chim ưng có gì là lạ”. Nguyễn Phi Khanh đã viết lên những câu thơ mô tả sự thật. "Ruộng lúa ngàn dặm đỏ như cháy Đồng quê than vãn trông vào đâu? ...Lưới chài quan lại còn vơ vét. Máu thịt nhân dân cạn nửa rồi...” ? Đời sống nhân dân cuối thế kỉ XIV ra sao? (KG) - HS trả lời - GV: Làng xã tiêu điều, xơ xác cuộc sống người dân đói khổ họ phải đi nơi khác hoặc làm nô tì. - GV: Sơ kết, chuyển ý - HS: Mục 2 sgk/74, 75 ? Em có nhận xét gì về cuộc sống của vua quan nhà Trần cuối thế kỉ XIV? (KG) - HS trả lời - GV giảng theo sgk/ 74, 75 - GV giảng: Lợi dụng tình hình đó nhiều kẻ nịnh thần làm rối loạn kỉ cương phép nước. Chu Văn An, quan Tư nghiệp ở Quốc tử giám dâng sớ đề nghị chém 7 tên nịnh thần nhưng vua không nghe, ông từ quan về quê dạy học. ? Việc làm của Chu Văn An nói lên điều gì? (KG) nhân dân gặp nhiều khó khăn. - Mất mùa, đói kém, nhân dân bán ruộng đất vợ con biến thành nô tì. 2. Tình hình xã hội - Vua quan vẫn ăn chơi sa đoạ, kẻ nịnh thần làm loạn phép nước. 115 - HS trả lời - GV: Ông là vị quan thanh liêm không vụ lợi, biết đặt lợi ích nhân dân lên trên hết, một người thầy đáng kính được dân tộc Việt Nam đời đời tôn trọng. Năm 1369 Trần Dụ Tông chết nhà Trần suy yếu Dương Nhật Lễ lên nắm chính quyền (1369 – 1370) - HS đọc chữ nhỏ sgk/75 - GV: Trước tình hình trong nước như vậy, Cham-pa nhòm ngó xâm lược nước ta, nhà Minh đưa những yêu sách ngang ngược. Trong điều kiện đó, người nông dân càng chịu nhiều khổ cực và họ đã vùng đấu tranh. - GV: Dùng lược đồ, kết hợp ghi bảng các cuộc khởi nghĩa. ? Vì sao cuối thời Trần các cuộc khởi nghĩa lại liên tiếp nổ ra? (KG) - HS trả lời - GV: Biểu hiện sự phản ứng mãnh liệt của nhân dân với nhà Trần - Bên ngoài Cham- pa xâm lược và yêu sách ngang ngược của nhà Minh. - Đời sống nhân dân cực khổ → khởi nghĩa bùng nổ. a. Khởi nghĩa Ngô Bệ (1344 - 1360) ở Hải Dương. b. Khởi nghĩa Nguyễn Thanh, Nguyễn Kỵ (1379) Thanh Hoá. c. Khởi nghĩa Phạm Sư Ôn 1390 Quốc Oai - Sơn Tây d. Khởi nghĩa Nguyễn Nhữ Cái (1399 - 1400) ở Sơn Tây. Hoạt động 3: Luyện tập Nêu những nét chính về tình hình kinh tế - xã hội thời Trần cuối XIV? Hoạt động 4: Vận dụng (Trên lớp/ở nhà) Em có nhận xét gì về vương triều Trần ở nửa cuối thế kỉ XIV ? Hoạt động 5: Mở rộng, bổ sung, phát triển ý tưởng sáng tạo (làm ở nhà) Sự bùng nổ của các cuộc khởi nghĩa nông dân, nô tì ở nủa sau thế kỉ XIV nói lên điều gì? Tại sao? V. HƯỚNG DẪN CHUẨN BÀI HỌC TIẾT SAU - Học bài theo câu hỏi sgk kết hợp vở ghi - Chuẩn bị “Sự suy sụp của nhà Trần cuối thế kỉ XIV”. + Nhà Hồ được thành lập trong hoàn cảnh nào? + Cuộc cải cách của Hồ Quý Ly * Bổ sung kiến thức ... ... ...