Bài giảng Tiêt 91- Câu phủ định

Kiểm tra bài cũ: Câu 1: Cho biết đặc điểm và chức năng của câu trần thuật . Câu 2: Trong các câu sau câu nào là câu trần thuật ? a) Ôi quê hương !Mối tình tha thiết Cả một đời gắn chặt với quê hương. (Tế Hanh ) b)Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân .(Sự tích Hồ Gươm ) c)Chi Cốc béo xù đứng trước cửa nhà ta ấy hả?(Tô Hoài ) d)Con là một đứa trẻ nhạy cảm. ( Lý Lan ) I.Đặc điểm hình thức và chức năng : 1)Đặc điểm hình thức : Xét những câu sau và trả lời câu hỏi : a) Nam đi Huế . b) Nam không đi Huế . c) Nam chưa đi Huế . d) Nam chẳng đi Huế . I.Đặc điểm hình thức và chức năng : 1)Đặc diểm hình thức : Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như : không , chẳng , chả , chưa , không phải ( là ), chẳng phải (là) , đâu có phải ( là ) , đâu ( có ) ... BÀI TẬP ỨNG DỤNG : Đọc các câu sau : 1)Không phải , nó giỏi môn Văn . 2)Nó không giỏi môn Văn . 3)Nó giỏi không phải môn Văn(mà làToán). a)Phân tích cấu tạo ngữ pháp của 3 câu trên . b)Xác dịnh từ ngữ phủ định của 3 câu trên . c)Trong các câu 1, 2, 3 các từ ngữ phủ định , phủ định thành phần nào của câu? I.Đặc điểm hình thức và chức năng : 1)Đặc diểm hình thức : Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như : không , chằng , chả , chưa , không phải ( là ), chẳng phải (là) , đâu có phải ( là ) , đâu ( có ) ... 2)Chức năng: 1)Xét những câu sau và trả lời câu hỏi : b) Nam không đi Huế . c) Nam chưa đi Huế . d) Nam chẳng đi Huế. a) Nam đi Huế . =>Thông báo sự việc =>Sự việc Nam đi Huế không diễn ra. 2)Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi : Thầy sờ vòi bảo : -Tưởng con voi như thế nào, hoá ra nó sun sun như con đỉa . Thầy sờ ngà bảo : -Không phải , nó chần chẫn như cái đòn càn . Thầy sờ tai bảo : -Đâu có ! Nó bè bè như cái quạt thóc . BÀI TẬP trắc nghiệm : Chọn câu trả lời đúng nhất Mấy ông thầy bói xem voi dùng những câu có từ ngữ phủ định để làm gì ? A.Để phản bác một ý kiến , nhận định của người đối thoại . B.Để thông báo , xác nhận không có sự vật , sự việc , tính chất , quan hệ nào đó. C.Cả hai câu đều đúng . I.Đặc điểm hình thức và chức năng : 1)Đặc diểm hình thức : Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như : không , chằng , chả , chưa , không phải ( là ), chẳng phải (là) , đâu có phải ( là ) , đâu ( có ) ... 2)Chức năng: -Thông báo , xác nhận không có sự vật , sự việc , tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả ) -Phản bác một ý kiến một nhận định (câu phủ định bác bỏ ) Ghi nhớ SGK trang 53 Những câu sau có phải là câu phủ định? Vì sao? Cho biết ý nghĩa của từng câu . a)Trời này mà lạnh à ? b)Có trời mà biết nó ở đâu . c)Nó không phải là không biết . I.Đặc điểm hình thức và chức năng : 1)Đặc diểm hình thức : Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như : không , chằng , chả , chưa , không phải ( là ), chẳng phải (là) , đâu có phải ( là ) , đâu ( có ) ... 2)Chức năng: -Thông báo , xác nhận không có sự vật , sự việc , tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả ) -Phản bác một ý kiến một nhận định (câu phủ định bác bỏ ) 3)Ghi nhớ SGK trang 53 II.LUYỆN TẬP : Bài tập 1/53: Trong các câu sau đây , câu nào là câu phủ định bác bỏ ?Vì sao ? a)Tất cả quan chức nhà nước vào buổi sáng ngày khai trường đều chia nhau đến dự lễ khai giảng ở khắp các trường học lớn nhỏ. Bằng hành động đó , họ muốn cam kết rằng , không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai . (Theo Lý Lan –Cổng trường mở ra ) b)Tôi an ủi lão : -Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu !Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt !Ta giết nó chính là hoá kiếp cho nó đấy , hoá kiếp để cho nó làm kiếp khác . ( Nam Cao – Lão Hạc) BÀI TẬP 2: Đọc các đoạn trích sau và trả lời câu hỏi : a)Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường , song không phải là không có ý nghĩa. (Hoài Thanh –Ý nghĩa văn chương ) b)Tháng tám , hồng ngọc đỏ , hồng hạc vàng , không ai không từng ăn trong Tết Trung thu , ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ (Băng Sơn, Quả Thơm ) Những câu trên có ý nghĩa phủ định không? Vì sao? -Đặt những câu không có từ ngữ phủ định mà có ý nghĩa tương đương với những câu trên .So sánh những câu mới đặt với những câu trên đây và cho biết có phải ý nghĩa của chúng hoàn toàn giống nhau không ? =>Tất cả đều là câu phủ định .Vì có những từ phủ định “không” trong câu (a) và (b ), từ “chẳng” trong câu ( c ) a)Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song có ý nghĩa. b)Tháng tám , hồng ngọc đỏ , hồng hạc vàng , ai cũng từng ăn trong Tết Trung thu , ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ . c)Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội ai cũng có một lần nghển cổ nhìn lên , tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường. BÀI TẬP 3:Xét câu văn sau và trả lời câu hỏi : Choắt không dậy được nữa , nằm thoi thóp . (Tô Hoài –Dế Mèn phiêu lưu kí ) Nếu Tô Hoài thay từ phủ định không bằng chưa thì nhà văn phải viết lại câu này như thế nào? Nghĩa cuả câu có thay đổi không ?Câu nào phù hợp với câu chuyện hơn, vì sao ? *Viết lại : Choắt chưa dậy được nữa , nằm thoi thóp . *Nghĩa của câu thay đổi vì khi thay từ “không” bằng “chưa” thì ý nghĩa của câu cũng thay đổi :Vì “chưa biểu thị ý phủ định đối với điều mà cho đến một thời điểm nào đó không có , nhưng sau thời điểm đó có thể có ” Còn “không” cũng biểu thị ý phủ định và không có hàm ý về sau có thể có *Vậy câu viết của Tô Hoài phù hợp hơn vì trong câu chuyện , Dế Choắt sau hki bị Cóc mổ đã nằm thoi thóp , không bao giờ dậy nữa và chết . BÀI TẬP 4: Các câu sau đây có phải là câu phủ định không ?Những câu này dùng để làm gì ?Đặt những câu có ý nghĩa tương đương. a)Đẹp gì mà đẹp ! b)Làm gì có chuyện đó ! c)Bài thơ này mà hay à? d)Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng ? *Trả lời :các câu trên không phải là câu phủ định (Vì không có từ ngữ phủ định )nhưng được dùng để biểu thị ý phủ định (Phủ định bác bỏ ) => a)Chẳng đẹp gì ! =>b)Không có chuyện đó đâu! =>c)Đây không phải là bài thơ hay. =>d)Tôi cũng chẳng sung sướng gì. BÀI TẬP 5:Đọc đoạn trích sau (Chú ý các từ in đậm )và cho biết :Có thể thay Quên bằng không , chưa bằng chẳng được không ?Vì sao ? Ta thường tới bữa quên ăn , nửa đêm vỗ gối ; ruột đau như cắt , nước mắt đầm đìa ; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da , nuốt gan uống máu quân thù .Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ , nghìn xác này gói trong da ngựa , ta cũng vui lòng . (Trần Quốc Tuấn – Hịch tướng sĩ ) =>Trong đoạn trích này không thể thay từ “Quên” bằng từ “không ” , từ “chưa” bằng từ “chẳng” được .Bởi vì nếu thay thế sẽ làm thay đổi hẳn ý nghĩa của câu văn . -Vì Quên ở đây có nghĩa là “không nghĩ đến , không để tâm đến”.Phải dùng từ này mới thể hiện mới thể hiện được chính xác của người viết :Căm thù giặc và tìm cách trả thù đếm mức không để tâm đến việc ăn uống , một hoạt động thiết yếu và diễn ra hàng ngày đối vói tất cả mọi người . -Chưa khác với chẳng .Tử chưa biểu thị ý phủ định đối với điều mà cho đến một thời điểm nào đó là không có , nhưng sau thời điểm đó là có thể . Còn từ chẳng biểu thị ý phủ định không có hàm ý là về sau có thể có . BÀI TẬP 6: Hãy viết một đoạn đối thoại ngắn , trong đó có dùng câu phủ định miêu tả và câu phủ định bác bỏ. Dặn dò về nhà -Hoàn thành các câu còn lại trong phần luyện tập . -Học bài và chuẩn bị bài : CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG (TLV) Giới thiệu di tích ,thắng cảnh địa phương .