Bài giảng Tiết 46: câu ghép

TiÕt 46: C©u ghÐp KiÓm tra bµi cò 1. ThÕ nµo lµ c©u ghÐp? Chän ph­¬ng ¸n ®óng trong 3 ph­¬ng ¸n sau: C©u cã mét côm C-V C©u cã côm C-V nhá n»m trong côm C-V lín C©u cã c¸c côm C-V kh«ng bao chøa nhau  C©u ®¬n  C©u ®¬n më réng thµnh phÇn  C©u ghÐp T×m hiÓu bµi míi Cã lÏ tiÕng ViÖt cña chóng ta ®Ñp bëi v× t©m hån cña ng­êi ViÖt Nam ta rÊt ®Ñp, bëi v× ®êi sèng, cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta tõ tr­íc tíi nay lµ cao quÝ, lµ vÜ ®¹i, nghÜa lµ rÊt ®Ñp. (Ph¹m V¨n §ång, Gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt) Bµi tËp 1. H·y x¸c ®Þnh c¸c vÕ c©u trong c©u ghÐp sau. Quan hÖ gi÷a c¸c vÕ c©u lµ quan hÖ g×? Trong mèi quan hÖ ®ã, mçi vÕ c©u biÓu thÞ ý nghÜa g×? T×m hiÓu bµi míi Cã lÏ tiÕng ViÖt cña chóng ta / ®Ñp bëi v× t©m hån cña ng­êi ViÖt Nam ta / rÊt ®Ñp, bëi v× ®êi sèng, cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta tõ tr­íc tíi nay / lµ cao quÝ, lµ vÜ ®¹i, nghÜa lµ rÊt ®Ñp. Bµi tËp 1. H·y x¸c ®Þnh c¸c vÕ c©u trong c©u ghÐp sau. Quan hÖ gi÷a c¸c vÕ c©u lµ quan hÖ g×? Trong mèi quan hÖ ®ã, mçi vÕ c©u biÓu thÞ ý nghÜa g×? bëi v× bëi v× Dùa vµo nh÷ng kiÕn thøc ®· häc, xÕp nh÷ng quan hÖ ý nghÜa cã thÓ cã gi÷a c¸c vÕ c©u sao cho phï hîp víi dÊu hiÖu h×nh thøc th­êng gÆp. B¾t ®Çu KÕt côc, anh chµng “hÇu cËn «ng lÝ” / yÕu h¬n chÞ chµng con män, h¾n / bÞ chÞ nµy tóm tãc l¼ng cho mét c¸i, ng· nhµo ra thÒm. (Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn) KÕt côc, anh chµng “hÇu cËn «ng lÝ” yÕu h¬n chÞ chµng con män, h¾n bÞ chÞ nµy tóm tãc l¼ng cho mét c¸i, ng· nhµo ra thÒm. (Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn) Bµi tËp 3: X¸c ®Þnh quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ cña c©u ghÐp sau. V× sao em biÕt gi÷a c¸c vÕ c©u cã mèi quan hÖ ®ã? Bµi tËp 1. X¸c ®Þnh c¸c vÕ c©u trong c¸c c©u ghÐp sau vµ mèi quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u ®ã. Cho biÕt mçi vÕ c©u biÓu thÞ ý nghÜa g× trong mèi quan hÖ Êy. LuyÖn tËp a/ C¶nh vËt chung quanh t«i ®Òu thay ®æi, v× chÝnh lßng t«i ®ang cã sù thay ®æi lín: h«m nay t«i ®i häc. (Thanh TÞnh, T«i ®i häc) a/ C¶nh vËt chung quanh t«i / ®Òu thay ®æi, v× chÝnh lßng t«i / ®ang cã sù thay ®æi lín: h«m nay t«i / ®i häc. (Thanh TÞnh, T«i ®i häc) v× : Bµi tËp 2 §äc ®o¹n trÝch sau ®©y vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái: Vµo mïa s­¬ng, ngµy ë H¹ Long nh­ ng¾n l¹i (1). Buæi sím, mÆt trêi lªn ngang cét buåm, s­¬ng tan, trêi míi quang (2). Buæi chiÒu, n¾ng võa nh¹t, s­¬ng ®· bu«ng nhanh xuèng biÓn (3). (Thi S¶nh) T×m c©u ghÐp trong nh÷ng ®o¹n trÝch trªn. X¸c ®Þnh quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u trong mçi c©u ghÐp. Cã thÓ t¸ch mçi vÕ c©u nãi trªn thµnh mét c©u ®¬n kh«ng? V× sao? LuyÖn tËp Vµo mïa s­¬ng, ngµy ë H¹ Long nh­ ng¾n l¹i (1). Buæi sím, mÆt trêi / lªn ngang cét buåm, s­¬ng / tan, trêi / míi quang (2). Buæi chiÒu, n¾ng / võa nh¹t, s­¬ng / ®· bu«ng nhanh xuèng biÓn (3). (Thi S¶nh) Buæi sím Buæi chiÒu, LuyÖn tËp Bµi tËp 3. Tæ 1- 2 Cho c©u ghÐp: V× ng­êi ®êi v« t×nh nªn c« bÐ b¸n diªm ®· chÕt. Theo em cã thÓ thay cÆp quan hÖ “V×….nªn” cña c©u trªn b»ng nh÷ng cÆp quan hÖ tõ: “T¹i… nªn…”, Nhê… nªn…” ®­îc kh«ng? V× sao? Tæ 3- 4 Cho c©u ghÐp: Gi¸ anh con trai kh«ng phÉn chÝ bá ®i phu ®ån ®iÒn cao su th× l·o H¹c ®©u ph¶i sèng lñi thñi nh­ vËy. Theo em cã thÓ thay cÆp quan hÖ tõ “Gi¸ …. th×” cña c©u trªn b»ng nh÷ng cÆp quan hÖ tõ: “NÕu … th×…”, “ HÔ … th×…” ®­îc kh«ng? V× sao? - V×… nªn… -> Trung hoµ vÒ s¾c th¸i t×nh c¶m - T¹i… nªn… -> S¾c th¸i ¸p ®Æt, qui lçi - Nhê… nªn…-> Th­êng dïng ®èi víi nguyªn nh©n tèt - NÕu … th×…-> Cã s¾c th¸i trung tÝnh - HÔ … th×… -> Th­êng dïng trong tr­êng hîp mét ®iÒu kiÖn ®­îc lÆp l¹i th­êng xuyªn - Gi¸… th×… -> Mang ý nghÜa gi¶ ®Þnh Bµi tËp 3. Bµi tËp 4: - X¸c ®Þnh c©u ghÐp trong ®o¹n trÝch sau. - XÐt vÒ mÆt lËp luËn, cã thÓ t¸ch mçi vÕ cña nh÷ng c©u ghÐp Êy thµnh mét c©u ®¬n kh«ng? V× sao? - XÐt vÒ gi¸ trÞ biÓu hiÖn, nh÷ng c©u ghÐp nh­ vËy cã t¸c dông nh­ thÕ nµo trong viÖc miªu t¶ lêi lÏ cña nh©n vËt (l·o H¹c)? L·o kÓ nhá nhÎ vµ dµi dßng thËt (1). Nh­ng ®¹i kh¸i cã thÓ rót vµo hai viÖc (2). ViÖc thø nhÊt: l·o th× giµ, con l·o ®i v¾ng, v¶ l¹i nã còng cßn d¹i l¾m, nÕu kh«ng cã ng­êi tr«ng nom cho nã th× khã mµ gi÷ ®­îc v­ên ®Êt ®Ó lµm ¨n ë lµng nµy; t«i lµ ng­êi nhiÒu ch÷ nghÜa, nhiÒu lÝ luËn, ng­êi ta kiªng nÓ, vËy l·o muèn nhê t«i cho l·o göi ba sµo v­ên cña th»ng con l·o; l·o viÕt v¨n tù nhù¬ng cho t«i ®Ó kh«ng ai cßn t¬ t­ëng dßm ngã ®Õn; khi nµo con l·o vÒ th× nã sÏ nhËn v­ên lµm, nh­ng v¨n tù cø ®Ó tªn t«i còng ®­îc, ®Ó thÕ ®Ó t«i tr«ng coi cho nã (3)… ViÖc thø hai: l·o giµ yÕu l¾m råi, kh«ng biÕt sèng chÕt lóc nµo, con kh«ng cã nhµ, lì chÕt kh«ng biÕt ai ®øng ra lo cho ®­îc; ®Ó phiÒn cho hµng xãm th× chÕt kh«ng nh¾m m¾t; l·o cßn h¨m nh¨m ®ång b¹c víi n¨m ®ång b¹c võa b¸n chã lµ ba m­¬i ®ång b¹c, muèn göi t«i, ®Ó lì cã chÕt th× t«i ®em ra, nãi víi hµng xãm gióp, gäi lµ cña l·o cã tÝ chót, cßn bao nhiªu ®µnh nhê hµng xãm c¶ (4)… (Nam Cao, L·o H¹c) - C©u sè (3) vµ c©u sè (4) lµ c©u ghÐp. - XÐt vÒ mÆt lËp luËn, mçi c©u gåm nhiÒu vÕ, tËp trung tr×nh bµy mét viÖc l·o H¹c nhê «ng gi¸o: + ViÖc thø nhÊt l·o H¹c göi m¶nh v­ên nhê «ng gi¸o tr«ng coi cho con l·o. + ViÖc thø hai l·o H¹c göi tiÒn nhê «ng gi¸o lo ma chay nÕu ch¼ng may l·o chÕt. -> NÕu t¸ch mçi vÕ c©u trong tõng c©u ghÐp thµnh mét c©u ®¬n th× kh«ng ®¶m b¶o ®­îc tÝnh m¹ch l¹c cña lËp luËn. - XÐt vÒ gi¸ trÞ biÓu hiÖn, t¸c gi¶ cè ý viÕt c©u dµi lµ ®Ó t¸i hiÖn c¸ch kÓ lÓ “dµi dßng” cña l·o H¹c -> phï hîp víi c¸ch nãi n¨ng chËm r·i, dµi dßng cña ng­êi giµ, phï hîp víi tÝnh c¸ch l·o H¹c. Bµi tËp 5. Dùa vµo v¨n b¶n “Th«ng tin vÒ ngµy Tr¸i ®Êt n¨m 2000”, viÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 5 c©u ®Ó kªu gäi mäi ng­êi thay ®æi thãi quen sö dông bao b× ni l«ng (trong ®o¹n v¨n cã sö dông mét c©u ghÐp, ph©n tÝch mèi quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u ghÐp ®ã) C¸c c¸ch nèi c¸c vÕ c©u ghÐp Dïng tõ cã t¸c dông nèi Kh«ng dïng tõ nèi (Dïng dÊu c©u) HÖ thèng kiÕn thøc vÒ c©u ghÐp HÖ thèng kiÕn thøc vÒ c©u ghÐp C¸ch nhËn biÕt quan hÖ gi÷a c¸c vÕ Dùa vµo v¨n c¶nh, hoµn c¶nh giao tiÕp Dùa vµo dÊu hiÖu h×nh thøc HÖ thèng kiÕn thøc vÒ c©u ghÐp C©u (XÐt vÒ cÊu t¹o ng÷ ph¸p) C©u ®¬n BiÕn ®æi c©u C©u ghÐp HÖ thèng kiÕn thøc vÒ c©u (XÐt vÒ cÊu t¹o ng÷ ph¸p) Líp 6 Líp 7 Líp 8 C©u rót gän ChuyÓn ®æi c©u C©u ®Æc biÖt C©u më réng End.