Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Tiết 37, 38: Hai đứa trẻ

.NhiÖt liÖt chµo mõng Tiết 37+ 38. Đọc văn Hai đứa trẻThạch Lam Tiểu dẫn 1. Tác giả: Thạch Lam ( 1910 -1942)+ Tên thật: Nguyễn Tường Vinh  Nguyễn Tường Lân+ Bút danh: Việt Sinh Tiểu dẫn 1. Tác giả: - Quê: + Nội: Cần Thơ - Hội An Quảng Nam + Ngoại: Cẩm Giàng - Hải Dương + Sinh ra và mất tại Hà Nội, cũng có khoảng thời gian ông sống ở Cẩm Giàng - Hải Dương  khoảng thời gian ít ỏi ấy đã ảnh hưởng đến sáng tácThạch Lam Sở trường viết truyện ngắn: Truyện không có cốt chuyện. Hai yếu tố hiện thực và trữ tình đan cài, xen kẽ vào nhau  đặc thù truyện ngắnThạch Lam- Văn trong sáng, giản dị mà thâm trầm sâu sắc. 2. Các tác phẩm chính Nắng trong vườn Ngày mớiTheo dòng Hà nội ban đêm Một thoáng ở nhà thương Hà Nội băm sáu phố phường Thuộc nhiều thể loại . 3. Giới thiệu “ Hai đứa trẻ”: - Xuất xứ: in trong tập “ nắng trong vườn” ( 1938)- Bút pháp: Hiện thực và lãng mạn trữ tìnhII. Đọc hiểu văn bảnĐọcTìm hiểu văn bản2.1. Phố huyện lúc chiều muộn * Thiên nhiên phố huyệnÂm thanh:Tiếng trống – chòi huyện; ếch nhái - đồng ruộng; muỗi vo ve - cửa hàngHình ảnh,màu sắc, đường nét:Phương tây đỏ rực như lửa cháy; đám mây ánh hồng như hòn than; dãy tre làng đen lại - cắt hình rõ rệt Báo hiệu ngày tàn , khơi gợi cảm xúc, tình cảm trong lòng người đọc về cảnh vật miền quê Việt Nam( bình dị, gần gũi, thơ mộng) . Lời văn: đơn sơ, không cầu kì, không kiểu cách  gợi thần thái, hồn cảnh vật - miền quê Việt Nam.* Đời sống con người phố huyện:- Cảnh chợ tàn: + Chợ vãn từ lâu, người về hết, tiéng ồn ào mất+ Chỉ còn rác rưởi,vỏ bưởi vỏ thị, lá nhãn, lá mía; mùi ẩm, hơi nóng lẫn cát bụi+ Vài người bán hàng đang thu xếp hành lí nói chuyện với nhau . Chợ tàn Những đứa trẻ: nhặt nhạnh.Mẹ con chị tý: ngày mò cua bắt tép Chị em Liên: Cửa hàng tạp hoá nhỏ xíuCụ thi: hơi điên, nghiện rượu.. Tàn tạ: Bấy nhiêu con người - bấy nhiêu cảnh ngộ.Lam lũ, nghèo khổ, quẩn quanh, bế tắc trong ao đời bằng phẳng ->đang cố gắng mưu sinh không biết đến bao giờ.Con người phố huyện . Tâm trạng của Liên: Lòng buồn man mác trước cái giờ khắc ngày tànĐộng lòng thương những đứa trẻ lom khom nhặt nhạnh..Xót thương cho mẹ con chị tý – qua lời văn, giọng văn( ngày đi Chị chả kiếm được bao nhiêu.)Tâm hồn: nhạy cảm, tinh tế, yêu thương con người . Thái độ của tác giả:Yêu mến, gắn bóvới thiên nhiên, quê hương đất nước.Xót thương cho những kiếp người nghèo khổ trong ao đời bằng phẳng . Củng cố: Phố huyện lúc chiều muộnThiên nhiênĐời sống con ngườiTâm trạng Liên -> con người LiênThái độ của tác giả . Hướng dẫn về nhà:- Phố huyện lúc đêm khuya được hiện lên với những biểu tượng nào, có ý nghĩa gì?- Tâm trạng của Liên như thế nào? So sánh Hai đứa trẻ với Tắt đèn, Lão Hạc, Gió lạnh đầu mùa để thấy được con người và xã hội trong những năm trước cách mạng tháng tám – 1945 Giờ sau học tiết 2 của bài này.Xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù chó ý theo dâi cña Tiết 2: Hai đứa trẻ2.2. Phố huyện lúc đêm khuya.2.2.1. Biểu tượng bóng tối và ngọn đèn. . Bóng tốiĐường phố và các ngõ chứa đầy bóng tốiTối hết cả, con đường thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà.Các ngõ vào làng lại càng sẫm đen hơn nữaBóng tối được miêu tả ở nhiều trạng thái khác nhau, tràn ngập trong tác phẩm .  Tạo một bức tranh u tối, đè nặng lên tác phẩm  tạo không gian tù đọng, gợi cảm giác ngột ngạt.Bóng tối được miêu tả ở nhiều trạng thái khác nhau, tràn ngập trong tác phẩmBiểu tượng kiếp người phố huyện và nhân dân trước CMT8 : Sống quẩn quanh, bế tắc; tâm trạng vô vọng, u hoài. . Bóng tối liên quan đến sự mưu sinh của từng con người trong phố huyệnTối đến mẹ con chị tý dọn hàng nướcĐêm về bác phở siêu xuất hiệnTrong bóng tối gia đình bác hát Sẩm kiếm ăn.Khi bóng tối tràn ngập là lúc bà cụ thi điên đến mua rượu uốngĐêm nào Liên cũng ngồi ngắm phố huyện và chờ tàuBiểu tượng nghệ thuật gợi nhiều cảm xúc cho người đọc. . Cửa chỉ hé ra một khe ánh sángQuầng sáng thân mật quanh ngọn đèn chị týMột chấm lửa nhỏ - Bếp lửa của bác SiêuNgọn đèn cuả Liên thưa thớt từng hột sáng lọt qua phên nứaKhông đủ chiếu sáng, không đủ sức phá tan màn đêm mà ngược lại làm cho đêm tối mênh mông hơn.Nó như những lỗ thủng trên bức tranh toàn cảnh màu đen.Ngọn đèn dầu nơi phố huyện . Biểu tượng: Kiếp sống nhỏ nhoi,vô danh vô nghĩa, lay lắt, leo lét mỏi mòn , không hạnh phúc, không tương lai trong đêm tối mênh mông của xã hội cũ.Tâm trạng Liên: Buồn, cảm thông, chia sẻ với những kiếp ngườinhỏ nhoi. Lay lắt..trong bóng tối.Mong ước một cái gì tươi sáng cho sự nghèo khổ hàng ngày của họ. . * Giữa bóng tối và ánh sáng Sự tương quanNhịp sống của người dân được lặp đi lặp lại một cách đơn điệu, buồn tẻ: + Vẫn những động tác quen thuộc+ Vẫn cái suy nghĩ mong đợi như mọi ngày: + Nhưng : Ước một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hàng ngày chưa hết hy vọng ở cuộc sống  Dù trong hoàn cảnh nào con người vẫn có ước mơ và hy vọng.2.2.2. BiÓu t­îng chuyÕn tµu ®ªm qua phè huyÖn.- H×nh ¶nh con tµu lÆp 10 lÇn trong t¸c phÈm. §ã lµ biÓu t­îng cho mét cuéc sèng s«i ®éng, nhén nhÞp, vui vÎ, hiÖn ®¹i. Dï chØ trong gi©y l¸t nã còng ®­a c¶ phè huyÖn tho¸t ra khái cuéc sèng tï ®äng, u Èn, bÕ t¾c.- ChuyÕn tµu ®ªm qua phè huyÖn lµ niÒm vui duy nhÊt trong ngµy cña chÞ em Liªn. + Mang ®Õn mét thÕ giíi kh¸c: ¸nh s¸ng xa l¹, ©m thanh nao nøc, tiÕng ån µo cña kh¸ch...kh¸c vµ ®èi lËp víi nhÞp ®iÖu buån tÎ n¬i phè huyÖn.+ ChuyÕn tµu trë ®Çy ký øc tuæi th¬ cña hai chÞ em Liªn, mang theo mét thø ¸nh s¸ng duy nhÊt, nh­ con thoi xuyªn thñng mµn ®ªm, dï chØ trong chèc l¸t còng ®ñ xua tan c¸i ¸nh s¸ng mê ¶o n¬i phè huyÖn.Nhãm 1, 2: T¹i sao ®ªm nµo chÞ em Liªn còng chê tµu qua råi míi ®i ngñ? Cã ph¶i hai chÞ em chê tµu qua ®Ó b¸n hµng kh«ng? T¹i sao? - ViÖc chê tµu trë thµnh mét nhu cÇu nh­ c¬m ¨n n­íc uèng hµng ngµy cña chÞ em Liªn. Liªn chê tµu kh«ng ph¶i v× môc ®Ých tÇm th­êng lµ ®îi kh¸ch mua hµng mµ v× môc ®Ých kh¸c:+ §­îc nh×n thÊy nh÷ng g× kh¸c víi cuéc ®êi mµ hai chÞ em Liªn ®ang sèng.+ Con tµu mang ®Õn mét kû niÖm, ®¸nh thøc håi øc vÒ kû nÞªm mµ chÞ em c« ®· tõng ®­îc sèng.+ Gióp Liªn nh×n thÇy râ h¬n sù ng­ng ®äng tï tóng cña cuéc sèng phñ ®Çy bãng tèi hÌn män, nghÌo nµn cña cuéc ®êi m×nh  Liªn lµ ng­êi giµu lßng th­¬ng yªu, hiÕu th¶o vµ ®¶m ®ang. C« lµ ng­êi duy nhÊt trong phè huyÖn biÕt ­íc m¬ cã ý thøc vÒ cuéc sèng. C« mái mßn trong chê ®îi.  §©y chÝnh lµ gi¸ trÞ nh©n ®¹o trong t¸c phÈm. Nhãm 3: Theo em, Liªn lµ ng­êi nh­ thÕ nµo?Nhãm 4: Qua truyÖn ng¾n Th¹ch Lam muèn ph¸t biÓu t­ t­ëng g×? 2.3. T­ t­ëng t¸c phÈm.- TiÕng nãi xãt th­¬ng ®èi víi nh÷ng kiÕp ng­êi nghÌo ®ãi c¬ cùc, sèng quÈn quanh bÕ t¾c, kh«ng ¸nh s¸ng, kh«ng t­¬ng lai, cuéc sèng nh­ c¸t bôi ë phè huyÖn nghÌo tr­íc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m.- Th¹ch Lam lµm sèng dËy nh÷ng sè phËn cña mét thêi, hä kh«ng h¼n lµ nh÷ng kiÕp ng­êi bÞ ¸p bøc bãc lét, nh­ng tõ cuéc ®êi hä Th¹ch Lam gîi cho ng­êi ®äc sù th­¬ng c¶m, sù tr©n träng ­íc mong v­¬n tíi cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n cña hä.V× vËy t¸c phÈm võa cã gi¸ trÞ hiÖn thùc võa cã gi¸ trÞ nh©n ®¹o.2.4. §Æc s¾c nghÖ thuËt. - TruyÖn tr÷ t×nh, truyÖn kh«ng cã truyÖn .- Th«ng qua c¸c biÓu t­îng thÓ hiÖn mét t©m tr¹ng, ®»ng sau t©m tr¹ng göi g¾m mét t­ t­ëng.- NghÖ thuËt miªu t¶ t©m lý nh©n vËt qua t¸c ®éng cña ngo¹i c¶nh trong mét thêi gian vµ kh«ng gian nghÖ thuËt hÑp nh­ng cô thÓ.- Ng«n ng÷ s¸t thùc, sóc tÝch vµ giµu tÝnh biÓu c¶m.- H×nh ¶nh c¸i t«i t¸c gi¶ thÊp tho¸ng ®»ng sau c¸c h×nh t­îng- mét c¸i t«i nh©n hËu, giµu t×nh th­¬ng, nhá nhÑ vµ dÞu dµng, t©m hån nhËy c¶m víi c¸i buån nçi khæ cña nh÷ng ng­êi d©n nghÌo trong x· héi cò.III. Ghi nhí.- SGK. Cñng cè:- So s¸nh Hai ®øa trÎ víi T¾t ®Ìn, L·o h¹c, Giã l¹nh ®Çu mïa ( ®· häc ë ch­¬ng tr×nh THCS) ®Ó thÊy con ng­êi vµ x· héi trong nh÷ng n¨m tr­íc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945? +§iÓm chung: C¸i nh×n hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o ®èi víi x· héi VN ®ang ch×m ®¾m trong c¶nh n« lÖ, lÇm than.+NÐt riªng: Phong c¸ch vµ bót ph¸p nghÖ thuËt cña c¸c nhµ v¨n: HiÖn thùc – L·ng m¹n. H­íng dÉn vÒ nhµ.- N¾m néi dung bµi häc. HiÓu gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o cña t¸c phÈm.- C¶m nhËn b¶n th©n khi häc xong t¸c phÈm.- So¹n bµi theo ph©n phèi ch­¬ng tr×nh.