Bài giảng môn Ngữ văn 11: Hai đứa trẻ - Thạch Lam (4)

KIỂM TRA NGỮ VĂN Thời gian : 15 phút (lần 2- tháng 10)Câu 1: Trình bày những thành tựu chủ yếu củaVHVN từ đầu tk XX đến CM tháng Tám năm 1945 ?Câu 2: Nêu cảm nhận của em về cảnh vật và cuộc sống của người dân nghèo nơi phố huyện trong truyện ngắn Hai Đứa trẻ của nhà văn Thạch Lam ?KIỂM TRA BÀI CŨ: 1/ Thế nào là “hiện đại hoá” ? Những nhân tố nào khiến văn học giai đoạn đầu thế kỉ XX đến CM tháng Tám 1945 đổi mới ? Qúa trình đổi mới như thế nào?2/VHVN giai đoạn này có sự phân hoá phức tạp như thế nào ? Những điểm khác nhau giữa bộ phận văn học công khai và không công khai ?3/Trình bày những thành tựu chủ yếu của VHVN giai đoạn này. Hai ®øa trÎ - Th¹ch Lam - ĐỌC VĂN 11MỤC TIÊU CẦN ĐẠT : 1/Về Kiến thức : a. Bộ môn :giúp hs cảm nhận được:- Bức tranh phố huyện với cảnh ngày tàn , chợ tàn và những kiếp người tàn tạ qua cảm nhận của hai đứa trẻ - Niềm xót xa thương cảm nhà văn trước cuộc sống quẩn quanh, tù đọng của những người lao động nghèo ở phố huyện với sự trân trọng nâng niu những khát vọng nhỏ bé nhưng tươi sáng của họ . - Tác phẩm đậm đà yếu tố hiện thực vừa phảng phất chất lãng mạn , chất thơ; là chuyện tâm tình với lối kể thủ thỉ như một lời tâm sự . b.Giáo Dục Môi trường :- Hình ảnh chợ tàn chỉ còn rác rưởi , vỏ bưởi tối tăm tù đọng .- Những kiếp người sống nghèo khổ quẩn quanh . c. Giáo Dục địa phương : -Tình yêu thương, sự cảm thông đối với những gia đình khó khăn ở địa phương, thường xuyên đến thăm viếng động viên họ nếu có điều kiện.d. Rèn luyện kĩ năng sống : - Sự đồng cảm xót thương với những kiếp sống nghèo khổ , quản quanh , cảm thông trân trọng ước mong của họ về một cuộc sống tươi sáng .- Vẻ đẹp bình dị nên thơ của bức tranh phố huyện và tâm trạng hai đứa trẻ , nét tinh tế trong nghệ thuật tả cảnh , tả tâm trạng của nhà văn qua truyện ngắn trữ tình - Giá trị bài học cho bản thân về một cuộc sống có ý nghĩa .2.Kĩ năng : a.Bộ môn - Đọc –hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại .- Phân tích tâm trạng nhân vật trong tác phẩm tự sự . b.GD môi trường : -Rèn luyện kĩ năng phân tích một vấn đề về môi trường . c.Kĩ năng sống : Rèn luyện kĩ năng giao tiếp ,tư duy sáng tạo , tự nhận thức .3.Thái độ: Cảm thông , trân trọng đối với những người nghèo khổ NỘI DUNG BÀI HỌC:I.TÌM HIỂU CHUNG: 1.Tác giả Thạch Lam 2.Truyện ngắn Hai đứa trẻII.ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN: 1.Cảnh phố huyện lúc chiều tàn 2.Cảnh phố huyện về đêm 3.Cảnh phố huyện về khuya, khi đoàn tàu chạy quaIII.TỔNG KẾT: 1.Chủ đề tư tưởng 2.Đặc điểm nghệ thuậtTh¹ch LamI.TÌM HIỂU CHUNG: 1.Tác giả Thạch Lam -Thạch Lam (1910 – 1942) người đôn hậu và rất tinh tế .- Thành công ở thể loại truyện ngắn .- Chủ yếu khai thác thế giới nội tâm nhân vật với những cảm xúc mong manh ,mơ hồ mỗi truyện của ông như một bài thơ trữ tình .-Tác phẩm :truyện ngắn , tùy bút , tiểu luận phê bình (sgk)2.Tác phẩm: truyện ngắn Hai đứa trẻ: a.Xuất xứ: tập truyện“Nắng trong vườn”(1938)-Hoà quyện hai yếu tố hiện thực và lãng mạn trữ tình-Đặc điểm: truyện không có cốt truyện. b.Tóm tắt – bố cục: 3 phần -P1: Cảnh phố huyện lúc chiều tàn-P2: Cảnh phố huyện về đêm-P3: Cảnh phố huyện về khuya, khi đoàn tàu đi qua.Nh­ mét bµi th¬Phương tây đỏ rực như lửa cháy.II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN: 1. Cảnh phố huyện lúc chiều tàn : a. Cảnh ngày tàn : - Âm thanh: +“Tiếng trống thu không” + Tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng, + tiếng muỗi vo ve - Màu sắc: “Phương tây.nền trời ,dãy tre làng đen lại , cắt hình rõ rệt trên nền trời Cảnh gần gũi , bình dịTác dụng: tạo cảm giác bâng khuâng, thương nhớ, man mác buồn. (thời gian nghệ thuật) - Tâm trạng của Liên : Cảm thấy lòng buồn man mác trước giờ khắc của ngày tàn .Chợ họp trên phố đã vãn từ lâu.PHỐ GA THỊ TRẤN CẨM GIÀNG NGÀY NAY.II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN: 1. Cảnh phố huyện lúc chiều tàn : a. Cảnh ngày tàn : b.Cảnh chợ tàn (dc-sgk)Cảnh gần gũi , bình dị , - Tâm trạng của Liên : + Nghe thấy một mùi âm ẩm bốc lên tưởng đó là mùi riêng của đất , của quê hương + Trông thấy những đứa trẻ Liên động lòng thương nhưng chính chị cũng không có tiền mà cho chúng nó .  Tâm hồn nhân hậu , nhạy cảm .II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN: 1. Cảnh phố huyện lúc chiều tàn : 2. Cảnh phố huyện về đêm : - Tất cả đều chìm trong bóng tối : + Đường phố , các ngõ con chứa đầy bóng tối . + Ánh sáng chỉ hé ở khe cửa ,quầng sáng ngọn đèn chị Tí ,ngọn lửa từ gánh phở bác Siêu , từng hột sáng lọt qua phên nứa *Những kiếp người tàn: - Chị Tí - Bà cụ Thi -Vợ chồng bác xẩm - Chị em Liên  Cuộc sống khó khăn eo hẹp của gia đình Liên.=> Mỗi người một cảnh nhưng họ đều chung cái nghèo túng, buồn chán, mỏi mòn. Cuộc sống đơn điệu, quẩn quanh và tẻ nhạt nhưng họ vẫn le lói hi vọng mơ hồ vào một ngày mai tươi sáng hơn  cái nhìn xót thương của Liên- nhà văn với những cảm nhận rất tinh tế và nhân hậu.-Tâm trạng của hai chị em Liên : +Ngước nhìn các vì sao nhưng chỉ một lát lại chúi nhìn về mặt đất. + Lặng lẽ quan sát những gì đang diễn ra ở phố huyện’ xót xa, cảm thông, chia sẻ với những kiếp người nhỏ nhoi sống lay lắt trong bóng tối của cơ cực, đói nghèo. + Nhớ lại những tháng ngày tươi đẹp ở Hà Nội + Buồn bã dõi theo những cảnh đời nhọc nhằn . + Cảm nhận sâu sắc về cuộc sống tù đọng trong bóng tối của họ . II/ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN: 1. Cảnh phố huyện lúc chiều tàn : 2. Cảnh phố huyện về đêm : 3.Cảnh phố huyện về khuya, khi đoàn tàu đi qua :a. Tâm trạng hai đứa trẻ lúc đợi tàu:- Liên và An cố thức đợi tàu với tâm trạng háo hức đợi chờ khoắc khoải.+ Liên dù đã: “Buồn ngủ ríu cả mắt” vẫn cố thức.+ An nằm ngủ vẫn không quên dặn chị “ Tàu đếndậy nhé”LÝ do ®îi tµu :§Ó b¸n hµng( theo lêi mÑ dÆn)§Ó ®­îc nh×n chuyÕn tµu- ho¹t ®éng cuèi cïng cña ®ªm khuya.§îi tµu ®· trë thµnh mét nhu cÇu bøc thiÕt vÒ mÆt tinh thÇn: muèn v­ît ra khái c¸i t¨m tèi cña cuéc ®êi.Kh¸t väng ®­îc sèng trong mét thÕ giíi kh¸c tèt ®Ñp h¬n dï chØ trong gi©y l¸t. b. H×nh ¶nh ®oµn tµu:Tõ xa: tiÕng xe rÝt, lµn khãi bõng s¸ng tr¾ng, hµnh kh¸ch ån µo khe khÏ. §Õn gÇn: cßi, rÇm ré ®i tíi, ®Ìn s¸ng tr­ng, ®ång vµ kÒn lÊp l¸nh, cöa kÝnh s¸ng.- Tµu qua: ®i vµo ®ªm tèi, ®èm than ®á bay tung, chÊm nhá cña chiÕc ®Ìn xanh treo trªn toa sau cïng.- Chuyến tàu đêm: biểu tượng của cuộc sống tươi đẹp, sự giàu sang, rực rỡ ánh sáng > ¢m thanh m¹nh mÏ,s«i ®éng>¸nh s¸ng yÕu ít vµ ®¬n ®éc=> ¸nh s¸ng m¹nh, rùc rì> gÇn ; tõ nhá -> lín* ¢m thanh m¹nh mÏ, khuÊy ®éng sù yªn tÜnh cña phè huyÖn. ¸nh s¸ng: * ¸nh s¸ng ®­îc miªu t¶ tõ xa -> gÇn.* ¸nh s¸ng xua ®i bãng tèi mªnh mang cña phè huyÖn trong chèc l¸t. => “Con tµu nh­ ®· ®em mét chót thÕ giíi kh¸c ®i qua”H×nh ¶nh con tµu Liªn håi t­ëng vÒ qu¸ khø:c.T©m tr¹ng cña nh©n vËt Liªn-> Con tµu ®¸nh thøc nh÷ng kÝ øc ®Ñp ®Ï cña tuæi th¬ khi gia ®×nh Liªn cßn ë Hµ Néi. Liªn m¬ t­ëng vÒ mét “thÕ giíi kh¸c”: => “ThÕ giíi kh¸c”: lµ mét thÕ giíi t­¬i s¸ng h¬n, s«i ®éng h¬n, h¹nh phóc h¬n cuéc sèng nghÌo khæ, tï tóng hµng ngµy cña con ng­êi phè huyÖn.=> NiÒm kh¸t khao h­íng tíi t­¬ng lai - kh¸t khao m¬ hå nh­ng tha thiÕt.T©m tr¹ng nh©n vËt Liªn khi tµu ®· ®i qua Liªn nghÜ tíi ngän ®Ìn con cña chÞ TÝ “chØ chiÕu s¸ng mét vïng ®Êt nhá” => Chi tiÕt giµu søc ¸m ¶nh, ®­îc nh¾c l¹i nhiÒu lÇn trong t¸c phÈm=> Trë thµnh biÓu t­îng cho nh÷ng kiÕp ng­êi nhá nhoi, sèng lay l¾t, mï tèi trong ®ªm ®en mªnh m«ng cña cuéc ®êi.=> Chøng tá sù tù ý thøc cña Liªn vÒ sè phËn cña nh÷ng con ng­êi phè huyÖn, trong ®ã cã chÝnh m×nh.Víi Liªn: Qu¸ khø t­¬i ®Ñp ®· mÊt HiÖn t¹i: bãng tèi phñ ®Çy T­¬ng lai vÉn chØ lµ mét ®iÖp khóc buån v« vängXuyªn suèt t¸c phÈm lµ t©m tr¹ng cña Liªn - T©m tr¹ng cña c« g¸i nhá dÞu dµng, m¬ méng, víi nçi buån mªnh m«ng vµ niÒm kh¸t khao cuéc sèng h¹nh phóc, s¸ng t­¬i. TÊt c¶ c¶nh vËt, con ng­êi trong m¾t quan s¸t cña Liªn ®Òu hiÖn lªn rÊt gÇn gòi, quen thuéc song nã l¹i nhuèm vÎ u sÇu cña thêi thÕ. - Mçi ngµy qua ®i buån tÎ n¬i huyÖn lÞ nh­ng Liªn vµ em lu«n chê ®Õn ®ªm ®Ó ngãng nh÷ng chuyÕn tµu tõ Hµ Néi ®i qua. §Ó håi t­ëng vÒ qu¸ khø t­¬i s¸ng vµ ­íc m¬ vÒ ngµy mai ®æi kh¸c. * T©m tr¹ng cña Liªn:? Trªn nÒn ¸nh s¸ng vµ ©m thanh cña phè huyÖn nghÌo nàn, h×nh ¶nh ng­êi d©n ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo tr­íc, trong vµ sau khi ®oµn tµu ®i qua?Tr­íc khi tµu ®Õn Gia ®×nh b¸c XÈm ngåi trªn manh chiÕu ChÞ Tý phe phÈy ®uæi ruåi Liªn, An buån ngñ rÝu m¾t Tµu ®Õn: b¸c Siªu nghÓn cæ Liªn ®¸nh thøc emKhi tµu ®i b¸c Siªu g¸nh hµng ®i vµo lµngChÞ Tý söa so¹n ®å ®¹cVî chång b¸c XÈm ngñ gôcAn ngñ say* Phè huyÖn yªn tÜnh vµ ®Çy bãng tèi khi ®oµn tµu ®i qua.An nhám dËy Trong s¸ng, th¬ ng©y mµ ®· sím thÊm nçi buån tÎ cña m«i tr­êng, cña cuéc ®êi víi niÒm nhí (Hµ Néi) víi Ên t­îng (ngän ®Ìn nhµ chÞ TÝ, bÕp löa b¸c Siªu) vµ m¬ ­íc kh¸t khao (®îi chuyÕn tµu qua). Dï r»ng rÊt nhanh, ®oµn tµu còng nh­ hy väng mçi ngµy cña Liªn vôt qua mÊt song Liªn kh«ng n¶n lßng. §ªm sau, sau n÷a hai chÞ em vÉn mong tµu qua.T©m hån hai ®øa trÎIII/TỔNG KẾT: (Ghi nhớ -SGK)1/CHỦ ĐỀ:Niềm xót thương đối với những kiếp sống nghèo khổ chìm khuất trong mỏi mòn tăm tối , quẩn quanh nơi phố huyện trước Cách mạng và sự trân trọng với những mong ước bé nhỏ, bình dị mà tha thiết của họ2/ Nghệ thuật :Cốt truyện đơn giản , nổi bật là những dòng tâm trạng chảy trôi , những cảm xúc ,cảm giác mong manh mơ hồ trong tâm hồn nhân vật .- Bút pháp tương phản , đối lập - Miêu tả sinh động những biến đổi tinh tế của cảnh vật và tâm trạng của nhân vật.- Ngôn ngữ , hình ảnh giàu ý nghĩa tượng trưng - Giọng điệu thủ thỉ thấm đượm chất thơ, chất trữ tình sâu lắng ./. -Gi¸ trÞ néi dung: TruyÖn ph¶n ¸nh cuéc sèng tèi t¨m vµ niÒm kh¸t khao cuéc sèng t­¬i s¸ng cña nh­ng con ng­êi n¬i phè huyÖn ngµy x­a. TruyÖn võa cã gi¸ trÞ hiÖn thùc võa cã gi¸ trÞ nh©n ®¹o. Ngßi bót cña Th¹ch Lam h­íng vÒ nh÷ng ng­êi nghÌo khæ trong cuéc sèng tèi t¨m thÓ hiÖn t×nh c¶m nång hËu s©u kÝn cña nhµ v¨n.- Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: §©y lµ t¸c phÈm tù sù giµu chÊt th¬. NghÖ thuËt t­¬ng ph¶n khi t¶ c¶nh vËt cïng víi c¸nh khai th¸c néi t©m tinh tÕ, giäng v¨n ®Çy c¶m th­¬ng. -L­u ý: Kh«ng gian thùc vµ kh«ng gian nghÖ thuËt. C¸i thùc cña cuéc sèng vµ c¸i th¨ng hoa trong t©m t­ëng nhê kh¸t väng, ­íc m¬.----------------------------------------------------------------4. Củng cố: -Hình ảnh Đoàn tàu mang ý nghĩ gì ? -Tâm trạng hai chị em lúc đợi tàu ra sao ? -Nêu đặc sắc nghệ thuật miêu tả và giọng văn Thạch Lam ?5. Luyện tập : Vì sao có thể nói truyện ngắn Hai đứa trẻ là một bài thơ trữ tình ?6 . Chuẩn bị bài mới : - HS về nhà đọc trước các ngữ liệu SGK.trong bài Ngữ cảnh - Hiểu sơ lược vế ngữ cảnh, các nhân tố ngữ cảnh, vai trò của ngữ cảnh.