Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 10 - Tiết 85: Chí khí anh hùng ( trích – “truyện Kiều” - Nguyễn Du)

chào mừng các thầy, cô về dự giờ, sở giáo dục & đào tạo thái bìnhTrường THpt mê linhGiáo viên: ĐINH thị HoaBài soạn Em hãy cho biết Tào Tháo đã đưa ra quan niệm về người anh hùng như thế nào ?Trong ngữ văn chương trình lớp 9 một tác gia văn học có xây dựng lên một mẫu người anh hùng. Vậy đó là tác gia nào? Và với tác phẩm nào ?“Anh hùng là người trong bụng có chí lớn, có mưu cao,có tài bao trùm được cả vũ trụ, có chí nuốt cả trời đất kia.”I. Tiểu dẫn.2. Vị trí đoạn trích. Từ câu 2213 - 2230II. Đọc - hiểu khái quát.1. Đọc.Qua văn bản vừa đọc. Theo em trong đoạn trích này có lời của những ai? Tiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)Hãy nêu những ý chính trong phần tiểu dẫn?1. Tóm tắt cuộc gặp gỡ giữa Thuý Kiều và Từ Hải. Giọng kể của tác giả. Lời nói trực tiếp của Từ Hải. Lời nói trực tiếp của Thuý Kiều.- Giọng đọc cần chậm rãi, hào hùng, thể hiện sự khâm phục ngợi ca.2. Cảm nhận chung về đoạn trích:Vậy đoạn thơ này phải có cách đọc như thế nào cho phù hợp với nội dung đoạn trích ? Cuộc chia tay giữa Từ Hải và Thuý Kiều- Tính cách anh hùng của Từ Hải- Hình ảnh Từ HảiCảm nhận đầu tiên của em sau khi đọc xong đoạn trích?1. Hình ảnh Từ Hải trong bốn câu thơ đầu: Hai người đang có cuộc sống rất hạnh phúc “hương lửa đương nồng”.III. Đọc - hiểu chi tiết.Từ Hải và Thuý Kiều đang có một cuộc sống như thế nào ? “Nửa năm hương lửa đương nồng, Trượng phu thoắt đã động lòng bốn phương. Trông vời trời bể mênh mang, Thanh gươm yên ngựa lên đường thẳng rong”.Hãy tìm những từ ngữ nói về Từ Hải trong bốn câu thơ trên? Trượng phu. Động lòng bốn phương. Thoắt. Lên đường thẳng rong.Thế nào là “trượng phu” ? Tác giả dùng từ “trượng phu” với sắc thái biểu cảm gì ? Trượng phu: Chỉ người đàn ông có chí khí, bậc anh hùng. Thái độ trân trọng kính phục của Nguyễn Du đối với Từ Hải.Em hiểu thế nào là “động lòng bốn phương”, “thoắt”, “lên đường thẳng rong” ? Động lòng bốn phương: Trong lòng náo nức cái chí tung hoành ở bốn phương trời. Thoắt: Dứt khoát, mau lẹ, kiên quyết. Lên đường thẳng rong: Đi liền một mạch.Hình ảnh: “Trông vời trời bể mênh mang, Thanh gươm yên ngựa lên đường thẳng rong.”Xuất phát từ cảm hứng gì khi miêu tả người anh hùng thời trung đại ? Cảm hứng vũ trụ con, người vũ trụ, với kích thước phi thường, không gian bát ngát  tính chất ngợi ca khâm phục. Chỉ bốn câu thơ đầu tác giả đã cho thấy Từ Hải không phải là con người của những đam mê thông thường mà con người của sự nghiệp anh hùng. 2. Cảnh tiễn biệt giữa Kiều và Từ Hải - Tính cách anh hùng của Từ: Câu nói của Thuý Kiều: “Nàng rằng phận gái chữ tòng, Chàng đi thíêp cũng một lòng xin đi”.Tiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)Qua những từ ngữ hình ảnh trên, Từ Hải hiện lên trong bốn câu thơ đầu được Nguyễn Du miêu tả là một con người như thế nào ?1. Hình ảnh Từ Hải trong bốn câu thơ đầu:- Phận gái thì phải theo chồng. - Quyết đi theo Từ Hải. Muốn ra đi để cùng chia sẻ cùngtiếp sức gánh vác công việc với chồng.Các em đã học khái quát về “Truyện Kiều” ở THCS. Hãy cho biết Kiều sinh ra trong một gia đình như thế nào? Có quan hệ gì đến câu nói của Kiều ?Thế nào là “phận gái chữ tòng” ?Câu nói “Chàng đi thiếp cũng một lòng xin đi” thể hiện điều gì ?b. Câu trả lời của Từ Hải - Tính cách anh hùng của Từ:- Chấp nhận cho Kiều đi theo đó là thói thường nhi nữ.- Khuyên Kiều hãy vượt lên tình cảm thông thường để làm vợ của một anh hùng. Tính cách anh hùng của Từ.Tiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)Em hiểu gì về câu trả lời: “Từ rằng: Tâm phúc tương tri,Sao chưa thoát khỏi nữ nhi thường tình.” ?- Con người rất mực tự tin. Con người có chí khí phi thường Tính cách anh hùng của Từ HảiNhững câu tiếp theo tính cách anh hùng của Từ được biểu hiện như thế nào? Con người có chí khí phi thường:Không quyến luyến bịn rịn vì tình yêu mà quên lí tưởng cao cả.Tiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)b. Câu trả lời của Từ Hải - Tính cách anh hùng của Từ:Chí khí phi thường của Từ Hải được biểu hiện như thế nào qua câu trả lời ?- Đặt sự nghiệp lên trên hết. “Bao giờ mười vạn tinh binh, Tiếng chiêng dậy đất, bóng tinh rợp đường”. Binh hùng tướng mạnh làm bá chủ thiên hạ. Khát vọng lớn lao mang tầm vóc vũ trụ của người anh hùng xưa.Em đã học “Thuật hoài” của Phạm Ngũ Lão. Hình ảnh chàng trai đời Trần trong “Thuật hoài” và người anh hùng Từ Hải ở đây có điểm gì giống nhau?Khát vọng của Từ Hải được biểu hiện qua những câu thơ nào?Em có nhận xét gì về những khát vọng ấy? “Bao giờ mười vạn tinh binh, Tiếng chiêng dậy đất bóng tinh rợp đường. Làm cho rõ mặt phi thường,Bấy giờ ta sẽ rước nàng nghi gia”.- Niềm tin sắt đá vào tương lai sự nghiệp.  Khẳng định chắc chắn như một lời thề dao chém đá trước người tri kỉ trước trời đất. Mốc thời gian cụ thể không quá một năm  Niềm tin vào sức mạnh của mình, khả năng của mình, chí khí của mình . Con người rất mực tự tin:Nhận xét gì về niềm tin ấy ?Nhận xét hình thức câu thơ: “Làm cho rõ mặt phi thường” ?Trong “Chinh Phụ ngâm” Đặng Trần Côn có tả cuộc chia tay giữa người chinh phu và người chinh phụ như sau: “Nhủ rồi tay lại cầm tay Bước đi một bước giây giây lại dừng”Còn Nguyễn Du trong “Truyện Kiều” cụ thể là đoạn trích “Chí khí anh hùng” đã miêu tả người anh hùng Từ Hải khi tạm biệt Kiều ra đi như thế nào ? “Quyết lời dứt áo ra đi, Gió mây bằng đã đến kì dặm khơi”.Nhận xét thái độ cử chỉ của người anh hùng ở đây ?Tiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)- Thái độ và cử chỉ dứt khoát không chần chừ do dự không để tình cảm yếu đuối lung lạc cản bước.b. Câu trả lời của Từ Hải - Tính cách anh hùng của Từ:- Hình ảnh chim bằng lướt gió mây trên biển khơi bát ngát là hình ảnh ẩn dụ tượng trưng về người anh hùng lí tưởng cao đẹp hùng tráng phi thường mang tầm vóc vũ trụ. Tiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)Hình ảnh chim bằng lướt gió trên biển khơi gợi cho em suy nghĩ gì ? Biện pháp nghệ thuật tác giả dùng ? Tác dụng ?b. Câu trả lời của Từ Hải - Tính cách anh hùng của Từ:- Khuynh hướng lí tưởng hoá người anh hùng Từ Hải.Tiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)3. Nghệ thuật.Em nhận xét gì về cách tả người anh hùng Từ Hải của Nguyễn Du ? Nguyễn Du đã thành công trong việc dùng từ ngữ hình ảnh, biện pháp miêu tả theo khuynh hướng lí tưởng hoá để biến Từ Hải thành một hình tượng phi thường với những nét tính cách đẹp đẽ sinh động  Đoạn do Nguyễn Du sáng tạo ra. 4. Tổng kết.- Chí khí phi thường, mưu cầu nghiệp lớn bá chủ thiên hạ. Rất mực tin vào tài năng bản lĩnh của mình. Có thể khái quát chí khí anh hùng của Từ Hải trong đoạn thơ như thế nào?Nguyễn Du đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để xây dựng nhân vật Từ Hải khác xa so với Từ Hải trong “Kim Vân Kiều truyện” ?“Lúc ấy có một hảo hán tên Hải họ Từ tự là Minh Sơn có tính khoáng đạt rộng rãi, giàu sang coi nhẹ, tì thiếp coi thường, trước cũng theo nghề nghiên bút, thi hỏng mấy khoa sau mới xoay ra thương mại, tiền của có thừa lại thích kết giao với những giang hồ hiệp khách. Khi Từ Hải đã thành sự nghiệp, Kiều trở thành phu nhân. Phu nhân khuyên chàng nên cấm binh sĩ không được đốt nhà cướp của gian dâm phụ nữ, giết hại trẻ già, Minh Sơn nghe theo hết thảy. Mỗi khi đại binh tới đâu đều hạ lệnh cấm nghiêm , địa phương không hề bị hại, đều là nhờ ơn của người đàn bà ấy.” (“Kim Vân Kiều truyện” - Thanh Tâm Tài Nhân)Từ Hải trong “Truyện Kiều” có giống với Từ Hải trong “Kim Vân Kiều truyện” không ?4. Tổng kết. - Khát vọng tự do cho những con người bị áp bức. Khát vọng công lí “Giữa đường thấy sự bất bằng mà tha”.Người anh hùng nghệ sĩ “Gươm đàn nửa gánh, non sông một chèo”.Tiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)Ước mơ của Nguyễn Du về người anh hùng lí tưởng qua nhân vật Từ Hải ?3. Nghệ thuật.I. Tiểu dẫn.II. Đọc - hiểu khái quát.III. Đọc - hiểu chi tiết.2. Cảnh tiễn biệt giữa Kiều và Từ Hải - Tính cách anh hùng của Từ: 1. Hình ảnh Từ Hải trong bốn câu thơ đầu: Củng cốTiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)Qua bài học ngày hôm nay em học được gì ở người anh hùng Từ Hải ?Hãy tìm một số những câu thơ, ca dao mà em biết khi nói về người anh hùng?Bản thân em có ý định phấn đấu trở thành một anh hùng không ?EndLuyện tập1. Đoạn Chí khí anh hùng được trích từ câu // đến câu // trong “Truyện Kiều” ?A.2223 - 2240B.2213 - 2230C.2203 - 2220D.2233 - 2250Đáp án: BTiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)EndLuyện tập2. Cụm từ Thẳng rong, hiểu theo nghĩa văn cảnh, là:A.Đi mauB.Đi liền một mạchC.Đi vộiD.Đi thẳngĐáp án: BTiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)EndLuyện tập3. Kiều nói khi muốn xin đi theo Từ Hải: Phận gái chữ tòng - Chàng đi thiếp cũng một lòng xin đi là theo quan niệm của Nho giáo (Tam tòng), nhưng cũng gửi vào đó quan niệm, tình cảm riêng của nàng. Phận gái chữ tòng, theo đó, có nghĩa là:A.Đã là vợ thì phải theo chồng vô điều kiện.B.Đã là vợ thì nhất nhất phải phục tùng chồng.C.Đã là vợ thì phải theo chồng để chia sẻ, tiếp sức cho chồng.D.Đã là vợ thì phải dựa dẫm, lệ thuộc vào chồng.Tiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)EndĐáp án: CLuyện tập4. Lời Từ Hải nói trong lúc chia tay đã thể hiện những nét nổi bật nào trong tính cách của người anh hùng?A.Chí khí phi thườngB.Rất tự tinC.Cả A và B đều đúngD.Cả A và B đều saiTiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)EndĐáp án: CLuyện tập5. Lời Từ Hải nhắc Kiều: Sao chưa thoát khỏi nữ nhi thường tình, Bằng nay bốn bể không nhà - Theo càng thêm bận biết là đi đâu?, đặt trong toàn bộ lời nói Từ Hải, thực chất cũng là một lời khuyên. ẩn ý của lời khuyên ấy là gì ?A.Hãy vượt lên tình cảm thông thường để làm vợ một người anh hùng.B.Hãy thoát khỏi cái tình thông thường của đàn bà con gái.C.Hãy thoát khỏi tình cảm yếu đưới để sống cho mạnh mẽ.D.Hãy vượt lên khó khăn, xa cách tạm thời để nghĩ đến tương lai.Tiết 85: chí khí anh hùng( Trích – “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)EndĐáp án: Axin chân thành cảm ơnchúc các thầy, cô giáo mạnh khoẻ và công tác tốt, các em học tốt.Các thầy cô giáo và các em học sinh lớp 10A7