Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 10 - Chiến thắng Mtao Mxây (trích sử thi Đăm San)

Chào các em học sinh thân yêu!Kiểm tra bài cũ: Tóm tắt định nghĩa các thể loại tự sự dân gian (mỗi thể loại lấy một ví dụ)? Tại sao truyện Thánh Gióng không phải là sử thi?Chiến thắng Mtao Mxây (Trích Sử thi Đăm San)I. Tiểu dẫn: Qua băng hình vừa xem, em hiểu như thế nào về sử thi?- Sử thi có 4 tiêu chí: +Tác phẩm trường thiên (trường ca) + Hình thức diễn xướng riêng biệt (hát kể) + Hình thức văn học tự sự phản ánh một giai đoạn lịch sử của cả cộng đồng, dân tộc nêu bật vai trò của người anh hùng. + Phương pháp sáng tác mang âm hưởng kì vĩ anh hùng.+ Sử thi thần thoại: Kể về sự hình thành thế giới, sự ra đời của muôn loài, sự hình thành các dân tộc, các vùng cư trúVí dụ: Đẻ đất đẻ nước (Mường), Cây nêu thần (M.nông)+ Sử thi anh hùng: Kể về cuộc đời và những chiến công của các tù trưởng anh hùng.Phần tiểu dẫn trình bày nội dung gì?II. Đọc- hiểuGồm: lời người kể+ lời thoạiVai trò của các nhân vật: + Mtao Mxây: nhân vật đối thủ, là nguyên nhân của chiến tranh.+ Đăm Săn: nhân vật trung tâm+ Ông trời, HơNhị: nhân vật trợ thủ+ Quần chúng: có mối quan hệ qua lại với nhân vật trung tâmĐoạn trích xây dựng bố cục như thế nào? Với những sự kiện gì? Các sự kiện ấy nói lên điều gì về Đăm Săn?Đăm Săn trong cuộc chiến đấu với Mtao MxâyTrong cuộc chiến với Mtao Mxây, Đăm Săn được kể- tả qua những chặng nào?+ Đăm Săn khiêu chiến+ Cảnh hai người múa khiên+ Cảnh hai người đuổi nhau+ Nhờ ông trời mách kế, Đăm San giết được Mtao MxâyNhóm 1: Đăm Săn đã nói gì khi đến chân cầu thang nhà Mtao Mxây, nhằm mục đích gì? Tại sao tác giả dân gian lại tả Mtao Mxây trước? Nhận xét về Mtao Mxây? Nhóm 2: Tại sao miếng trầu của Hơ Nhị ném cho Mtao Mxây nhưng lại lọt vào miệng Đăm Săn? chi tiết Mtao Mxây chém trượt vào chão buộc trâu nói lên điều gì?Nhóm 3: Sau khi ăn trầu sức khoẻ của Đăm Săn càng tăng gấp bội. Chàng múa khiên càng đẹp, càng mạnh nhưng vẫn không thể đâm được kẻ thù. Vì sao? ý nghĩa của chi tiết này?Nhóm 4: Chi tiết ông trời mách kế cho Đăm Săn nói lên điều gì?Em có suy nghĩ gì về cuộc chiến đấu và chiến thắng của Đăm Săn?2. Đăm Săn trong tiệc mừng chiến thắngVới tôi tớ, Đăm Săn hiện lên là một tù trưởng như thế nào? Tại sao chàng ra lệnh đánh nhiều loại chiêng cồng? Tiếng chiêng cồng có ý nghĩa như thế nào với người Êđê?2. Đăm Săn trong tiệc mừng chiến thắngVới tôi tớ: Đăm Săn tự hào, tự tin vì sức mạnh và sự giàu có của mình.Chiêng cồng: âm thanh hết sức quan trọng của người Êđê ->thể hiện sự giàu có, sung túc ->vẻ đẹp tinh thần và vật chất của thị tộc và tù trưởng.Để miêu tả Đăm Săn, nhà Đăm Săn đoạn trích đã sử dụng các biện pháp tu từ so sánh, ẩn dụ, phóng đại nào? Các biện pháp tu từ đó nói lên điều gì?- Đăm Săn hiện lên:+ Tóc dài chảy đầy nong hoa, uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán. Đầu đội khăn nhiễu, vai mang nải hoa.+ Ngực quấn chéo tấm mền chiến, đôi mắt long lanh, tràn đầy sức trai, tiếng tăm lừng lẫy.+ Bắp chân to bằng cây xà ngang, bắp đùi to bằng ống bễ, sức ngang sức voi đực, hơi thở ầm ầm như sấm dậy... ngang tàng từ trong bụng mẹ.-> Bằng những so sánh độc đáo, những hình ảnh được phóng đại, sử thi ca ngợi người anh hùng Đăm Săn giữa cộng đồng thị tộc.- Khung cảnh buôn làng:+ Cả một vùng nhão ra như nước. Lươn trong hang, giun trong bùn, rắn hổ, rắn mai đều chui lên nằm cao sưởi nắng...+ Các chàng trai cô gái đi lại ngực đụng ngực...+ Chiêng lắm la nhiều, chiêng đống voi bầy, bè bạn như nêm như xếp.-> Đó là một buôn làng giàu có, no đủ, sức mạnh của Đăm Săn, sức mạnh của cả thị tộc.III. Tổng kết- luyện tậpSử thi đăm Săn không có đặc điểm này:A. Người anh hùng trọng danh dự, gắn bó với gia đình, thiết tha với cuộc sống bình yên của thị tộc.B. Tuy kể về diễn biến trận đánh mà vẫn hướng về cuộc sống thịnh vượng, đoàn kết, thống nhất của cả cộng đồng thị tộc.C. Là pho sử thi về sự hình thành vũ trụ, tạo ra muôn loài, tạo ra con người và xã hội, đựơc kể lại theo quan niệm của người xưa.Từ đó, em hãy trình bày những đặc sắc về tư tưởng nghệ thuật đoạn trích? 1. Nghệ thuật sử thi, ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh, giàu nhịp điệu, sử dụng phép so sánh, phóng đại, liệt kê, trùng điệp. 2. Những tình cảm cao cả nhất thôi thúc Đăm San chiến đấu và chiến thắng kẻ thù: trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình, thiết tha với cuộc sống bình yên, hạnh phúc, phồn vinh của thị tộc.=> Đó cũng là khát vọng của đồng bào Tây Nguyên ngày nay.Bài tập về nhà:- Đặt mình là tiếng cồng chiêng kể lại đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”.xin chân thành cảm ơn Các em học sinh lớp 10 Bchúc các em học tốt.