Giáo án Ngữ văn 11 tiết 1: Vào phủ chúa Trịnh (trích Thượng kinh kí sự) – Lê Hữu Trác

Tiết: 01 Ngày soạn: VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH ( Trích Thượng kinh kí sự ) – Lê Hữu Trác Mục tiêu bài học. Giúp Hs hiểu rõ giá trị hiện thực sâu sắc của tác phẩm, cũng như thái độ trước hiện thực và ngòi bút lí sự chân thực, sắc sảo của Lê Hữu Trác qua đoạn trích miêu tả cuộc sống và cung cách sinh hoạt nơi phủ chú Trịnh. Chuẩn bị. Giáo viên: nghiên cứu tài liệu, soạn giảng. Học sinh: đọc kĩ đoạn trích, soạn bài. Tiến trình bài dạy. Ổn định lớp. Kiểm tra bài cũ. Bài mới. Hoạt động của Gv và Hs Nội dung cần đạt Dựa vào phần tiểu dẫn trong sgk, Gv yêu cầu hs nêu những nét cơ bản về tác giả, tác phẩm và đoạn trích. Gv nói thêm: Ông sinh ra trong một gia đình khoa bảng, có nhiều người đỗ tiến sĩ, làm quan to. Ông là con thứ bảy của thượng thư Lê Hữu Mưu nên thường gọi là Chiêu Bảy. Thuở nhỏ chăm học, mang chí làm quan, lập công danh lớn. Gv nói thêm về thể loại kí và vài nét về tác phẩm. Kí là một loại hình văn xuôi tự sự bao gồm nhiều thể ( kí sự, bút kí, hồi kí, phóng sự,). Đặc trung của thể lại kí là tôn trong sự thật khách quan của đời sống, không hư cấu, sự việc và con người trong tác phẩm phải hoàn toàn xác thực. Vì thế giá trị hiện thực của tác phẩm là rất đậm đặc và đáng tin cậy. Thượng kinh kí sự ghi lại cảm nhận của mình bằng mắt thấy tai nghe từ khi nhận được lệnh vào kinh chữa bệnh cho thế tử Cán ngày 12 tháng giêng năm Nhâm Dần ( 1781) đến lúc xong việc về tới nhà Hương Sơn. Thượng kinh kí sự là bức tranh về đời sống hiện thực thời vua Lê chúa Trịnh, cụ thể hơn là cuộc sống xa hoa nơi phủ chúa. Đó là một cuộc sống quyền lực, xa hoa, kiểu cách, nhạt nhờ. Em hãy tìm những chi tiết miêu tả về quang cảnh trong phủ chúa? Gv gợi ý hs tìm và phân tích những chi tiết miêu tả về quang cảnh trong phủ chúa. Pv. Vậy em có nhận xét gì về quang cảnh được miêu tả ở đây? Gv yêu cầu hs tìm và phân tích những chi tiết về cung cách sinh hoạt trong phủ chúa. Tác giả không được thấy mặt chúa mà chỉ làm theo mệnh lệnh của chúa do quan Chánh đường truyền đạt lại; xem bệnh xong cũng không được trao đổi với chúa mà chỉ được viết tờ khải để quan Chánh đường dâng lên chúa. Nội cung trang nghiêm đến nỗi tác agiả phải nín thở đứng chờ ở xa Pv. Vậy em thấy cung cách sinh hoạt trong phủ chúa như thế nào? Tìm hiểu chung Tác giả. Lê Hữu Trác ( 1724 – 1791 ) hiệu là Hải Thượng Lãn Ông, người làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương. Ông là một danh y không chỉ chữa bệnh giỏi mà còn soạn sách, mở trường, truyền bá y học. Sự nghiệp của ông được tập hợp trong bộ Hải Thượng y tông tâm lĩnh, gồm 66 quyển biên soạn trong thời gian gần 40 năm. Đây là tác phẩm y học xuất sắc nhất trong thời trung đại Việt Nam. Tác phẩm thượng kinh kí sự. Thể loại: kí Tác phẩm được viết bằng chữ Hán, nằm ở cuối bộ y tông tâm lĩnh. Nội dung: ( sgk ) Đoạn trích vào phủ chúa Trịnh. Nói về việc Lê Hữu Trác tới kinh đô, được dẫn vào phủ chúa để bắt mạch kê đơn cho Trịnh Cán. Phân tích. Quang cảnh trong phủ chúa. Khi vào phủ phải qua nhiều lần cửa, với “những dãy hành lang quanh co nối nhau liên tiếp”, ở mỗi cửa đều có vệ sĩ canh gác, “ai muốn ra vào phải có thẻ”, trong khuôn viên phủ có điếm “Hậu mã quân túc trực”. Vườn hoa trong phủ chúa “ cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm, Bên trong phủ là những nhà “Đại đường”, “Quyển bồng”, “Gác tía” với kiệu son, võng điều, đòê nghi trượng sơn son thếp vàng và “ những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy”. Đồ dùng tiếp khách ăn uống toàn là “mâm vàng chén bạc”. Đến nội cung của thế tử: phải qua năm sáu lần trướng gấm. Trong phòng thắp nến, có sập thếp vàng, ghế rồng sơn son thếp vàng, trên ghế bày nệm gấm màn là che ngang sân” ð quang cảnh ở phủ chúa cực kì tráng lệ, lộng lẫy, không đâu sánh bằng. Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa. Khi tác giả lên cáng vào phủ chúa thì có “ tên đầy tớ chạy trước hét đường”, “cáng chạy như ngựa lồng”. Trong phủ chúa, người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc quan qua lại như mắc cửi. → Chúa giữ vị trí trọng yếu, có quyền uy tối thượng. Những lời lẽ nhắc đến chúa Trịnh và thế tử đều hết sức cung kính, lễ độ. “thánh thượng đang nhự ở đấy, chưa thể yết kiến, hầu mạch Đông cung thế tử, hầu trà, phòng trà”, Chúa Trịnh luôn luôn có “phi tần chầu trực” xung quamh. Thế tử bị bệnh có đến bảy tám thầy thuốc phục dịch và lúc nào cũng có người đứng hầu hai bên. thế tử chỉ là một đứa bé năm sáu tuổi nhưng tác giả - một cụ già – khi vào xem bệnh phải lạy 4 lạy, khi ra cũng lạy 4 lạy. Muốn xem thân hình của thế tử phải có một viên quan nội thần đến xin phép được cởi áo cho thế tử. ð Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa với những lễ nghi, khuôn phép, cách nói năng, người hầu kẻ hạ,cho thấy sự cao sang quyền uy tột đỉnh cùng với cuộc sống xa hoa hưởng thụ đến cực điểm và sự lộng hành của nhà chúa. 4.Củng cố. - Những nét chính về Lê Hữu Trác. - Quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa. 5. Dặn dò. - Học bài cũ. - Tìm hiểu thái độ của tác giả trước quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa. - Phẩm chất của người thầy thuốc Lê Hữu Trác qua việc bắt mạch và kê toa cho thế tử. Rút kinh nghiệm: