Giáo án Ngữ văn 10 tiết 8, 9: Chiến thắng Mtao Mxây

Ngày soạn: Tiết thứ: 8-9 Chiến thắng mtao mxây A. Mục tiêu: I/ Chuẩn kiến thức kỹ năng: 1.Kiến thức: Giúp học sinh nắm đựoc đặc điểm của sử thi anh hùng trong việc xây dựng kiểu “ nhân vật anh hùng sử thi” về nghệ thuật miêu tả và sử dụng ngôn từ. 2.Kỹ năng: biết cách phân tích một văn bản sử thi anh hùng để thấy dược giá trị cả sử thi về nội dung và nghệ thuật. 3. Thái độ : Nghiêm túc tiếp thu bài giảng II/ Mở rộng nâng cao : B.Phương pháp: đặt câu hỏi, gợi mở, đàm thoại, phân tích. C.Chuẩn bị của GV, HS: 1. Chuẩn bị của GV: soạn giáo án, nghiên cứu tài liệu. 2. Chuẩn bị của HS: học bài cũ, soạn bài mới. D.tiến trình lên lớp: 1.ổn định 2.Kiểm tra bài cũ: ? Phân tích các đặc trưng cơ bản của văn học dân gian. 3. Bài mới: a. Đặt vấn đề: Sử thi Đam san là niềm tự hào lớn lao nhất của đồng bào Ê- Đê . Là sản phẩm tinh thần vô cùng quí giá của họ. đồng bào Tây Nguyên thường kể cho nhau nghe trong những ngôi nhà Rụng. Vậy, để hiểu về sử thi Đam San chúng ta tìm hiểu bài “Chiến thắng MTao Mxây” b. Triển khai bài: Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức HĐ1 ? Em hiểu thế nào là sử thi. ở nước ta có những loại sử thi dân gian nào - Thần thoại, truyền thuyết khác sử thi: chất liệu thần thoại chỉ có thể trở thành sử thi khi: - ND: được hệ thống hoá thành một cốt truyện phức tạp -NNNT: văn vần hoặc văn xuôi. Sử dụng nhiều biện pháp tự sự: dẫn truyện, độc thoại, đối thoại -Qui mô: hoành tráng, đồ sộ. HĐ2 Giới thiệusử thi ĐS HĐ3 ? Vị trí của đoạn trích. HS đọc theo phân vai ? Hãy chỉ ra các nhân vật đã tham gia vào cuộc chiến giữa DS và MTao Mxây. Vai trò của các nhân vật. HĐ4 ? Trong cuộc chiến đấu giữa ĐS và MtaoMxay được tác giả kể qua những chặng nào. ? Cuộc khiêu chiến của ĐS đối với kẻ thù của mình được diễn tả như thế nào. Có nhận xét gì về cách diễn tả đó. Đam San - Đến chân cầu thang khiêu chiến-> rất chủ động. - Dngf lời nói khích dụ Mtao Mxây ra khỏi nhà xuống đánh tay đôi với mình. - Thách đọ dao. - Doạ phá sàn, đốt nhà. - Coi khinh kẻ thù không bằng con lợn, con trâu. - Không thèm đánh trộm lúc Mtao Mxây đang đi xuống cầu thang (tự tin, đàng hoàng) => cuối cùng dụ được kẻ thù quyết đấu với mình. ? Vậy, cuộc quyết đấu giữa ĐS và Mtao Mxâydiễn ra ra sao. Đam San - Khích Mtao Mxây múa trước. - ĐS dứng không nhúc nhích.-> vừa thấy được tài nghệ của kẻ thù vừa bộc lộ được bản lĩnh của mình. - ĐS múa khiên: “một lần xốc... phía tây”-> múa khiên rất đẹp thể hiện tài năng và sức khoẻ cả ĐS-người dũng sĩ. - Nhận được miếng trầu cả vợ-> sức khoẻ ĐS tăng lên gấp bội, múa khiên càng nhanh, mạnh và đẹp (như bão, như lốc,...) - Đâm vào đùi, vào người Mtao Mxây nhưng không thủng. - Trong giấc mơ được ông trời mách kế: dùng chày mòn ném vào vành tai kẻ thù là được. -> đuổi theo Mtao Mxay đến ngã lăn quay xuống đất -> hỏi tội cướp vợ -> giết Mtao Mxây. => Đs chiến thắng trở thành một tù trưởng giàu mạnh nhất vùng. ? Sự chiến thắng đó có ý nghĩa như thế nào. ? Em có nhận xét gì về chi tiết Hnhị ném miếng trầu cho ĐS và chi tiết ông trời mách kế cho ĐS. ? em có nhận xét gì cuộc chiến đấu và chiến thắng của ĐS (cuộc chiến đấ có gây cảm giác ghê rợn không? Sau khi giết Mtao Mxây ĐS có tàn sát tôi tớ, có đốt phá dày xéo đất đai của y không? Chàng chiến đấu nhằm mục đích gì) Tìm những chi tiết chứng minh tuy ĐS có mục đích riêng nhưng lại có ý nghĩa và tầm quan trọng chng cho cộng đồng. ? Nhân vật ĐS được giới thiệu như thế nào về vẻ đẹp thân hình diện mạo. - Hình ảnh ĐS được miêu tả qua cái nhìn đầy ngưỡng mộ-> về vẻ đẹp và sức mạnh. ? Có nhận xét gì về cách miêu tả. ? Vậy, lễ ăn mừng được khắc hoạ ra sao. ? Trong lễ ăn mừng có gì đặc biệt? Tại sao ĐS ra lệnh đánh lên nhiề loại chiêng còng? Vai trò cả nó đối với cộng người Ê-Đê. HĐ5 ? Những nét đặc sắc về nghệ thuật của đoạn trích I. Vài nét về sử thi: 1. khái niệm: sgk 2. Phân loại: 2 loại. - Sử thi thần thoại: được xây dựng trên cơ sở các truyện kể về sự hình thành thế giới và muôn loài, con người và bộ tộc thời cổ đại. - Sử thi anh hùng: kể về cuộc đời và chiến công của những tù trưởng anh hùng- chiến công ấy có ý nghĩa với cả cộng đồng. II. Sử thi Đam San: 1.Tóm tắt: sgk 2.Nội dung: - Đam San là sử thi nỏi tiếng của dân tộc Ê- Đê - Miêu tả những chiến công oanh liệt và khát vọng tự do của Đam San theo hai chủ đề: + Đấu tranh chống những ràng buộc cả tập tục hôn nhân mẫu quyền: tục nối dây. + Đấu tranh chống những tù trưởng thù địch. III. Đoạn trích: 1 Vị trí: nằm ở đoạn giũa tác phẩm. 2. đọc- hiểu: -Các nhân vật tham gia làm nỗi rõ sự kiện: + Mtao Mxây: cướp vợ ĐS-> cuộc chiến nổ ra-> nhân vật đối thủ của ĐS. + ĐS: đánh Mtao Mxây dành lại hạnh phúc riêng (là nhân vật chính, nhân vật trung tâm quyết định diễn biến cốt truyện) + Ông trời: nhân vật thần kì hỗ trợ cho ĐS. + Hnhị: nhân vật trợ thủ trao vật thần kì cho ĐS. Cùng với nhân vật ông trời sự trợ lực của Hnhị thể hiện qan niệm về cuộc đấu tranh chính nghĩa cả nhân vật anh hùng. + Quần chúng: đóng vai trò hậu thuẩn cho nhân vật chính-> bị lôi cuốn bởi sức mạnh và mục đích chiến đấu của nhân vật chính. => sức mạnh và lý tưởng của cá nhân người anh hùng biểu tượng cho sức mạnh và lý tưởng cả cả cộng đồng. 1. Hình tượng nhân vật ĐS trong cuộc chiến với Mtao Mxây: -ĐSđến chân cầu thang kẻ thù khiêu chiến. -cảnh hai người múa khiên. - Cảnh hai người đuổi nhau, ĐS đâm không thủng đùi Mtao Mxây. - Nhờ ông trời mách kế, ĐS giết Mtao Mxây. => trong trận chiến giữa ĐS và MtaoMxay luôn có sự đối lập: Mtao Mxây - Nhà giàu có, rộng rãi, sang trọng. Bị động, sợ hãi, do dự, rụt rè không dám xuống-> trêu tức ĐS (tay ta ôm...) - Sợ đánh bất ngờ phải ra. - Hình dáng Mtao Mxây hung hãn, dữ tợn như một vị thần, khiên tròn như đầu cú, gươm óng ánh như cái cầu vòng -> tần ngần do dự. Cuộc quyết đấu giữa ĐS và Mtao Mxây diễn ra qa các hiệp: * Hiệp1: cảnh hai người múa khiên. Mtao Mxây - Vào múa khiên: khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô. - Tự xem mình là một tướng qen đánh thiên hạ, xéo nát đất đai thiên hạ, bắt tù binh -> chủ quan, ngạo mạn. - Mtao Mxây bước cao bước thấp, chém trượt khoeo chân kẻ thù, chỉ trúng cái chảo cột trâu-> bỏ chạy, vừa chạy vừa chống đỡ -> cầu cứu Hnhị quăng cho miếng trầu. * Hiệp2: - Bị chày mòn đâm vào vành tai -> cùng đường ngã lăn xuốnh đất. - Giả dối cầu xin tha mạng. - Bị giết. * ý nghĩa chiến thắng: - Thể hiện vẻ đẹp, sức mạnh của người anh hùng-> cộng đồng. - Khát vọng hoà bình hoà hợp tự do. - ĐS ăn trầu-> sức mạnh tăng lên: tình nghĩa vợ chồng- sức mạnh thần linh. - Nhân vật ông trời cũng giống như ông tiên ông bụt trong truyện cổ tích của người kinh -> sự mách kế của ông trời thể hiện sự gần gủi giữa con người với thần linh. - Tuy có mục đích riêng - chiến đấu để dành lại vợ- dành lại hạnh phúc riêng cho mình nhưng lại có ích cho toàn thể cộng đồng-> buôn làng được mở rộng. - Sau khi chiến thắng ĐS gọi tôi tớ, dân làngMtao Mxây đi theo mình. - ĐS ra lệnh dân làng ăn mừng. => ĐS là một người giàu có, là niềm tự hào của dân tộc-> là nhân vật lý tưởng của người Ê-Đê. 2. Hình tượng nhân vật ĐS trong lễ ăn mừng chiến thắng: - Vẻ đẹp kì diệu cả thân hình diện mạo: + Tóc chảy dài đầy nong hoa. +U ống không biết say. + Chuyện trò không biết chán. + Ngực qấn chéo tấm mền chiến. + Đôi mắt long lanh, bắp chân to bằng cây xà ngang, bắp đùi to... + Sức ngang voi đực, hơi thở ầm ầm như sấm. - Ngôn ngữ so sánh độc đáo + hô ngữ + giọng văn hào hùng => ca ngợi người anh hùng. - Lễ ăn mừng: + Nhà ĐS chật ních tôi tớ. + Ăn uống đông vui. + Tù trưởng gần xa đều đến và thán phục. - Trong lễ ăn mừng ĐS thể hiện niềm vi lớn bằng cách nổi lên nhiều chiêng lớn, nhỏ. Mở tiệc nhỏ, tiệc to mời mọi người cùng ăn uống vi chơi. -> Tự hào về sự giàu có của thị tộc. Chiêng còng và âm thanh của nó hết sức quan trọng. Đó là bản sắc riêng và lâu đời của các dân tộc thiểu số nói chung và của người Ê-Đê nói riêng -> sự giàu co, sang trọng về mặt vật chất và tinh thần của tù trưởng và thị tộc. 3. Vài nét đặc sắc về nghệ thuật: - Ngôn ngữ sử thi: + Ngôn ngữ người kể chuyện: miêu tả nhân vật và cuộc chiến. + Ngôn ngữ nhân vật có nhiều câu mệnh lệnh(ơ diêng...) - Giọng điệu trang trọng, chậm rãi, với các phép so sánh, phóng đại, liệt kê, trùng điệp, tạo dựng khing cảnh hoành trángtrong sử thi. => Tất cả góp phần làm cho sử thi có vẻ đẹp hoành tráng, người nghe như được sống lại thời xa xưa. => Chiến thắng Mtao Mxây là một đoan trích hấp dẫn của sử thi ĐS. Ca ngợi vẻ đẹp dũng mạnh của người anh hùng. Đồng thời thể hiện tấm lòng trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình, thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc. 4.cũng cố: Sử thi ĐS đã làm sống lại quá khứ hào hùng của người Ê-Đê thời cổ đại. Đó cũng là khát vọng của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên ngày nay- một Tây Nguyên giữa lòng đất nước giàu mạnh, đoàn kết, thống nhát-> mục tiêumà cả nước ta cùng đồng bào Tây Nguyên vươn tới. 5. Dặn dò: - Về nhà tìm đọc sử thi Đam San - Chuẩn bị bài mới: văn bản. E. Rút kinh nghiệm : ....................................................................................................................................................................................................................................................................