Giáo án Ngữ văn 10 - Tiết 123: Nghĩa tường minh và nghĩa hàm ý

Kính chaøo quyù thaày coâ veà döï giôø thaêm lôùp!Chúc các em học tốtNgười thực hiện: GV – Tạ Thị Thanh LêThế nào là liên kết câu và liên kết đoạn?- Các câu trong đoạn phải liên kết chặt chẽ về nội dung và hình thức- Nội dung:các câu cùng chủ đề và được săp xếp theo trình tự hợp lý- Hình thức: có các biện pháp liên kết phép lặp, phép thế, phép nối, trường liên tưởng, phép đồngnghĩa, trái nghĩa.Kiểm tra bài cũKiểm tra bài cũĐọc đoạn văn sau và cho biết đoạn văn bị mắc lỗi gì về liên kết12345 Võ Thị Sáu sinh năm 1935, ở làng Đất Đỏ( Bà Rịa). Không được cắp sách đến trường nhưng cô bé rất thông minh, hiểu hết nỗi cơ cực của người dân mất nước. Sáu là con gái ông Năm Hợi làm nghề đánh xe ngựa và mẹ làm nghề bán bún bò. Cô bé được mọi người yêu quý vì tính khí vui vẻ, khéo tay. Sáu tha thiết với làng xóm và rất yêu hoa cỏ quê hương.Bố cục của đoạn văn sắp xếp lộn xộnSắp xếp lại:    13245Nghĩa tường minh và nghĩa hàm ýTiết 123Từơng minhRõ ràng cặn kẽSáng sủaHàm ýNgậmCái trong lòng suy tưởngTiết 123 Tiếng Việt: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM ÝI.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý1. Ví dụ:(sgk/t74)-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!Chính là anh thanh niên giật mình nói to,giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ.Anh chạy ra nhà phía sau,rồi trở vào liền,tay cầm một cái làn.Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế,thong thả đi lại chỗ bác già.Ồ! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!Anh thanh niên vừa vào ,kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn,anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỉ sư mặt đỏ ửng ,nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.2. Nhận xét:a/ Câu: Trời ơi,chỉ còn có năm phút!Nêu cách hiểu của em về câu nói của anh thanh niên?-Tiếc quá không còn thời gian để trò chuyệnTại sao anh thanh niên không nói thẳng ( diễn đạt trực tiếp)ra điều đó?-Vì ngại ngùng ,muốn che dấu tình cảm.=> Hàm ý:Dựa vào đâu mà em có thể xác định được câu có mang hàm ý hay không?Như vậy, không diễn đạt trực tiếp điều mà mình muốn nói bằng từ ngữ có ý nghĩa về điều đó,ta gọi là cách nói gì?Nội dung hàm ý sẽ được thông báo gián tiếp bằng từ ngữ trong câu.b. Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!Trong lượt hội thoại thứ 2, anh thanh niên nói với mục đích gì? Câu nói này có mang ẩn ý gì không?nhắc cho cô gái biết còn để quên chiếc khăn mùi soa (không chứa ẩn ý).=> Câu mang nghĩa tường minhDựa vào đâu mà em có thể xác định được câu có mang nghĩa tường minh hay không?Nội dung tường minh sẽ được thông báo trực tiếp bằng từ ngữ có trong câu.Bài tập nhanhTheo em câu sau được mang hàm ý hay nghĩa tường minh?Con mèo đen đã chết. thông báo cái chết của con mèo Câu mang nghĩa tường minh2. Cậu đi đâu đấy?Con mèo đen đã chết.Câu trả lời có thể là : Tớ đi chôn con mèo đen Câu mang nghĩa hàm ýTiết 123 Tiếng Việt: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM ÝI.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý1. Ví dụ:(sgk/t74)-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!Chính là anh thanh niên giật mình nói to,giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ.Anh chạy ra nhà phía sau,rồi trở vào liền,tay cầm một cái làn.Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế,thong thả đi lại chỗ bác già.Ồ! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!Anh thanh niên vừa vào ,kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn,anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỉ sư mặt đỏ ửng ,nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.2. Nhận xét:a/ Câu: Trời ơi,chỉ còn có năm phút!-Tiếc quá không còn thời gian để trò chuyện-Vì ngại ngùng ,muốn che dấu tình cảm.=>Hàm ý:Nội dung hàm ý sẽ được thông báo gián tiếp bằng từ ngữ trong câu.b. Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!nhắc cho cô gái biết còn để quên chiếc khăn mùi soa=> Câu mang nghĩa tường minhNội dung tường minh sẽ được thông báo trực tiếp bằng từ ngữ có trong câu.*GHI NHỚ: SGK(Tr/75)Thế nào là nghĩa từơng minh và hàm ý?Tiết 123 Tiếng Việt: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM ÝI.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý1. Ví dụ:2. Nhận xét:*GHI NHỚ: SGK(Tr/75)*Lưu ý:II. Luyện tập:-Trời ơi, chỉ còn có năm phút!Chính là anh thanh niên giật mình nói to,giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ.Anh chạy ra nhà phía sau,rồi trở vào liền,tay cầm một cái làn.Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế,thong thả đi lại chỗ bác già.Ồ! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!Anh thanh niên vừa vào ,kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn,anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỉ sư mặt đỏ ửng ,nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.Bài tập 1:Câu nào cho thấy hoạ sĩ chưa muốn chia tay anh thanh niên?Từ nào giúp em hiểu điều đó?a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.tặc lưỡiDùng hình ảnh để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật.khi xác định nghĩa tường minh hay hàm ý cần căn cứ vào tình huống giao tiếp cụ thể.Từ “tặc lưỡi” miêu tả thái độ hay hành động?Tiết 123 Tiếng Việt: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM ÝI.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý1. Ví dụ:2. Nhận xét:II. Luyện tập:Bài tập 1:a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.b.Từ ngữ miêu tả thái độ cô gái:Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế,thong thả đi lại chỗ bác già.Ồ! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!Anh thanh niên vừa vào ,kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn,anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỉ sư mặt đỏ ửng ,nhận lại chiếc khăn và quay vội điTìm từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái? -Mặt đỏ ửng - Nhận lại chiếc khăn -Quay vội đi( ngượng)(không tránh được)(quá ngượng)-> Đây cũng là ngôn ngữ hình tượng.Miêu tả thái độ của cô gái Tác giả sử dụng ngôn ngữ gì?Tiết 123 Tiếng Việt: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM ÝI.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý1. Ví dụ:2. Nhận xét:II. Luyện tập:Bài tập 1:Bài tập 2?Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau:Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:-Đây,tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão hành nhé.Và cô đây là kỉ sư nông nghiệp.Anh đưa khách về nhà đi .Tuổi già cần nước chè:ở lào cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơmnhư nước hoa của Yên Sơn nhà anh..Tuổi già cần nước chè:ở Lào Cai đi sớm quá.->hàm ý: Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đã phải đi.Bài tập: 3? Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau:Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh,nó phải gọi nhưng lại nói trổng:-Vô ăn cơm!Anh Sáu vẫn ngồi im,giả vờ không nghe,chờ nó gọi”Ba vô ăn cơm”.Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra: -Cơm chín rồi!Anh cũng không quay lại.-Cơm chín rồi! (hàm ý là vô ăn cơm)Bài tập 4Cho biết hàm ý của câu ?Dựa vào đâu để nhận biết hàm ý ?(Ngữ cảnh hoặc tình huống giao tiếp.)Câu nào chứa hàm ý? Hàm ý ở đây là gì?Thảo luận nhómBài tập 4a. -Hà, nắng gớm về nàob. Tôi thấy người ta đồn? Hai câu trên có chứa hàm ý không? Vì sao?( nói lảng)(Bỏ lửng)-> Cả hai câu đều không chứa hàm ý.Thế nào là nghĩa từơng minh và hàm ý?1. Làm bài tập:Viết 1 đoạn văn 10- 15 câu chủ đề “ Thiên nhiên xung quanh em”. Trong đó có chứa 1 thành phần biệt lập và có câu mang nghĩa hàm ý2. Chuẩn bị bài:Nghị luận về 1 đoạn thơ , bài thơ ____ ___ __ ___Tiết học đã kết thúc.Chào tạm biệt thầy cô giáo và các em học sinh.