Giáo án Lịch sử Lớp 7 - Tiết 26, Bài 14: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên (Thế kỉ XIII) (tiếp theo) - THCS Tân Châu

Bài 14: BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG – NGUYÊN ( thế kỉ XIII) – (tiếp theo) Tuần 13 Tiết 26 Ngày soạn: 29/11/2005 Ngày dạy: 1/12/2005 I. Mục tiêu bài học: 1. Kiến thức : Giúp học sinh nắm được: -Aâm mưu quyết tâm xâm lược Đại Việt lần thứ ba của quân Nguyên. -Vua tôi nhà Trần quyết tâm tiến hành cuộc kháng chiến chống lại nhà Nguyên với các trận đánh lớn: Vân Đồn, Bạch Đằng và giành thắng lợi vẻ vang. 2. Tư tưởng :Bồi dưỡng cho HS lòng căm thù giặc và niềm tự hào về truyền thống hào hùng của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống giặc Mông – Nguyên. 3. Kỹ năng : Sử dụng lược đồ để tóm tắt sự kiện lịch sử. II. Tài liệu,thiết bị dạy học: -Bản đồ cuộc kháng chiến lần III chống quân Nguyên ( 1287 - 1288) và trận Bạch Đằng lịch sử. III. Hoạt động dạy và học: 1.Kiểm tra bài cũ: -Trình bày diễn biến cuộc kháng chiến lần thứ hai ( năm 1285) chống xâm lược Nguyên trên bản đồ. -Nêu cách đánh giặc của nhà Trần trong cuộc kháng chiến lần II? 2. Giới thiệu bài mới: Sau thất bại thảm hại trong 2 lần xâm lược trước, vua Nguyên rất tức tối, quyết tâm xâm lược Đại Việt lần thứ 3 để rửa nhục và thực hiện tham vọng mở rộng ách đô hộ của đế chế Nguyên đối với các quốc gia phía nam Trung Quốc. 3.Dạy – học bài mới: III. CUỘC KHÁNG CHIẾN LẦN THỨ BA CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC NGUYÊN ( 1287 – 1288) 1.Nhà Nguyên xâm lược Đại Việt: Hoạt động của thầy – trò Nội dung kiến thức cần đạt -?H:Hai lần xâm lược Đại Việt đều thất bại, vua Nguyên có thái độ và hành động gì? HS đọc đoạn chữ nhỏ trong SGK. -?H:Sự kiện nào chứng tỏ nhà Nguyên quết tâm xâm lược Đại Việt lần thứ III? +Đình chỉ xâm lược Nhật Bản. +Tập trung hàng chục vạn quân, hàng trăm chiến thuyền, thuyền lương và hàng chục vạn thạch thóc do các tướng giỏi chỉ huy. +Trước khi đi, vua Nguyên căn dặn Hốt Tất Liệt “ không được coi Giao Chỉ là nước nhỏ mà khinh thường”. -?H:Em có nhận xét gì về sự chuẩn bị của quân Nguyên? (có phần thận trọng hơn 2 lần trước) -?H:Trước nguy cơ ngoại xâm, vua tôi nhà Trần có chủ trương gì? GV dùng lược đồ trình bày nét chính về cuộc tấn công của nhà Nguyên vào nước ta từ cuối 12/1287. +Quân bộ:Do Thoát Hoan chỉ huy vượt biên giới đánhvào Lạng Sơn, Bắc Giang. Giảng:Qua đó cho thấy sự thận trọng của giặc. Khác lần trước không truy đuổi ngay vào Thăng Long mà dừng lại ở Vạn Kiếp chờ quân thuỷ đến cùng tiến. +Quân thuỷ: do Ô Mã Nhi chỉ huy theo đường biển tiến vào nước ta rồi ngược lên sông Bạch Đằng kéo đến Vạn Kiếp hội quân với Thoát Hoan. -Về phía ta, sau vài trận đánh giặc ở cửa ải, vùng hiểm yếu. Trần Quốc Tuấn cho quân rút khỏi Vạn Kiếp về vùng sông Đuống chặn giặc kéo vào Thăng Long. a.Hoàn cảnh: -Vua Nguyên quyết tâm xâm lược Đại Việt lần thứ III để trả thù. " Cuộc xâm lược được chuẩn bị rất công phu, chu đáo, kĩ lưỡng. -Nhà Trần khẩn trương chuẩn bị kháng chiến. b.Kháng chiến bùng nổ: -12. 1287, quân Nguyên ồ ạt tiến vào nước ta. -Đầu 1288, Thoát Hoan chọn Vạn Kiếp để XD căn cứ. 2. Trận Vân Đồn tiêu diệt đoàn thuyền lương của Trương Văn Hổ: -HS làm việc với SGK theo nhóm. -Các nhóm cử đại diện tường thuật diễn biến trận Vân Đồn. *HS đọc đoạn chữ nhỏ trong SGK. -?H:Chiến thắng Vân Đồn có ý nghĩa, tác dụng gì đối với cuộc kháng chiến? +Làm cho quân giặc rơi vào tình trạng khốn đốn, không có lương ăn, thuốc men, vũ khí Trong khi đó, những vùng chúng chiếm được, ta đã thực hiện “ vườn không nhà trống” " Tinh thần giặc sẽ hoang mang, tạo thời cơ để quân Trần mở cuộc phản công tiêu diệt quân xâm lược. -Trần Khánh Dư cho quân mai phục ở Vân Đồn đợi đoàn thuyền lương của địch. -Mấy ngày sau, đoàn thuyền lương của Trương Văn Hổ chậm chạp tiến qua Vân Đồn, bị quân của Trần Khánh Dư đổ ra đánh từ nhiều phía. -Kết quả: phần lớn thuyền lương bị đắm, số còn lại bị quân Trần chiếm. 3.Chiến thắng Bạch Đằng: -?H:Sau trận Vân Đồn, tình thế quân Nguyên như thế nào? +Khó khăn, thiếu lương thực trầm trọng. +Cho quân chiếm đóng Thăng Long. +Điên cuồng tiến đánh các căn cứ của quân trần, đuổi bắt 2 vua nhưng đều bị thất bại. " GV chốt ý – ghi bảng -?H:Nhận thấy thời cơ đã đến, vua tôi nhà Trần có chủ trương gì? ( Quyết định mở cuộc phản công và mai phục ở sông Bạch Đằng) - GV dùng dùng bản đồ mô tả địa thế Bạch Đằng: là khúc sông rộng gần trên 1km, do sông Đá Bạc, sông Giá và nhiều sông khác đổ vào, chảy qua địa phận Yên Hưng ( Qủang Ninh) và Thuỷ Nguyên ( Hải Phòng), rồi đổ ra biển. Nơi đây, đã nhấn chìm quân Nam Hán vào 938, quân Tống vào 981. Dự đoán 1 trong những đường rút chạy, quân giặc thế nào cũng phải qua đây, nên từ tháng 3. 1288, Trần Quốc Tuấn đã đến đây chuẩn bị trận địa, tìm hiểu con nước triều lên hàng ngày. Tiếp thu cách đánh của Ngô Quyền, Lê Hoàn, ông đã cùng nhân dân xây dựng 1 số bãi cọc trên sông, bố trí các đạo quân mai phục. Khi triều lên bãi cọc ngầm được che lấp. -HS làm việc với SGK, dựa vào lược đồ trình bày diễn biến trận Bạch Đằng 4. 1288 Giảng:Cánh quân bộ do Thoát Hoan chỉ huy rút chạy từ Vạn Kiếp theo hướng Lạng Sơn về Quảng Tây (Trung Quốc), bị quân dân ta tập kích liên tiếp. Sau hơn chục ngày mới tới Quảng Tây. Cuộc kháng chiến chưa đầy 4 tháng. -?H:Ý nghĩa của chiến thắng Bạch Đằng năm 1288? +Đập tan mộng xâm lược của quân Nguyên . +Nền độc lập của đất nước được giữ vững. +Phá tan kế hoạch bành trướng xuống phương Nam của đế chế Nguyên . “ Mênh mông 1 dải Bạch Đằng Nghìn thu soi rạng, giống dòng vinh quang” ( Chủ tịch Hồ Chí Minh ) a.Hoàn cảnh: -1. 1288, Thoát Hoan cho quân chiếm đóng Thăng Long. Kế hoạch “vườn không nhà trống” của triều đình làm quân Nguyên hoang mang, tuyệt vọng . -Thoát Hoan quyết định rút về nước theo đường thuỷ, bộ. b.Diễn biến: -4. 1288, đoàn thuyền của Ô Mã Nhi chỉ huy có kị binh hộ tống rút về nước theo sông Bạch Đằng -Ta:nhử địch vào sâu trận địa khi nước dâng cao. -Giặc:Ra ra sức đuổi theo lọt vào trận địa mai phục. Lúc nước rút, hàng nghìn thuyền nhỏ của ta từ 2 bên bờ đổ ra đánh, phá vỡ đội hình của giặc. Bị đánh bất ngờ và quyết liệt, giặc hốt hoảng, tranh nhau tháo chạy ra biển, thuyền xô vào cọc bị vỡ, đắm. -Giữa lúc đó, hàng loạt bè lửa xuôi nhanh theo nước triều đang xuống, lao vào thuyền giặc. Những tên sống sót nhảy lên bờ liền bị quân Trần chờ sẵn tiêu diệt. c.Kết quả: -Toàn bộ quân thuỷ bị tiêu diệt, Ô Mã Nhi bị bắt. -Cùng lúc đó, quân bộ cũng bị chặn đánh tan tác ở nhiều nơi. Cuộc kháng chiến lần thứ ba kết thúc thắng lợi vẻ vang. 4.. Củng cố bài học: - Trình bày tóm tắt diễn biến cuộc kháng chiến lần III chống quân Nguyên trên bản đồ. -Cách đánh giặc lần thứ III của nhà Trần có gì giống và khác so với lần II? Đáp án: * Giống:- Tránh thế giặc mạnh ban đầu. - Chủ động vừa chặn giặc, vừa rút lui để bảo toàn lực lượng. - Chờ thời cơ để phản công tiêu diệt giặc. - Thực hiện kế hoạch “ vườn không nhà trống”. * Khác: -Tập trung tiêu diệt đoàn thuyền lương để quân Nguyên không có lương thảo nuôi quân, dồn chúng vào thế bị động, khó khăn. -Chủ động bố trí trận địa bãi cọc ở sông Bạch Đằng để tiêu diệt đoàn thuyền chiến của giặc, đánh tan ý đồ xâm luợc của nhà Nguyên đối với nước ta. - Em có suy nghĩ gì sau khi học về 3 lần kháng chiến của dân tộc ta ở thế kỉ XIII? 5.Hướng dẫn về nhà: -Học bài cũ, vẽ lược đồ + tường thuật diễn biến. -Chuẩn bị phần IV: Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của 3 lần kháng chiến chống xâm lược Mông – Nguyên. IV. Rút kinh nghiệm: