Bài giảng Xưng hô trong hội thoại

Tiết 18: Giáo viên: Nguyễn Bảo Hà Lớp 9A - THCS Hữu Hòa - Thanh Trì - Hà Nội Năm học: 2013 - 2014 2:55 2:50 2:45 2:40 2:35 2:30 2:25 2:20 2:15 2:10 2:05 2:00 1:55 1:50 1:45 1:40 1:35 1:30 1:25 1:20 1:15 1:10 1:05 1:00 0:55 0:50 0:45 0:40 0:35 0:30 0:25 0:20 0:15 0:10 0:05 0:00 3:00 BÀI TẬP NHANH Có lần, một giáo sư Việt Nam nhận được thư mời dự đám cưới của một nữ học viên người châu Âu đang học tiếng Việt. Trong thư có dòng chữ: Ngày mai, chúng ta làm lễ thành hôn, mời thầy đến dự. (?) Lời mời trên có sự nhầm lẫn trong cách dùng từ như thế nào? Vì sao có sự nhầm lẫn đó? Em hãy sửa lại cho đúng.  Ngôn ngữ các nước châu Âu không phân biệt ngôi gộp, ngôi trừ. Để chỉ ngôi thứ ba số nhiều, người ta chỉ dùng chung đại từ nhân xưng We cho mọi trường hợp. Đấy vàng, đây cũng đồng đen. Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ. (Ca dao) Đấy vàng, đây cũng đồng đen. Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ. (Ca dao) (?) Xác định các từ ngữ xưng hô và nêu rõ tác dụng của chúng trong việc biểu đạt nội dung bài ca dao.  Xưng hô ngang hàng, thể hiện niềm kiêu hãnh, tự hào của người Hà Nội xưa một cách ý nhị, khiêm nhường. Đấy vàng, đây cũng đồng đen. Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ. (Ca dao) a) Dế Choắt nhìn tôi mà rằng : - Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang... Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng: - Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết! Tôi về, không một chút bận tâm. (Bài học đường đời đầu tiên - Tô Hoài) a) Dế Choắt nhìn tôi mà rằng : - Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang... Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng: - Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết! Tôi về, không một chút bận tâm. (Bài học đường đời đầu tiên - Tô Hoài) a) Dế Choắt nhìn tôi mà rằng : - Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang... Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng: - Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết! Tôi về, không một chút bận tâm. (Bài học đường đời đầu tiên - Tô Hoài) Kẻ mạnh Kẻ yếu  Quan hệ không bình đẳng b) Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp. Thấy thế, tôi hốt hoảng quỳ xuống, nâng đầu Choắt lên mà than rằng:  - Nào tôi đâu biết cơ sự lại ra nông nỗi này ! Tôi hối lắm! Tôi hối hận lắm. Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ? Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này: - Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy. (Bài học đường đời đầu tiên - Tô Hoài) Bạn bè  Quan hệ bình đẳng b) Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp. Thấy thế, tôi hốt hoảng quỳ xuống, nâng đầu Choắt lên mà than rằng:  - Nào tôi đâu biết cơ sự lại ra nông nỗi này ! Tôi hối lắm! Tôi hối hận lắm. Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ? Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này: - Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy. (Bài học đường đời đầu tiên - Tô Hoài) b) Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp. Thấy thế, tôi hốt hoảng quỳ xuống, nâng đầu Choắt lên mà than rằng:  - Nào tôi đâu biết cơ sự lại ra nông nỗi này ! Tôi hối lắm! Tôi hối hận lắm. Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ? Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu như thế này: - Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy. (Bài học đường đời đầu tiên - Tô Hoài) Chú mày - ta (Kẻ mạnh) Anh - em (Kẻ yếu)  Quan hệ không bình đẳng Tôi - anh (Bạn bè)  Quan hệ bình đẳng (?) Tại sao có sự thay đổi về từ ngữ xưng hô giữa Dế Mèn và Dế Choắt trong hai đoạn văn trên? (?) Những hình ảnh trên khiến em liên tưởng đến câu ca dao nào ngợi ca truyền thống tốt đẹp của người Hà Nội trong giao tiếp, ứng xử? Chẳng thơm cũng thể hoa nhài. Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An. Bài tập 1: Phân tích cách dùng từ xưng hô và thái độ của người nói trong câu chuyện sau: Chuyện kể, một danh tướng có lần đi ngang qua trường học cũ của mình, liền ghé vào thăm. Ông gặp lại người thầy từng dạy mình hồi nhỏ và kính cẩn thưa: - Thưa thầy, thầy còn nhớ con không? Con là … Người thầy giáo già hoảng hốt: - Thưa ngài, ngài là … - Thưa thầy, với thầy, con vẫn là đứa học trò cũ. Con có được những thành công hôm nay là nhờ sự giáo dục của thầy ngày nào. Bài tập 1: Phân tích cách dùng từ xưng hô và thái độ của người nói trong câu chuyện sau: Chuyện kể, một danh tướng có lần đi ngang qua trường học cũ của mình, liền ghé vào thăm. Ông gặp lại người thầy từng dạy mình hồi nhỏ và kính cẩn thưa: - Thưa thầy, thầy còn nhớ con không? Con là … Người thầy giáo già hoảng hốt: - Thưa ngài, ngài là … - Thưa thầy, với thầy, con vẫn là đứa học trò cũ. Con có được những thành công hôm nay là nhờ sự giáo dục của thầy ngày nào… Bài tập 1: Phân tích cách dùng từ xưng hô và thái độ của người nói trong câu chuyện sau: Chuyện kể, một danh tướng có lần đi ngang qua trường học cũ của mình, liền ghé vào thăm. Ông gặp lại người thầy từng dạy mình hồi nhỏ và kính cẩn thưa: - Thưa thầy, thầy còn nhớ con không? Con là … Người thầy giáo già hoảng hốt: - Thưa ngài, ngài là … - Thưa thầy, với thầy, con vẫn là đứa học trò cũ. Con có được những thành công hôm nay là nhờ sự giáo dục của thầy ngày nào… - Cách xưng hô của vị tướng: Thể hiện thái độ kính cẩn và lòng biết ơn đối với người thầy giáo cũ của mình. - Cách xưng hô của người thầy giáo già: Thể hiện sự tôn trọng cương vị hiện tại của vị tướng. BÀI TẬP 2: (Thảo luận nhóm - Thời gian 3 phút) Mỗi nhóm đặt một hội thoại ngắn (4 - 6 câu), sử dụng các từ ngữ xưng hô phù hợp các hoàn cảnh giao tiếp sau. (Gạch dưới các từ ngữ xưng hô). - Nhóm 1: Con cái với bố mẹ (khi xin phép bố mẹ đi đâu đó mà bố mẹ không đồng ý). - Nhóm 2: Học sinh với thầy cô giáo (khi học sinh mắc lỗi và bị thầy cô giáo khiển trách). - Nhóm 3: Bạn bè cùng lớp (khi thảo luận về việc chọn người thay mặt tập thể lớp tham gia cuộc thi Học sinh Thanh lịch cấp trường nhân kỉ niệm ngày thành lập Đoàn 26/3). - Nhóm 4: Học sinh (có va chạm khi tham gia giao thông) với một người lớn tuổi. 2:55 2:50 2:45 2:40 2:35 2:30 2:25 2:20 2:15 2:10 2:05 2:00 1:55 1:50 1:45 1:40 1:35 1:30 1:25 1:20 1:15 1:10 1:05 1:00 0:55 0:50 0:45 0:40 0:35 0:30 0:25 0:20 0:15 0:10 0:05 0:00 3:00 HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ - Làm bài tập 2, 3, 5, 6 (SGK - tr 39). - Soạn bài: “Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp”. LUẬT CHƠI Ô chữ gồm 16 chữ cái. Để mở được ô chữ này, chúng ta có 10 câu hỏi gợi ý. Trả lời đúng mỗi câu hỏi gợi ý sẽ có 1 hoặc 1 số chữ cái (giống nhau) được mở ra. Trả lời được từ 4 câu hỏi gợi ý, các em có quyền đoán cả ô chữ. Câu 1: (7 chữ cái): Tên nhân vật chính trong “Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ? Vũ Nương 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Câu 2: (6 chữ cái): Điền từ thích hợp vào chỗ trống: Người giao tiếp thô lỗ, cục cằn, thiếu tế nhị, tôn trọng người khác là người không có … giao tiếp. Văn hóa Câu 3: (7 chữ cái): Điền từ còn thiếu để hoàn thành câu tục ngữ sau: “ … cao hơn mâm cỗ” Lời chào Câu 4: (17 chữ cái): Tên phương châm hội thoại lưu ý người nói cần nói cho có nội dung, nội dung của lời nói phải đáp án đúng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thừa, không thiếu? Phương châm về lượng Câu 5: (8 chữ cái): Nói khoác lác, làm ra vẻ tài giỏi hoặc nói những chuyện bông đùa, khoác lác cho vui gọi là gì? Nói trạng Câu 6: (11 chữ cái): Trong hội thoai, các từ như “chúng tôi”, “mình”, “bố”, “con”, “anh”, em”, “thầy giáo”, “giám đốc”, “bác sĩ”,… được gọi là gì? Từ ngữ xưng hô Câu 7: (16 chữ cái): Tên phương châm hội thoại lưu ý người nói không nói vấn đề mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực? Phương châm về chất Câu 8: (3 chữ cái): Cho tình huống sau: Em tới nhà một người bạn cùng lớp để học nhóm. Đang học ở nhà bạn thì chú họ của bạn ấy đến chơi. Người chú này chỉ hơn em hai tuổi. Trong trường hợp này, em sẽ gọi chú của bạn là gì? Anh Câu 9: (16 chữ cái): Tên phương châm hội thoại lưu ý người nói cần tế nhị, tôn trọng người khác khi giao tiếp? Phương châm lịch sự Câu 10: (2 chữ cái): Từ dùng để gọi người em gái của bố? Cô