Bài giảng Vật lý 9 - Tiết 62: Sự phân tích ánh sáng trắng

KiĨm tra bµi cị 1. Khi chiÕu chïm s¸ng tr¾ng qua c¸c tÊm läc mµu ta thu ®­ỵc kÕt qu¶ nh­ thÕ nµo?2. Ng­êi ta t¹o ra ¸nh s¸ng mµu b»ng nh÷ng c¸ch nµo?1Tại sao cầu vồng xuất hiện ?Tại sao cầu vồng có 7 màu ?23I.Ph©n tÝch mét chïm ¸nh s¸ng tr¾ng b»ng l¨ng kÝnh1. ThÝ nghiƯm 1: H×nh 53.1Bè trÝ thÝ nghiƯm: - §Ỉt mét khe hĐp tr­íc nguån s¸ng tr¾ng ®Ĩ ®­ỵc 1khe s¸ng hĐp.- §Ỉt l¨ng kÝnh sao cho c¹nh cđa nã song song víi khe s¸ng tr¾ng hĐp ®ã.- §Ỉt mµn ch¾n sau l¨ng kÝnh ®Ĩ thu ®­ỵc chïm tia s¸ng lã. L¨ng kÝnh lµ mét khèi trong suèt cã 3 gê song song (L¨ng trơ ®øng).4Lăng kínhKhe hẹp AMàn ảnh BÁs mặt trời(ás trắng)đỏcamvànglục lamchàm tímI.Ph©n tÝch ¸nh s¸ng tr¾ng b»ng l¨ng kÝnh1. ThÝ nghiƯm 1: H×nh 53.15I.Ph©n tÝch ¸nh s¸ng tr¾ng b»ng l¨ng kÝnh1. ThÝ nghiƯm 1: H×nh 53.16- Chiếu một chùm ánh sáng mặt trời (ánh sáng trắng) qua một khe hẹp A đến gặp một lăng kính. Sau lăng kính đặt một màn ảnh B để hứng chùm tia ló ra. Ta thấy, trên màn B có một dải sáng màu cầu vồng, trong đó tia đỏ bị lệch ít nhất và tia tím bị lệch nhiều nhất. I.Ph©n tÝch ¸nh s¸ng tr¾ng b»ng l¨ng kÝnh1. ThÝ nghiƯm 1ĐỏTímMàn ảnh BLăng kínhKhe hẹp A72. Kết luận:Khi chiếu một chùm ánh sáng mặt trời (ánh sáng trắng) khi qua lăng kính, bị tách thành nhiều chùm sáng có màu sắc khác nhau, Dải màu biến thiên liên tục từ đỏ đến tím (đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím) 82. Thí nghiệm 2a. Thí nghiệm 2a*Mơc ®Ých thÝ nghiƯm:ThÊy râ sù t¸ch c¸c d¶i mµu riªng rÏ.*C¸ch lµm thÝ nghiƯm: dïng tÊm läc mÇu ®Ĩ ch¾n chïm s¸ng (tÊm läc nµy cã thĨ ®Ỉt tr­íc m¾t hoỈc tr­íc khe s¸ng)H·y dù ®o¸n h×nh ¶nh quan s¸t ®­ỵc?*TiÕn hµnh thÝ nghiƯm9Khe hĐp AHình 53L¨ng kÝnhKhe hĐp AL¨ng kÝnhH·y m« t¶ h×nh ¶nh quan s¸t ®­ỵc?H×nh ¶nh quan s¸t ®­ỵc: dïng tÊm läc ®á thÊy v¹ch ®á, dïng tÊm läc xanh thÊy v¹ch xanh, hai v¹ch nµy kh«ng n»m cïng mét chç10Khe hĐp AL¨ng kÝnhMơc ®Ých thÝ nghiƯm: ThÊy râ sù ng¨n c¸ch gi÷a d¶i mµu ®á vµ d¶i mµu xanhC¸ch lµm thÝ nghiƯm: Ch¾n khe s¸ng b»ng tÊm läc nưa trªn mµu ®á, nưa d­íi mµu xanh.b) Thí nghiệm 2bH·y m« t¶ h×nh ¶nh quan s¸t ®­ỵc?H×nh ¶nh quan s¸t ®­ỵc: ThÊy hai v¹ch ®á vµ xanh t¸ch rêi nhau11Tr¶ lêi C2:- Khi ch¾n khe s¸ng b»ng tÊm läc mµu ®á th× ta thÊy v¹ch ®á, b»ng tÊm läc mµu xanh cã v¹ch xanh, hai v¹ch nµy kh«ng n»m cïng mét chç- Khi ch¾n khe s¸ng b»ng tÊm läc nưa trªn mµu ®á, nưa d­íi mµu xanh th× thÊy ®ång thêi c¶ hai v¹ch xanh ®á n»m lƯch nhau. (t¸ch rêi nhau, truyỊn theo hai ph­¬ng kh¸c nhau)C2: Hãy mơ tả hình ảnh quan sát được trong thí nghiện a và b?12I. Thí nghiệm 2: Có thể làm thí nghiệm bằng cách như sauLăng kínhKhe hẹp AMàn ảnh BÁs mặt trời(ás trắng)đỏcamvànglục lamchàm tímKhoét 1 khe thật hẹp tại vị trí màu lục13I. Thí nghiệm 2:Lăng kínhKhe hẹp AÁs mặt trời(ás trắng)Lăng kínhMàn EBlục C14C3:Em h·y dùa vµo kÕt qu¶ quan s¸t ®­ỵc ë trªn ®Ĩ nhËn ®Þnh sù ®ĩng, sai cđa hai ý kiÕn sau?+ L¨ng kÝnh ®· nhuém c¸c mµu kh¸c nhau cho chïm s¸ng tr¾ng.+ Trong chïm s¸ng tr¾ng cã chøa s½n c¸c chïm s¸ng mµu. L¨ng kÝnh chØ cã t¸c dơng t¸ch c¸c chïm s¸ng ®ã ra, cho mçi chïm ®i theo mét ph­¬ng vµo m¾t.Tr¶ lêi C3: B¶n th©n l¨ng kÝnh lµ mét khèi chÊt kh«ng mµu nªn nã kh«ng thĨ ®ãng vai trß nh­ tÊm läc mµu ®­ỵc.NÕu l¨ng kÝnh cã t¸c dơng nhuém mµu cho chïm tia s¸ng th× t¹i sao chç nµy chØ nhuém mµu xanh, chç kia chØ nhuém mµu ®á? Trong khi ®ã c¸c vïng mµ tia s¸ng ®i qua trong l¨ng kÝnh cã tÝnh chÊt hoµn toµn nh­ nhau. Nh­ vËy ý kiÕn ®ĩng lµ:15C4: T¹i sao nãi thÝ nghiƯm 1 lµ ph©n tÝch ¸nh s¸ng tr¾ng?C4 : Tr­íc l¨ng kÝnh ta chØ cã mét d¶i s¸ng tr¾ng, sau l¨ng kÝnh ta thu ®­ỵc nhiỊu d¶i s¸ng mµu. Nh­ vËy l¨ng kÝnh ®· ph©n tÝch tõ d¶i s¸ng tr¾ng nãi trªn ra nhiỊu d¶i s¸ng mµu nªn ta nãi thÝ nghiƯm 1 lµ thÝ nghiƯm ph©n tÝch ¸nh s¸ng tr¾ng 3. KÕt luËn: (SGK/ 140)16II. Ph©n tÝch mét chïm s¸ng tr¾ng b»ng sù ph¶n x¹ ¸nh s¸ng trªn ®Üa CD.1. Thí nghiệm 3: h×nh 53.2*Mơc ®Ých thÝ nghiƯm: T×m hiĨu viƯc ph©n tÝch ¸nh s¸ng tr¾ng b»ng sù ph¶n x¹ trªn mỈt ghi cđa ®Üa CD.*C¸ch quan s¸t: §Ỉt mỈt ghi cđa ®Üa CD d­íi ¸nh s¸ng tr¾ng nghiªng ®Üa ®i, nghiªng ®Üa l¹i theo c¸c ph­¬ng kh¸c nhau ®Ĩ t×m thÊy c¸c d¶i mµu 17C5: H·y m« t¶ h×nh ¶nh quan s¸t ®­ỵc?C5: Khi chiÕu ¸nh s¸ng tr¾ng vµo mỈt ghi cđa ®Üa CD vµ quan s¸t ¸nh s¸ng ph¶n x¹, ta thÊy nh×n theo ph­¬ng nµy cã ¸nh s¸ng mµu nµy, nh×n theo ph­¬ng kh¸c cã ¸nh s¸ng mµu kh¸c.18C6: - ¸nh s¸ng chiÕu ®Õn ®Üa CD lµ ¸nh s¸ng mµu g×?- ¸nh s¸ng tõ ®Üa CD ®Õn m¾t ta cã nh÷ng mµu nµo? - T¹i sao cã thĨ nãi thÝ nghiƯm 3 cịng lµ thÝ nghiƯm ph©n tÝch ¸nh s¸ng tr¾ng?C6: - ¸nh s¸ng chiÕu ®Õn ®Üa CD lµ ¸nh s¸ng tr¾ng.- Tuú theo ph­¬ng nh×n ta cã thĨ thÊy ¸nh s¸ng tõ ®Üa CD ®Õn m¨t ta cã mµu nµy hay mµu kia.- Tr­íc khi ®Õn ®Üa CD, chïm s¸ng lµ chïm ¸nh s¸ng tr¾ng. Sau khi ph¶n x¹ trªn ®Üa CD, ta thu ®­ỵc nhiỊu chïm s¸ng mµu kh¸c nhau truyỊn theo c¸c ph­¬ng kh¸c nhau. VËy thÝ nghiƯm víi ®Üa CD cịng lµ thÝ nghiƯm ph©n tÝch ¸nh s¸ng tr¾ng. 19 III. KÕt luËn chung: Cã thĨ cã nhiỊu c¸ch ph©n tÝch mét chïm s¸ng tr¾ng thµnh nh÷ngchïm s¸ng mµu kh¸c nhau.2. KÕt luËn: Cã thĨ ph©n tÝch mét chïm s¸ng tr¾ng thµnh nh÷ng chïm s¸ng mµu b»ng c¸ch cho nã ph¶n x¹ trªn mỈt ghi cđa mét ®Üa CD.20C7: ChiÕu chïm s¸ng tr¾ng qua tÊm läc mµu ®á ta ®­ỵc ¸nh s¸ng ®á, ta cã thĨ coi tÊm läc mµu ®á cã t¸c dơng t¸ch chïm s¸ng ®á ra khái chïm s¸ng tr¾ng. NÕu thay tÊm läc mµu ®á b»ng tÊm läc mµu xanh th× ta l¹i ®­ỵc ¸nh s¸ng xanh. Cø nh­ thÕ cho c¸c tÊm läc mµu kh¸c ta sÏ biÕt ®­ỵc trong chïm s¸ng tr¾ng cã nh÷ng ¸nh s¸ng nµo. §©y cịng lµ mét c¸ch ph©n tÝch ¸nh s¸ng tr¾ng.L­u ý: Ph©n tÝch mét chïm s¸ng tr¾ng tøc lµ ta t×m c¸ch t¸ch tõ chïm s¸ng ®ã ra nh÷ng chïm s¸ng mµu kh¸c nhau.IV. VËn dơng.C7. Cã thĨ coi c¸ch dïng tÊm läc mµu nh­ mét c¸ch ph©n tÝch ¸nh s¸ng tr¾ng thµnh c¸c ¸nh s¸ng mµu d­ỵc kh«ng?21KiÕn thøc cÇn nhí * Trong chïm s¸ng tr¾ng cã chøa nhiỊu chïm s¸ng mµu kh¸c nhau. * Ph©n tÝch chïm s¸ng tr¾ng tøc lµ t×m c¸ch t¸ch chïm s¸ng tr¾ng ®ã thµnh nh÷ng chïm s¸ng mµu kh¸c nhau.* Cã nhiỊu c¸ch ph©n tÝch mét chïm s¸ng tr¾ng thµnh nh÷ng chïm s¸ng mµu kh¸c nhau. + Dïng l¨ng kÝnh. + Sù ph¶n x¹ ¸nh s¸ng trªn mỈt ghi cđa ®Üa CD + Dïng c¸c tÊm läc mµu v.v22Về nhà :Trả lời các câu hỏi và bài tập trang 61 SBT.Dùng vòi nước để thử tạo hiện tượng tán sắc ánh sáng (cầu vồng).Đọc phần có thể em chưa biết.23