Bài giảng Từ đồng âm

Giáo viên Sở GD&ĐT Lai Châu Trường PTDT Nội trú Than Uyên  Ngày xưa có anh chàng mượn của người hàng xóm một cái vạc đồng. Ít lâu sau, anh ta trả cho cho người hàng xóm hai con cò, nói là vạc đã bị mất nên đền hai con cò này. Người hàng xóm đi kiện. Quan gọi hai người đến xử. Người hàng xóm thưa:” Bẩm quan, con cho hắn mượn vạc, hắn không trả” . Anh chàng nói: “Bẩm quan, con đã đền cho anh ta cò” - Nhưng vạc của con là vạc thật. - Dễ cò của tôi là cò giả đấy phỏng? – Anh chàng trả lời. - Bẩm quan, vạc của con là vạc đồng. - Dễ cò của tôi là cò nhà đấy phỏng? Từ trái nghĩa Từ trái nghĩa 1. Ví dụ a. Con ngựa đang chạy bỗng lồng lên. b. Mua được con chim bạn tôi nhốt ngay vào lồng. - Động từ: chỉ hành động, động tác của con ngựa đang đứng bỗng chồm lên (đưa hai chân trước lên cao). - Danh từ: chỉ đồ vật làm bằng tre nứa,(ngày nay làm bằn sắt, thép), dùng dể nhốt chim C¸i cuèc- Con cuèc KhÈu sóng Hoa sóng Con ®­êng - C©n ®­êng Em bÐ đang bß – Con bß C¸i bµn- Bµn bạc VÝ dô khác: -Baïc (1 thöù kim loaïi) - baïc (baïc nghóa) -Raén (con raén) - raén (raén chaéc) -Than (than cuûi ) - than (than thôû ) -Phaûn (caùi phaûn) - phaûn (phaûn boäi ) ...... “Chuù beù loaét choaét Caùi xaéc xinh xinh Caùi chaân (1) thoaên thoaét C¸i ®Çu nghªnh nghªnh.” (Lượm- Tố Hữu) - Caùi baøn naøy, chaân (2)gaãy roài. - Caùc vaän ñoäng vieân ñang taäp trung döôùi chaân (3)nuùi. Em hãy giải nghĩa từ “chân” trong các ví dụ? Giải thích nghĩa Chân (1): là danh từ chỉ 1 bộ phận dưới cùng của cở thể người hay động vật để đi, đứng, có tác dụng nâng đỡ, giữ cân bằng cơ thể khi di chuyển. Chân (2): là danh từ, chỉ bộ phận dưới cùng của vật (cái bàn), có tác dụng đỡ cho các bộ phận khác. Chân (3): là danh từ, chỉ phần dưới cùng của ngọn núi, tiếp giáp và bám chặt với mặt đất. Giữa các từ chân (1),(2),(3) có nét nghĩa nào giống nhau? Ph©n biÖt nhiÒu nghÜa vµ tõ ®ång ©m: "Ai xui con cuốc gọi vào hè Cái nóng nung người nóng nóng ghê" (Vào hè- Nguyễn Khuyến) "Việc cuốc, việc cày, việc bừa, việc cấy, ta vốn quen làm. Tập khiên, tập súng, tập mác, tập cờ, mắt chưa từng ngó" (Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc - Nguyễn Đình Chiểu) "Tổ quốc tôi như một con tàu Mũi thuyền ta đó- mũi Cà Mau". (Mũi Cà Mau- Xuân Diệu) VD: - Đem cá về kho. Bµi tËp 1/136: §äc ®o¹n th¬ sau: Tháng tám thu cao , gió thét già, Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta. Tranh bay sang sông rải khắp bờ Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa, Mảnh thấp quay lộn vào mương sa. ( TrÝch “Bµi ca nhµ tranh bÞ giã thu ph¸”- Đỗ Phủ) ? T×m tõ ®ång ©m víi c¸c tõ: cao, ba, tranh, sang theo mÉu: Thu1: mïa thu. Thu2: thu tiÒn. §¸p ¸n: Cao1: cao vót. - Tranh1: nhµ tranh Cao2: dÇu cao. Tranh2: tranh ¶nh. Ba1: sè ba - Sang 1: sang s«ng Ba2: ba m¸. Sang2: Sang giµu. Bµi tËp 2: ? X¸c ®Þnh tõ lo¹i vµ nghÜa cña tõ “cæ” trong c©u sau: - Trêi l¹nh, em ph¶i quµng kh¨n cho Êm cæ. ? Ngoµi nghÜa lµ bé phËn c¬ thÓ nèi ®Çu víi th©n, danh tõ cæ cßn cã nh÷ng nÐt nghÜa nµo kh¸c? Danh tõ “cæ” -Cã nhiÒu nghÜa: - bé phËn c¬ thÓ nèi ®Çu víi th©n. -bé phËn cña ¸o, giÇy bao quanh cæ hoÆc cæ ch©n : cæ ¸o, giÇy cao cæ …. - chç eo l¹i ë phÇn ®Çu cña mét sè ®å vËt, gièng h×nh c¸i cæ, th­êng lµ bé phËn nèi liÒn th©n víi miÖng ë 1 sè ®å ®ùng: cæ chai… => NghÜa chung: chØ mét bé phËn nèi liÒn ®Çu víi th©n cña ng­êi, vËt… ?Gi¶i thÝch nghÜa cña “cæ” trong c©u sau vµ cho biÕt nã cã liªn quan ®Õn nÐt nghÜa cña “cæ” ë vÝ dô trªn kh«ng? - HuyÖn Kim S¬n, cã mét ng«i chïa cæ kÝnh. - > cò, l©u ®êi…=> ®ång ©m víi danh tõ “cæ”. Bài tập 3. Đặt câu với các cặp từ đồng âm sau (ở mỗi câu phải có cả hai từ đồng âm). bàn (danh từ) – bàn (động từ) sâu (danh từ) – sâu (số từ) năm (danh từ) – năm (số từ) VD:Bà cháu bắt được ba con ba ba. Số từ Danh từ Bài tập 3: có thể làm như sau: Đặt câu với mỗi từ đồng âm( mỗi câu có 2 từ đồng âm) Các bạn ngồi vào dãy bàn này để bàn chiến thuật cho trận đấu ngày mai. ( DT) (ĐT) Con sâu đục sâu vào thân cây. Năm học 2011 - 2012 trường ta chỉ có năm lớp. (DT) (ST) CHÀO THÂN ÁI