Bài giảng Tiết 30 Cấu trúc các loại virut

Theo số liệu tình hình nhiễm HIV trên thế giới và Việt nam như sau Số người nhiễm HIV đang còn sống: 40 triệu người Trong đó người lớn 37 Triệu người; Trẻ em <15 tuổi là 2.5 triệu người Số người nhiễm trong năm 2003 là 3 triệu trong đó người lớn là 2.5 triệu; Trẻ em <15 tuổi là 500 nghìn Việt nam tính đến 31-03-2003 số người nhiễm 73 660; chuyển sang AIDS 11254; Số chết do AIDS 6325 Vậy virut là gì? Cấu trúc như thế nào? Phương thức sống ra sao? Chương III Virut - Bệnh truyền nhiễm và Miễn dịch Tiết 30 Cấu trúc các loại virut Đặc điểm chung của virut Theo dõi thí nghiệm của Ivanopxki (1892) ThÝ nghiÖm cña Ivan«pxki (n¨m 1892) DÞch läc NhiÔm vµo l¸ c©y lµnh Soi d­íi kÝnh hiÓn vi quang häc Nu«i trªn m«i tr­êng th¹ch Kh«ng thÊy mÇm bÖnh Kh«ng thÊy khuÈn l¹c C©y vÉn bÞ bÖnh Gäi mÇm bÖnh lµ virut L¸ c©y thuèc l¸ bÞ bÖnh DÞch chiÕt NghiÒn Läc qua nÕn läc vi khuÈn Qua thÝ nghiÖm trªn, em cã nhËn xÐt g× vÒ kÝch th­íc cña virut ? RÊt nhá bÐ, nhá h¬n rÊt nhiÒu so víi kÝch th­íc cña vi khuÈn. Thí nghiệm của Ivanopxki (1892) 1. Kích thước của virut - Rất nhỏ bé: Khoảng 10 –100nm (1nm=10-4A0 = 10-6mm) Chỉ có thể quan sát bằng kính hiển vi điện tử Virut lớn nhất = 1/10 kích thước Vi khuẩn Virut nhỏ nhất = 1/100 kích thước Vi khuẩn Kết luận 2. Hình dạng của virut Qua quan sát em thấy virut có những hình dạng nào? Quan sát hình thái một số virut sau Gồm 3 dạng cơ bản Hình trụ xoắn Hình khối Dạng phối hợp Kết luận về hình thái của virut: Virut có 3 dạng hình thái cơ bản: - Hình trụ xoắn: Capsome sắp xếp theo chiều xoắn của axit nucleic - Hình khối: Capsome sắp xếp theo hình khối đa diện với 20 mặt tam giác đều hoặc dạng khối cầu - Hình phức hợp: Ví dụ phge đầu cấu trúc khối đuôi có cấu trúc trụ xoắn Hình dạng của virut do yếu tố nào qui định? Hình dạng do cấu trúc của virut qui định 3. Cấu trúc của virut Quan sát sơ đồ cấu trúc của virut Qua quan sát em thấy virut được cấu tạo bởi những thành phần nào? Bản chất mỗi thành phần là gì? Lâi( bé gen): Axit Nuclªic Vá (capsit): Pr«tªin Phøc hîp gåm axit nuclªic vµ pr«tªin ®­îc gäi lµ Nuclª«capsit Bé gen cña virut cã thÓ lµ ADN hoÆc ARN, 1 sîi hoÆc 2 sîi Bé gen cña sinh vËt nh©n chuÈn lu«n lµ ADN 2 sîi Bé gen cña virut cã ®iÓm g× sai kh¸c so víi so víi bé gen cña sinh vËt nh©n chuÈn? Bé gen cña virut Bé gen cña sinh vËt nh©n chuÈn a. Cấu tạo chung Virut có cấu tạo gồm hai thành phần Lõi: Là một phân tử axit nucleic Bộ gen của virut có thể là AND hoặc ARN Vỏ (capsit): Bằng protein Capsit được cấu tạo từ các đơn vị là capsome Kích thước của virut phụ thuộc vào số lượng capsome Sự kết hợp giữa axit nucleic và protein gọi là NucleoCapside Kết luận Virut có những dạng cấu tạo nào? b. Các dạng cấu tạo Quan sát sơ đồ sau. Hãy cho biết virut có những dạng cấu tạo nào? Virut trần (dạng đơn giản): Cấu tạo chỉ có lõi và vỏ capsit Virut có vỏ bọc (dạng phức tạp) líp lipit kÐp vµ pr«tªin t­¬ng tù mµng sinh chÊt b¶o vÖ virut. lµm nhiÖm vô kh¸ng nguyªn, gióp virut b¸m trªn bÒ mÆt tÕ bµo. Vá ngoµi cña virut cã b¶n chÊt lµ g×? Nã cã t¸c dông g×? Gai glyc«pr«tªin cã t¸c dông g× ? Virut cã vá bäc Virut ®· ®­îc coi lµ mét c¬ thÓ sèng ch­a, v× sao? Virut ch­a cã cÊu t¹o tÕ bµo nªn ch­a ®­îc gäi lµ c¬ thÓ mµ chØ ®­îc coi lµ mét d¹ng sèng ®Æc biÖt , gäi lµ h¹t virut hay virion. Chóng chØ cã cÊu t¹o t­¬ng ®­¬ng víi mét NhiÔm s¾c thÓ H¹t virut cã cÊu t¹o t­¬ng ®­¬ng víi lo¹i cÊu tróc nµo trong tÕ bµo sinh vËt nh©n chuÈn? Kết luận Dạng cấu tạo trần (dạng đơn giản): Virut cấu tạo chỉ có lõi và vỏ capside (giống cấu tạo chung) Dạng có vỏ bọc (cấu tạo phức tạp): Có vỏ bọc bên ngoài vỏ capsit và trên có gắn các gai Glycoprotein. + Vỏ ngoài có cấu tạo gồm lipit và protein giống như màng nguyên sinh chất, có chức năng bảo vệ + Gai glycoprotein có chức năng kháng nguyên, giúp virut bám trên bề mặt tế bào. Với cấu tạo như vậy virut có phương thức sống như thế nào? 4. Ph­¬ng thøc sèng  KÝ sinh b¾t buéc trong tÕ bµo chñ VËt chñ mµ virut ký sinh cã thÓ lµ nh÷ng sinh vËt nµo ? Cho vÝ dô? TÕ bµo chñ §éng vËt Thùc vËt Vi sinh vËt Virut H5N1,virut d¹i… Virut khoai t©y,cµ chua… Phage T2, T4 cña E.Coli… ThÝ nghiÖm cña Ivan«pxki (n¨m 1892) Giai đoạn nào thể hiện rõ hoạt động sống của virut? Cã thÓ nu«i virut trªn m«i tr­êng nu«i cÊy nh©n t¹o nh­ vi khuÈn ®­îc kh«ng? Kh«ng, b¾t buéc ph¶i nu«i virut trong tÕ bµo sèng Nghiên cứu thí nghiệm của Franken và Conrat (1957) trang 116. Vì sao virut phân lập được không phải là virut chủng B ? Qua thí nghiệm cho thấy thành phần cấu tạo nào của virut có vai trò quyết định? Axit nucleic có vai trò quyết định Qua thí nghiệm ta có thể kết luận gì về đặc điểm sống của virut? - Ở ngoài tế bào chủ virut biểu hiện như thể vô sinh - Chỉ trong tế bào chủ virut mới biểu hiện như một dạng sống Vậy virut là gì? - Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào - Chúng chỉ gồm hai thành phần chính: Lõi là axit nucleic và Vỏ là protein - Virut sống kí sinh bắt buộc trong tế bào vật chủ được gọi là hạt virut hay Virion Có những tiêu chuẩn nào để phân loại virut? II. PHÂN LOẠI VIRUT Có thể phân loại virut dựa vào 4 tiêu chuẩn sau: - Căn cứ vào loại axit nucleic: Virut AND hoặc Virut ARN - Căn cứ vào hình dạng: Hình khối; Hình trụ; Hình phức hợp - Căn cứ vào có vỏ hay không có vỏ: Virut trần hay Virut có vỏ - Căn cứ vào tế bào vật chủ: Virut động vật; virut thực vật hay phage Củng cố bài học Hoàn thành phiếu học tập sau bằng điền vào bảng: (+) Có (-) Không - + - - - + - + + + Bài tập về nhà Dựa vào kiến thức bài học và nghiên cứu tài liệu hoàn thành bài tập sau bằng điền vào bảng dấu (+) Có (-) Không Em biết gì về dịch cúm gia cầm? Tình hình dịch cúm gia cầm ở Việt nam được mô tả ở bản đồ sau: (Màu đỏ biểu thị vùng có dịch)