Bài giảng tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý

TRƯỜNG THCS VŨNG TÀU LỚP 9A13 HS chọn đáp án đúng trong các câu sau. 1. Trường hợp nào sau đây không phải là phép liên kết về nội dung? Liên kết chủ đề. Liên kết lô-gic. C. Liên kết bằng phép đồng nghĩa, trái nghĩa, liên tưởng..… … 2.Về hình thức, các câu và các đoạn văn thường liên kết với nhau bằng mấy biện pháp cơ bản? A. 3 B. 4 C. 5 Liên kết câu, liên kết đoạn văn trong văn bản có tác dụng gì? Các câu, các đoạn văn trong văn bản phải liên kết chặt chẽ với nhau trên những phương diện nào? Tiết 123 PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý: 1. Ví dụ: (sgk/74.75) Trời ơi, chỉ còn có năm phút! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già. Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi. (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) - Trời ơi, chỉ còn có năm phút! - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Nghĩa tường minh: Ý rõ ràng. Hàm ý: Tiếc là không còn nhiều thời gian để chuyện trò. BÀI TẬP TÌNH HUỐNG Trống vào lớp đã 10’ Hiếu mới hớt hải chạy vào. Thầy giáo nhìn đồng hồ, nói:…….. Yêu cầu: Em hãy diễn đạt ý muốn nói của thầy bằng 2 câu. Một câu có nghĩa tường minh, một câu dùng hàm ý. Hướng giải: - Nghĩa tường minh: Em đến trễ 10 phút. - Hàm ý: Em có đồng hồ không?... PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý: 1. Ví dụ: sgk/74.75: 2.Ghi nhớ: sgk.75 Tiết 123 - Trời ơi, chỉ còn có năm phút! Hàm ý: Tiếc là không còn nhiều thời gian để chuyện trò. Nghĩa tường minh: Ý rõ ràng - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! - Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. - Hàm ý là phần thông báo tuy không  được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ  trong câu nhưng có thể suy ra  từ những từ ngữ ấy. HS chọn đáp án đúng trong các câu sau. 1. Hàm ý là phần thông báo: Trái ngược với nghĩa tường minh. Ẩn đằng sau nghĩa tường minh. Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. Được diễn đạt trực tiếp trong câu. 2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây? Khi không biết diễn đạt rõ ý. Khi không muốn nói rõ ý. Khi không muốn người nghe hiểu ý. Khi muốn chấm dứt cuộc thoại. Theo em, trong lời nói, nghĩa tường minh quan trọng hơn hay hàm ý quan trọng hơn? Vì sao? Gợi ý: Quan trọng như nhau. Ngôn ngữ phải được dùng hợp lí, phù hợp hoàn cảnh mới có giá trị. Cần ý thức rõ điều này để tránh lạm dụng. Một người bạn có nhã ý mời em đến dự sinh nhật nhưng em lại không  thể đến (hoặc không muốn đến). Trong trường hợp trên, theo em,  nên dùng hàm ý hay câu có nghĩa tường minh? Em sẽ nói thế nào? Trời ơi, chỉ còn có năm phút! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già. Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư , nhận lại chiếc khăn và (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) II. LUYỆN TẬP: Bài tập 1 /sgk.75: tặc lưỡi a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy: chưa muốn chia tay. quay vội đi. mặt đỏ ửng Bài tập 2 /sgk.75: - Hà, nắng gớm, về nào…...…: hiện tượng “đánh trống lảng”, cố ý nói sang chuyện khác. Bài tập 4 /sgk.75: -> Những câu in đậm không chứa hàm ý. - Tôi thấy người ta đồn….…. . : câu nói dở dang, chưa trọn ý hoặc không muốn nói hết ý. tặc lưỡi mặt đỏ ửng quay vội đi. b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái:…mặt đỏ ửng, quay vội đi -> ngượng ngùng, xấu hổ, lúng túng, bối rối.… -Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. -> Hàm ý: Ông hoạ sĩ chưa kịp uống nước chè. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý: 1. Ví dụ (sgk/74.75): Hàm ý: Tiếc là không còn nhiều thời gian để chuyện trò. - Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Nghĩa tường minh: Ý rõ ràng 2.Ghi nhớ: sgk.75 - Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy. II. LUYỆN TẬP: - Trời ơi, chỉ còn có năm phút! Học bài: - Đọc kĩ bài trong SGK – Thuộc ghi nhớ. - Làm bài tập 3/SGK.75 - Luyện tập để phân biệt được nghĩa tường minh & hàm ý. Rèn luyện kĩ năng dùng hàm ý & hiểu hàm ý. 2. Chuẩn bị : NGHỊ LUẬN VỀ 1 ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ - Đọc kĩ bài KHÁT VỌNG HOÀ NHẬP, DÂNG HIẾN CHO ĐỜI; trả lời các câu hỏi hướng dẫn tìm hiểu bài trong SGK.78 - Học bài cũ: Nghị luận về tác phẩm truyện. HƯỚNG DẪN HỌC BÀI Ở NHÀ