Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 49: Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học

? Thế nào là văn biểu cảm?- VBC là VB viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá của con ngừi đối với thế giới xung quanh và khêu gợi lòng đồng cảm nơi người đọc.- VBC còn gọi là văn trữ tình; ba gồm các thể loại VH như thơ trữ tình, ca dao trữ tình, tùy bút...KIỂM TRA BÀI CŨTiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:Ví dụ: Trăng – người bạn tâm tình, trăng – nguồn cảm hứng dạt dào, bất tận của thi sĩ muôn đời. Trong thơ văn đông tây kim cổ, đã có biết bao bài thơ hay viết về trăng, để lại ấn tượng không phai mờ trong trái tim người đọc. Một trong những tác giả viết nhiều về trăng là nhà thơ – lãnh tụ Hồ Chí Minh. Suốt cuộc đời cách mạng gian truân và vẻ vang của Bác, Bác luôn coi trăng là tri âm, tri kỉ. Bài thơ “ Ngắm trăng” ra đời trong một hoàn cảnh đặc biệt; giữa chốn lao tù tăm tối của chế độ Tưởng Giới Thạch, thi sĩ – người tù tay bị xích, chân bị cùm, thân thể đọa đầy nơi ngục lạnh mà lòng thanh thản thưởng thức vẻ đẹp của một đêm trăng sáng. “Trong tù không rượu cũng không hoa Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ”. Câu thơ mở đầu tả thực cảnh lao tù khắc nghiệt: “ không rượu cũng không hoa”. Trong tù làm gì có rượu và hoa là những thứ vốn để tạo thi hứng cho tâm hồn thi sĩ? Xưa nay, uống rượu ngắm trăng, uống rượu thưởng hoa là truyện thường tình. Nhưng ở đây trong cảnh lao tù này, cái “ không rượu” chồng lên cái “không hoa”Hiện thực xám ngắt và lạnh lẽo phủ định tất cả. Ấy thế nhưng trong huyết mạch Bác, trong trái tim yêu đời bao la của Người cảm hứng vẫn dạt dào, nồng đượm khiến Người phải thốt lên: “Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ”. Ánh trăng thanh khiết vời vợi kia như thúc giục, như mời gọi thi nhân hãy ra giữa chốn tự do mà giao hòa, chia sẻ. Thế nhưng nghiệt nỗi hoàn cảnh trói buộc con người. Con người đang bị giam hãm, cho nên việc thưởng ngoạn chỉ thu gọn trong một cử chỉ âm thầm, lặng lẽ: “ Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ”. Bác lặng lẽ, say mê ngắm ánh trăng sáng ngoài cửa sổ. Bốn bức tường giam chật hẹp không ngăn được cảm xúc mênh mông, Bác thả hồn theo ánh trăng và gửi gắm vào đó khát vọng tự do khôn cùng của mình. Thoảng đâu đây lời thì thầm tâm sự: “ Trăng ơi, trăng có hiểu cho lòng ta yêu trăng đến độ nào?”. Sự thổ lộ giãi bày chân thành tự trong sâu thẳm hồn người đã được trăng cảm động và chia sẻ. Ánh trăng lung linh bỗng chốc sống động, linh hoạt hẳn lên: “ Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ”. Trước sự hiện diện của trăng đẹp, cái hiện thực tối tăm u ám của nhà tù dường như bị xóa tan, nhường chỗ cho mối giao hòa thiêng liêng giữa nhà thơ tự do và thiên nhiên vĩnh cửu. Bác hướng cái nhìn vào ánh trăng sáng trong đêm lao ngục cũng như bao lần khác, trong hoàn cảnh gian nan. Người luôn hướng tới cái đẹp của cuộc đời. Suốt bài thơ, không có một âm thanh, một tiếng động nào dù là nhỏ. Sự im lặng tuyệt đối ấy tôn lên cái sâu thẳm của hồn người, hồn tạo vật. Người ngắm trăng, trăng ngắm người trong lặng lẽ. Không nói mà nói bao điều. Giữa bao điều bài thơ trăng, bài “ Ngắm trăng” của nhà thơ – chiến sĩ Hồ Chí Minh mang vẻ đẹp giản dị mà khác lạ. Bốn câu, hai mươi tám chữ, ngắn gọn là vậy mà hàm chứa tuyệt vời sâu sắc về đạo đức, phẩm giá và phong cách của một con người chân chính. ( Nguyễn Lê Tuyết Mai)Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:- Tưởng tượng:- Liên tưởng: Suy ngÉm: Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:- Tưởng tượng: Ấy thế nhưng trong huyết mạch Bác, trong trái tim yêu đời bao la của Người cảm hứng vẫn dạt dào, nồng đượm khiến Người phải thốt lên: “Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ”. Ánh trăng thanh khiết vời vợi kia như thúc giục, như mời gọi thi nhân hãy ra giữa chốn tự do mà giao hòa, chia sẻ. Thế nhưng nghiệt nỗi hoàn cảnh trói buộc con người. Con người đang bị giam hãm, cho nên việc thưởngngoạn chỉ thu gọn trong một cử chỉ âm thầm, lặng lẽ:“ Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ”.Bác lặng lẽ, say mê ngắm ánh trăng sáng ngoài cửa sổ. Bốn bức tường giam chật hẹp không ngăn được cảm xúc mênh mông, Bác thả hồn theo ánh trăng và gửi gắm vào đó khát vọng tự do khôn cùng của mình. Thoảng đâu đây lời thì thầm tâm sự: “ Trăng ơi, trăng có hiểu cho lòng ta yêu trăng đến độ nào?”. Sự thổ lộ giãi bày chân thành tự trong sâu thẳm hồn người đã được trăng cảm động và chia sẻ. Ánh trăng lung linh bỗng chốc sống động, linh hoạt hẳn lên: “ Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ”. Trước sự hiện diện của trăng đẹp, cái hiện thực tối tăm u ám của nhà tù dường như bị xóa tan, nhường chỗ cho mối giao hòa thiêng liêng giữa nhà thơ tự do và thiên nhiên vĩnh cửu. Bác hướng cái nhìn vào ánh trăng sáng trong đêm lao ngục cũng như bao lần khác, trong hoàn cảnh gian nan. Người luôn hướng tới cái đẹp của cuộc đời.Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:- Liên tưởng: Trăng – người bạn tâm tình, trăng – nguồn cảm hứng dạt dào, bất tận của thi sĩ muôn đời. Trong thơ văn đông tây kim cổ, đã có biết bao bài thơ hay viết về trăng, để lại ấn tượng không phai mờ trong trái tim người đọc. Một trong những tác giả viết nhiều về trăng là nhà thơ – lãnh tụ Hồ Chí Minh. Suốt cuộc đời cách mạng gian truân và vẻ vang của Bác, Bác luôn coi trăng là tri âm, tri kỉ.Bài thơ “ Ngắm trăng” ra đời trong một hoàn cảnh đặc biệt; giữa chốn lao tù tăm tối của chế độ Tưởng Giới Thạch, thi sĩ – người tù tay bị xích, chân bị cùm, thân thể đọa đầy nơi ngục lạnh mà lòng thanh thản thưởng thức vẻ đẹp của một đêm trăng sáng:“Trong tù không rượu cũng không hoaCảnh đẹp đêm nay khó hững hờ”.Câu thơ mở đầu tả thực cảnh lao tù khắc nghiệt: “ không rượu cũng không hoa”. Trong tù làm gì có rượu và hoa là những thứ vốn để tạo thi hứng cho tâm hồn thi sĩ? Xưa nay, uống rượu ngắm trăng, uống rượu thưởng hoa là truyện thường tình. Nhưng ở đây trong cảnh lao tù này, cái “ không rượu” chồng lên cái “không hoa”Hiện thực xám ngắt và lạnh lẽo phủ định tất cả.Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:- Suy ngÉm: Suốt bài thơ, không có một âm thanh, một tiếng động nào dù là nhỏ. Sự im lặng tuyệt đối ấy tôn lên cái sâu thẳm của hồn người, hồn tạo vật. Người ngắm trăng, trăng ngắm người trong lặng lẽ. Không nói mà nói bao điều. Giữa bao điều bài thơ trăng, bài “ Ngắm trăng” của nhà thơ – chiến sĩ Hồ Chí Minh mang vẻ đẹp giản dị mà khác lạ. Bốn câu, hai mươi tám chữ, ngắn gọn là vậy mà hàm chứa tuyệt vời sâu sắc về đạo đức, phẩm giá và phong cách của một con người chân chính.Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:- Tưởng tượng:- Liên tưởng: Suy ngÉm: Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:- Tưởng tượng: Ấy thế nhưng trong huyết mạch Bác, trong trái tim yêu đời bao la của Người cảm hứng vẫn dạt dào, nồng đượm khiến Người phải thốt lên: “Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ”. Ánh trăng thanh khiết vời vợi kia như thúc giục, như mời gọi thi nhân hãy ra giữa chốn tự do mà giao hòa, chia sẻ. Thế nhưng nghiệt nỗi hoàn cảnh trói buộc con người. Con người đang bị giam hãm, cho nên việc thưởngngoạn chỉ thu gọn trong một cử chỉ âm thầm, lặng lẽ:“ Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ”.Bác lặng lẽ, say mê ngắm ánh trăng sáng ngoài cửa sổ. Bốn bức tường giam chật hẹp không ngăn được cảm xúc mênh mông, Bác thả hồn theo ánh trăng và gửi gắm vào đó khát vọng tự do khôn cùng của mình. Thoảng đâu đây lời thì thầm tâm sự: “ Trăng ơi, trăng có hiểu cho lòng ta yêu trăng đến độ nào?”. Sự thổ lộ giãi bày chân thành tự trong sâu thẳm hồn người đã được trăng cảm động và chia sẻ. Ánh trăng lung linh bỗng chốc sống động, linh hoạt hẳn lên: “ Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ”. Trước sự hiện diện của trăng đẹp, cái hiện thực tối tăm u ám của nhà tù dường như bị xóa tan, nhường chỗ cho mối giao hòa thiêng liêng giữa nhà thơ tự do và thiên nhiên vĩnh cửu. Bác hướng cái nhìn vào ánh trăng sáng trong đêm lao ngục cũng như bao lần khác, trong hoàn cảnh gian nan. Người luôn hướng tới cái đẹp của cuộc đời.- Liên tưởng: Trăng – người bạn tâm tình, trăng – nguồn cảm hứng dạt dào, bất tận của thi sĩ muôn đời. Trong thơ văn đông tây kim cổ, đã có biết bao bài thơ hay viết về trăng, để lại ấn tượng không phai mờ trong trái tim người đọc. Một trong những tác giả viết nhiều về trăng là nhà thơ – lãnh tụ Hồ Chí Minh. Suốt cuộc đời cách mạng gian truân và vẻ vang của Bác, Bác luôn coi trăng là tri âm, tri kỉ.Bài thơ “ Ngắm trăng” ra đời trong một hoàn cảnh đặc biệt; giữa chốn lao tù tăm tối của chế độ Tưởng Giới Thạch, thi sĩ – người tù tay bị xích, chân bị cùm, thân thể đọa đầy nơi ngục lạnh mà lòng thanh thản thưởng thức vẻ đẹp của một đêm trăng sáng:“Trong tù không rượu cũng không hoaCảnh đẹp đêm nay khó hững hờ”.Câu thơ mở đầu tả thực cảnh lao tù khắc nghiệt: “ không rượu cũng không hoa”. Trong tù làm gì có rượu và hoa là những thứ vốn để tạo thi hứng cho tâm hồn thi sĩ? Xưa nay, uống rượu ngắm trăng, uống rượu thưởng hoa là truyện thường tình. Nhưng ở đây trong cảnh lao tù này, cái “ không rượu” chồng lên cái “không hoa”Hiện thực xám ngắt và lạnh lẽo phủ định tất cả.- Suy ngÉm: Suốt bài thơ, không có một âm thanh, một tiếng động nào dù là nhỏ. Sự im lặng tuyệt đối ấy tôn lên cái sâu thẳm của hồn người, hồn tạo vật. Người ngắm trăng, trăng ngắm người trong lặng lẽ. Không nói mà nói bao điều. Giữa bao điều bài thơ trăng, bài “ Ngắm trăng” của nhà thơ – chiến sĩ Hồ Chí Minh mang vẻ đẹp giản dị mà khác lạ. Bốn câu, hai mươi tám chữ, ngắn gọn là vậy mà hàm chứa tuyệt vời sâu sắc về đạo đức, phẩm giá và phong cách của một con người chân chính.Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:- Phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn học (bài văn, bài thơ) là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm của mình về nội dung và hình thức của tác phẩm đó.- Khái niệm:(SGK)Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:- Khái niệm:(SGK)a.MB: Giới thiệu về tác giả,tác phẩm và hoàn cảnh dẫn người đọc đến với tác phẩm.b.TB: Trình bày những cảm xúc, suy nghĩ của mình do nội dung và nghệ thuật tác phẩm đó mang đến. Khi trình bày cảm xúc suy nghĩ có phát huy thao tác tưởng tượng, liên tưởng, nhận xét đánh giá của người cảm nhận. c.KB: Ấn tượng chung về tác phẩm, liên tưởng, liên hệ với thực tế .Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:- Dàn ý bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học: (SGK)3. Ghi nhớ: (SGK)- Khái niệm:Các yêu cầu làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học: - Đọc kĩ tác phẩm để hình thành cảm xúc từ những chi tiết, hình ảnh gây ấn tượng sâu sắc nhất.- Từ cảm xúc ấy, có thể phát huy trí tưởng tượng, liên tưởng, hồi tưởng và rút ra những suy nghĩ về ý nghĩa tác phẩm.Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:- Khái niệm:- Dàn ý bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học: 3.Ghi nhớ: (SGK)Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:3. Ghi nhớ: (SGK)II. Luyện tập:Phát biểu cảm nghĩ về bài thơ: Cảnh khuya.1. Bài tập:1Gợi ý:Cảm xúc của người viết bắt nguồn từ cái gì?-Từ một so sánh mới mẻ hấp dẫn (câu 1)-Từ những hình ảnh quấn quít sinh động (câu 2)-Từ sự hài hòa giữa cảnh và người (câu3)-Từ tâm hồn cao cả của Bác Hồ (câu 4)Cảnh khuyaTiếng suối trong như tiếng hát xa,Trăng lồng cổ thụ(1) bóng lồng hoa(2).Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà. (Hồ Chí Minh)Dµn ý a. Më bµi- Giíi thiÖu vÒ tác giả Hå ChÝ Minh.- Hoµn c¶nh s¸ng t¸c : Nh÷ng n¨m ®Çu trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p.- Ên t­îng chung: C¶nh ®Ñp trong ®ªm khuya ë rõng ViÖt B¾c vµ t©m tr¹ng cña B¸c.b. Th©n bµi* C©u 1+2: C¶nh ®ªm tr¨ng rõng ªm ®Òm th¬ méng. Gi÷a kh«ng gian tÜnh lÆng cña ®ªm, næi bËt tiÕng suèi ch¶y rãc r¸ch. C©u th¬ sö dông nghÖ thuËt so s¸nh ®éc ®¸o ¸nh tr¨ng chiÕu s¸ng mÆt ®Êt víi nh÷ng m¶ng s¸ng tèi ®an xen hoµ quÖn t¹o khung c¶nh lung linh huyÒn ¶o.=> T¹o nªn bøc tranh ®ªm tr¨ng rõng tuyÖt ®Ñp cuèn hót ng­êi ®äc. * C©u 3+4 : T©m tr¹ng cña B¸c trong ®ªm khuya.- Tr­íc khung c¶nh lung linh huyÒn ¶o cña chèn rõng ViÖt B¾c, B¸c say mª ng¾m c¶nh.- B¸c ch­a ngñ mét phÇn v× c¶nh ®ªm khuya qu¸ ®Ñp lµm say d¾m t©m hån nghÖ sÜ, phÇn v× lo l¾ng cho ®Êt n­íc.=> T×nh yªu thiªn nhiªn lu«n g¾n liÒn víi t×nh yªu n­íc tha thiÕt trong con ng­êi B¸c. c) KÕt bµi. - Kh¼ng ®Þnh l¹i t×nh c¶m cña ng­êi viÕt: §©y lµ bµi th¬ hay thÓ hiÖn t©m hån tinh tÕ nh¹y c¶m, tinh thÇn yªu n­íc s©u nÆng cña B¸c.Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:II. Luyện tập: Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kh«ng chØ lµ mét nhµ c¸ch m¹ng tµi ba mµ cßn mét nhµ th¬ lín cña d©n téc. Ng­êi ®· ®Ó l¹i rÊt nhiÒu bµi th¬ hay, nh­ng bµi th¬ ®Ó l¹i cho em Ên t­îng s©u s¾c nhÊt lµ bµi C¶nh khuya. T¸c phÈm ®­îc B¸c viÕt trong nh÷ng n¨m ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p t¹i nói rõng ViÖt B¾c. Qua bµi th¬, ta thÊy vÎ ®Ñp huyÒn ¶o vµ t©m hån yªu n­íc, yªu thiªn nhiªn tha thiÕt cña Ng­êi. Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:3. Ghi nhớ: (SGK)II. Luyện tập:1. Bài tập:12. Bài tập:Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:3. Ghi nhớ: (SGK)II. Luyện tập:1. Bài tập:13. Bài tập:2A-MB: Giới thiệu TP và hoàn cảnh sáng tác bài. B-TB: - Cảm xúc chủ đạo: nỗi ngạc nhiên, buồn, cô đơn của nhà thơ sau bao nhiêu năm xa cách nay trở về quê hương.- Đồng cảm với tình yêu quê hương được biểu hiện trong hoàn cảnh đặc biệt xa lạ ngay giữa quê hương. C-KB: Ấn tượng chung về TP.Lập dàn ý bài Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê.2. Bài tập:Tiết 49: CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌCI. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học:1. Ví dụ:2. Nhận xét:3. Ghi nhớ: (SGK)II. Luyện tập:1. Bài tập:12. Bài tập:3. Bài tập:2 Viết hoàn chỉnh bài văn biểu cảm: Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê Ôn tập chuẩn bị bài viết số 3 : Biểu cảmDẶN DÒ