Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 127+128: Ôn tập Tập làm văn

Tiết 127,128: ÔN TẬP:TẬP LÀM VĂN Tên các bài văn biểu cảm (văn xuôi) đã học, đọc trong chương trình ngữ văn 7 (tập 1): Cổng trường mở ra; Mẹ tôi; Cuộc chia tay của những con búp bê. Một thứ quà lúa non: cốm; Cây tre Việt Nam; Sài Gòn tôi yêu; Mùa xuân của tôi; Trường học; Vì sao hoa cúc cĩ nhiều cánh nhỏ; Hoa học trị; Những tấm lịng cao cả; Cảm nghĩ về một bài ca dao...I VĂN BIỂU CẢM1/ Thế nào là văn bản biểu cảm: * Văn bản biểu cảm xuất phát từ nhu cầu biểu lộ tình cảm của con người. Vì vậy văn biểu cảm viết ra để biểu đạt tình cảm, cảm xúc sự đánh giá của con người đối với thế giới xung quanh, khơi gợi tình cảm, sự đồng cảm người đọc. ? Trong văn bản: Mùa xuân của tôi – Vũ Bằng. Tác giả tập trung biểu đạt tình cảm nào? Mùa xuân của tôi – Mùa xuân rất riêng trong hồi ức của người xa xứ. – Mùa xuân trong lòng tôi. ? Trong văn bản: Mùa xuân của tôi, tác giả tập trung bộc lộ tình cảm của mình qua hình ảnh ẩn dụ, tượng trưng tiêu biểu nào của Mùa xuân tháng giêng?? Hình ảnh ẩn dụ tượng trưng: “Mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng. Cái rét ngọt ngào, chớ không còn tê buốt căm căm nữa”Tiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN I.VĂN BIỂU CẢM:1/. Thế nào là văn bản biểu cảm:2/ Đặc điểm của văn biểu cảm: Theo em, tình cảm trong văn bản “Mùa xuân của tôi” tạo ra sự xúc động như thế nào? Bằng nhiều cách khác nhau: Suy tưởng, liên tưởng, hồi tưởng trong tâm trạng buồn xa quêê, bồi hồi. . . đã bao nhiêu năm tháng cách xa, qua cả không gian, thời gian nhưng nhớ đến mùa xuân tháng giêng là rạo rực, xôn xao, ấm áp hiện về, sống lại trong lòng, đặc biệt là tâm trạng con người. ?Tiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN I.VĂN BIỂU CẢM:1/. Thế nào là văn bản biểu cảm: 2/ Đặc điểm của văn biểu cảmTiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN 2/ Đặc điểm của văn bản biểu cảm: + Cĩ thể chọn một hình ảnh cĩ ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng nào đĩ để gửi gắm tình cảm, tư tưởng (Biểu cảm gián tiếp). + Biểu đạt bằng cách thổ lộ trực tiếp những nỗi niềm, cảm xúc trong lịng. (Biểu cảm trực tiếp) Tiết 127: ÔN TẬP:TẬP LÀM VĂNI.VĂN BIỂU CẢM: Trong văn biểu cảm, yếu tố miêu tả có vai trò gì? Cho ví dụ? Yếu tố miêu tả trong văn biểu cảm không nhằm mục đích tái hiện sự vật, hiện tượng mà khêu gợi cảm xúc và chịu sự chi phối của cảm xúc. Cho nên sự vật, hiện tượng trong văn biểu cảm hiện ra với hình dáng, màu sắc thấm đẫm tình cảm, cảm xúc của người viết.? Gợi nỗi buồn hoài niệm da diết, tình yêu quê hương đầm thấm, đậm sâu mà khắc khoải nao lòng. 3/ Các yếu tố miêu tả trong văn biểu cảm: Ví dụ: Mùa xuân của Hà Nội – là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng . . . Trong văn biểu cảm, yếu tố tự sự có vai trò như thế nào? Cho ví dụ? Vai trò yếu tố tự sự trong văn biểu cảm là tình cảm, cảm xúc phải có sự vật, sự việc cụ thể để bộc lộ gưûi gắm. Sự vật nhờ miêu tả, sự việc thì nhờ tự sự.? Chuyện thờ cúng tổ tiên ấm áp lạ lùng4/ Các yếu tố tự sự trong văn biểu cảm: Tiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN I.VĂN BIỂU CẢM: Ví dụ: “Nhang trầm, đèn nến và nhất là bầu không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên kính dưới nhường trước những bàn thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ tổ tiên làm cho lòng anh ấm lạ lùng, tuy miệng chẳng nói ra nhưng trong lòng thì cảm như có không biết bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan”Hãy chỉ ra yếu tố tự sự và miêu tả trong đoạn văn và cảm nghĩ của tác giả. Nếu khơng cĩ yếu tố tự sự và miêu tả thì yếu tố biểu cảm cĩ thể được bộc lộ được hay khơng ?Những ngĩn chân của bố khum khum, lúc nào cũng như bám vào đất để khỏi trơn ngã. Người ta nĩi “Đấy là bàn chân vất vả”. Gan bàn chân bao giờ cũng xám xịt và lỗ rỗ, bao giờ cũng khuyết một miếng, khơng đầy đặn như gan bàn chân người khác. Mu bàn chân mốc trắng, bong da từng bãi, lại cĩ nốt lấm tấm. Đêm nào bố cũng ngâm nước nĩng hồ muối, gãi lấy gãi để rồi xỏ vào đơi guốc mộc. Khi ngủ bố rên, rên vì đau mình, nhưng cũng rên vì nhức chân. Rượu tê thấp khơng tài nào xoa bĩp khỏi.Bố đi chân đất. Bố đi ngang dọc đơng tây đâu đâu con khơng hiểu. Con chỉ thấy ngày nào bố cũng ngâm chân xuống nước, xuống bùn để câu quăng. Bố tất bật đi từ sương cịn đẫm ngọn cây ngọn cỏ. Khi bố về cũng là lúc cây cỏ đẫm sương đêm. Cái thúng câu bao lần chà đi xát lại bằng sắn thuyền. Bố ơi ! Bố chữa làm sao được lành lặn đơi bàn chân ấy: đơi bàn chân dầm sương dãi nắng đã thành bệnh (Duy Khán, “Tuổi thơ im lặng”) Khi muốn bày tỏ tình thương yêu, lòng ngưỡng mộ ngợi ca đối với một con người, sự vật, hiện tượng thì em phải nêu lên được điều gì của con người, sự vật, hiện tượng đó? Phải khắc họa đối tượng theo một cách nào đó thì mới có cớ để bộc lộ tình cảm. ? Khởi phát trong tâm tưởng, tưởng tượng: Nhìn ra bốn bên chỗ nào cũng thấy bóng u. bỡi đó là tình mẫu tử thường trực. Ví dụ: “U tôi đã đi ngủ từ lâu. Nhưng tôi buông bút, nhìn ra bốn bên, chỗ nào cũng thấy bóng u. cái bóng đen đủi, hòa lẫn với bóng tối vẽ nên một khuôn mặt trăng trắng với đôi mắt nhỏ, lòng đen nhuộm một màu nâu đống. . . “ (Cỏ dại của Tô Hoài)III. Các yếu tố tự sự trong văn biểu cảm: Tiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂN I VĂN BIỂU CẢM:1/ Thế nào là văn bản biểu cảm: II. Các yếu tố miêu tả trong văn biểu cảm: Tiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂNI.VĂN BIỂU CẢM: Ngôn ngữ biểu cảm đòi hỏi phải sử dụng biện pháp tu từ như thế nào? Cho ví dụ? Ngôn ngữ trong văn biểu cảm thường sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, điệp ngữ. ? So sánh vẽ ra sắc đẹp riêng cô gái ngoại thành, vừa nhấn vào chỗ độc đáo, sang trọng, cổ truyền.  Ví dụ: “Cái đòn gánh hai đầu cong vút lên như chiếc thuyền rồng”5/. Ngôn ngữ trong văn biểu cảm: Điệp từ, điệp ngữ, điệp câu.  Ví dụ: “Sài Gòn cứ trẻ hoài như một cây tơ đương độ nõn nà. . . ” Ví dụ: “Ai bảo được non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trăng đừng thương gió ; ai cấm được trai thương gái, ai cấm được mẹ yêu con ; ai cấm được cô gái còn son nhớ chồng . . . ” Điền nội dung thích hợp vào ô trống?Nội dung văn biểu cảm. Mục đích biểu cảmPhương tiện biểu cảmBày tỏ thái độ tình cảm sự đánh giá của con người với thiên nhiên và cuộc sống. Các yếu tố hình thành để thể hiện cảm xúc đó là tự sự và miêu tả. Để gởi gấm tư tưởng tình cảm hoặc biểu đạt bằng cách thổ lộ trực tiếp nỗi niềm cảm xúc trong lòng. Đồng cảm với suy nghĩ đánh giá thông qua việc miêu tả đối tượng. Biểu cảm trực tiếp hoặc gián tiếp. Ngôn ngữ sử dụng ngôi thứ nhất “Tôi”, “Em” Lời than, lời nhắn, lời hô. Dùng biện pháp tu từ so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, điệp ngữ. Tiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂNI.VĂN BIỂU CẢM:Điền vào ô trống những thông tin cần thiết.?Mở bài Thân bài Kết bài Giới thiệu đối tượng cần miêu tả được dùng làm phương tiện biểu cảm. Đặc điểm, phẩm chất của đối tượng được miêu tả biểu cảm. Thông tin đằng sau sự miêu tả: Suy nghĩ => tình cảm => đánh giá => biểu cảm. Vai trò của đối tượng miêu tả trong việc hình thành cảm xúc. Tiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂNI.VĂN BIỂU CẢM:Bài tập: Đọc 2 đoạn văn dưới đây, cho biết đoạn nào là đoạn biểu cảm về tác phẩm thơ. Căn cứ vào những đặc điểm nào mà em cĩ thể nhận biết?Đoạn 1: Cịn câu thơ thứ hai thì ánh trăng lại chiếu xuống khắp nơi, lồng vào những cây cổ thụ để rồi lại tạo nên hàng nghìn bơng hoa được thêu dệt bởi cái bĩng của cây cổ thụ. Tuy câu thơ chỉ cĩ hai màu sáng và tối, đen và trắng, nhưng khơng vì thế mà làm giảm đi cái vẻ đẹp quấn quýt của ánh trăng và mọi vật phía dưới. Đoạn 2: Cảnh rừng Việt Bắc âm u vắng lặng nay qua lời thơ của Bác đã trở nên cĩ hồn, cĩ vẻ. Câu thơ tâm đắc của em là câu thứ hai: " Trăng lồng cổ thụ, bĩng lồng hoa''. Cả cánh rừng Việt Bắc như in bĩng vào nhau, câu thơ làm em suy nghĩ: Liệu đĩ cĩ phải là một khung cảnh thần tiên? Bĩng lá, bĩng hoa được ánh trăng sáng bạc rọi xuống đẹp mê hồn! Ước gì em cũng được ngắm trăng lúc đĩ với Bác!Tiết 127: ÔN TẬP: TẬP LÀM VĂNI VĂN BIỂU CẢM:1/. Thế nào là văn bản biểu cảm: 2/ Đặc điểm của văn biểu cảm:3/ Các yếu tố miêu tả trong văn biểu cảm: 4/ Các yếu tố tự sự trong văn biểu cảm: 5/ Ngôn ngữ trong văn biểu cảm: Viết một đoạn văn biểu cảm về người thân. ?II. Luyện tập Củng cố :- Thế nào là văn biểu cảm? - Các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn biểu cảm.- Các biện pháp tu từ trong văn biểu cảm: So sánh, nhân hóa, điệp ngữ, ẩn dụ. . . Hướng dẫn về nhà:- Ghi lại các văn bản nghị luận đã học. Những đặc điểm cơ bản trong văn nghị luận: + Luận điểm là gì? + Luận cứ là gì? + Luận chứng là gì?