Bài giảng Ngữ văn lớp 10 (tiết 85) Trao duyên ( trích Truyện Kiều) - Nguyễn Du

TRƯỜNG THPT NGUYỄN BỈNH KHIÊMChào mừng mọi người đến với tiết học hôm nay!Trả lời: - Vợ chồngVương Viên Ngoại sinh được ba đứa con, hai gái một trai. Trong hai người con gái thì Thúy Kiều Là chị, em là Thúy Vân. Hai chị em đều có sắc đẹp nghiêng nước nghiêng thành. Một hôm lúc đang cùng nhau đi dạo tiết Thanh minh vô tình Kiều nhìn thấy mộ Đạm Tiên bên lề đường, nàng vô cùng xót thương cho số phận của nàng Đạm Tiên bạc mệnh. Cũng ở đây Kiều gặp Kim Trọng, hai người đã yêu nhau say đắm từ ánh mắt đầu tiên, đã thề non hẹn biển với nhau. Nhưng ngờ đâu sóng gió ập đến, gia đình kiều bị thằng bán tơ vu tội oan, cha và em trai nàng phải vào tù. Để có tiền chuộc cha Kiêu buộc lòng phải bán thân cho tên họ Mã. Trong đêm cuối cùng được sống cùng gia đình nàng đã khóc ròng rã và trao duyên lại cho em gái mình để rồi sáng sớm ngày mai theo Mã Giám Sinh về làm vợ hắn. Em hãy tóm tắt ngắn gọn từ đầu Truyện Kiều đến đoạn Kiều theo Mã Giám Sinh ra đi?Kiểm tra bài cũ GIẢNG VĂN: (Tiết 85) TRAO DUYÊN ( Trích Truyện Kiều) - Nguyễn Du -Giáo viên giảng dạy : NGUYỄN KIM SANLớp : 10A8. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp học sinh. - Hiểu được tình yêu sâu nặng và bi kịch của Kiều qua đoạn trích. Đối với Kiều, tình và hiếu thống nhất chặt chẽ. Nắm được nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật trong đoạn trích.- Có kĩ năng đọc thơ trữ tình, thể lục bát; phân tích tâm trạng nhân vật trữ tình; trình bày suy nghĩ trước tập thể. TRAO DUYÊN  (TRÍCH TRUYỆN KIỀU) - NGUYỄN DU - HỆ THỐNG BÀI HỌC: I. Tìm hiểu chung. 1. Vị trí đoạn trích. 2. Bố cục đoạn trích. II. Đọc - Hiểu văn bản. 1. Đọc - Giải thích từ khó. 2. Tìm hiểu chi tiết. a. Kiều trao duyên cho Thúy Vân. b. Kiều hướng đến “ tình lang” trong nỗi đau tuyệt vọng. III. Tổng kết. 1. Nội dung. 2. Nghệ thuật.Phần đầu “Truyện Kiều”+ Từ câu 723 -> 756/ 3254-> Mở đầu cho “Đoạn trường tân thanh” bắt đầu cuộc đời 15 năm lưu lạc của KiềuKhi gia đình Kiều gặp sự biến+ Kiều quyết định bán mình chuộc cha+ Đành xa lìa người tình đã thề nguyền, đính ước.+ Trao duyên lại cho em gáiTìm hiểu chung:1. Vị trí đoạn trích. Em hãy cho biết đoạn trích thuộc vị trí nào của Truyện Kiều?TRAO DUYÊN  (TRÍCH TRUYỆN KIỀU) - NGUYỄN DU -2. Bố cục đoạn trích. Cuộc trao duyên Thúy VânThúy KiềuKim TrọngTrực tiếp Gián tiếp* Gồm hai phần.+ Phần một: Kiều trao duyên cho Thúy Vân ( Gồm hai đoạn nhỏ) - 12 câu đầu: ( 723 – 734 ) Thúy Kiều tìm cách thuyết phục, trao duyên cho Thúy Vân - 14 câu tiếp: ( 735 – 749 ) Kiều trao kỉ vật và dặn thêm em + Phần hai: 8 câu còn lại : ( 750 – 756 ) Kiều hướng đến “tình lang” trong nỗi đau tuyệt vọng Theo em ta nên chia bố cục đoạn trích thành mấy phần? Nội dung chính của từng phần là gì?TRAO DUYÊN  (TRÍCH TRUYỆN KIỀU) - NGUYỄN DU -II. Đọc - Hiểu văn bản: 1 Đọc - Giải thích từ khó(SGK) 2 Tìm hiểu chi tiết. a. Kiều trao duyên cho Thúy Vân. *Thúy Kiều tìm cách thuyết phục, trao duyên cho em.+ “Cậy” -> Ý nghĩa hi vọng tha thiết của một lời gửi gắm tựa nương,trăng trối người duy nhất có thể giúp mình.+ “Chịu” -> Hình thức nài ép, buộc phải nhận, không nhận không được.+ “Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa” -> Thái độ vô cùng kính cẩn, sự phi lí đã trở nên hợp lí bởi đây là người chịu ơn tỏ lòng biết ơn trước sự hi sinh to lớn và cao quý của em mình. Tại sao Nguyễn Du dùng hai từ “cậy”, “chịu” ở đây ? Có thể thay bằng hai từ khác nghĩa, chẳng hạn “nhờ”, “nhận” không ? Vì sao? TRAO DUYÊN  (TRÍCH TRUYỆN KIỀU) - NGUYỄN DU - Việc Thúy Kiều lạy em gái trong đoạn trích có hợp lí hay không? Vì sao? * Thúy Kiều tâm sự với Thúy Vân và mong Thúy Vân hiểu cho mình - Kể lại chuyện tình cảm cùng sự biến: “Kể từ khi gặp chàng Kim, Khi ngày quạt ước khi đêm chén thề” Nhưng ngờ đâu: “Giữa đường đứt gánh, sóng gió bất kì” -> Nói lên nỗi oan trái, dở dang, chia lìa. TRAO DUYÊN  (TRÍCH TRUYỆN KIỀU) - NGUYỄN DU -TRAO DUYÊN  (TRÍCH TRUYỆN KIỀU) - NGUYỄN DU - Giữa Hiếu và Tình Kiều đã chọn con đường nào? Nếu như Thúy Vân đồng ý giúp thúy Kiều nhận duyên Kim Trọng sẽ có ý nghĩa như thế nào đối với gia đình? Em hãy cho biết chữ “mặc em” ở đây tác giả sử dụng có ý nghĩa như thế nào? sau khi tâm sự với Thúy Vân, kể lại chuyện tình cảm cùng sự biến nàng đã nói lên sự lựa chọn giữa hiếu và tình: “ Hiếu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai” - giữa Hiếu và Tình Kiều đã lựa chọn bên Hiếu. ( nàng đã chấp nhận hi sinh tình riêng để cứu cha) - Nếu Thúy Vân nhận duyên của chị thì cũng đồng nghĩa với việc nàng cũng vì gia đình. “ Nhân duyên chắp mối tơ thừa mặc em” -> Chữ “mặc em” như vừa trông chờ, vừa phó thác lại vừa dao nhiệm vụ cho em.- Kiều thuyết phục, trao kỉ vật và tâm tình với Thúy Vân“Ngậm cười”, “thơm lây” -> Dự báo sẽ hạnh phúc“Xót tình máu mủ” -> nghĩ tình chị em“Ngày xuân em hãy còn dài”-> còn trẻ, son rỗi+ Thuyết phục:+ Trao kỉ vật: Thể hiện thái độ dứt tình Để Thúy Vân không phải khó xử khi gặp chàng Kim (Có kỉ vật làm tin)=> Thể hiện sự chu đáo,rất hiểu tình lí ở đời. Kiều đã sử dụng những luận điểm nào để thuyết phục em? Những luận điểm đó có ý nghĩa như thế nào trong việc thuyết phục? Theo em việc Thúy Kiều trao kỉ vật lại cho em nhằm mục đích gì? Việc trao kỉ vật như vậy còn cho ta thấy điều gì ở nhân vật trữ tình này?TRAO DUYÊN  (TRÍCH TRUYỆN KIỀU) - NGUYỄN DU - + Tâm sự với Thúy Vân: Tâm sự về nỗi đau dày vò tâm trí nếu phải xa lìa tình yêu và Kiều đã nói nhiều từ liên quan đến cái chết để thể hiện thái độ đó - “Hồn”- “Nát thân bồ liễu”- “Dạ đài”- “Thác oan”- “Thịt nát xương mòn” “Chín suối” “Mệnh bạc”- “Mất người”-> Thái độ dứt khoát,lòng suy nghĩ nhân hậu nhưng lòng yêu vẫn luôn đau đớn vì phải dứt tình.(Càng thương Kiều ta càng thấu hiểu nỗi đau đớn dày vò con người tài hoa mà bạc mệnh này). Em hãy chỉ ra những từ ngữ nào liên quan đến cái chết được sử dụng trong đoạn này?TRAO DUYÊN  (TRÍCH TRUYỆN KIỀU) - NGUYỄN DU -b. Kiều hướng đến “tình lang” trong nỗi đau tuyệt vọng. Quá khứ: “ Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân ” Mặn nồng thắm thiết như bướm với hoa. Thực tại: “ Bây giờ trâm gãy bình tan ” Thể hiện sự đau đớn (tình đang hợp bỗng hóa ra tan, như trâm gãy bình tan tất cả đều hóa ra vô dụng, đều đã đổ vở hết). Tương lai: “Tơ duyên ngắn ngủi ” Chấm dứt nhân duyên, chia lìa đôi ngả. Tác giả đã dùng nhiều hình tượng đối lập để làm nỗi bật thêm sự đau đớn của nàng Kiều giữa thực tại và quá khứ. Thực tại: “trâm gãy”;“bình tan” (Tan vỡ, khổ đau) “có ngần ấy thôi” (số ít) > Lạy để phó thác, cậy nhờ và tỏ lòng biết ơnGần cuối Kiều lạy Kim Trọng“Trăm nghìn gửi lạy tình quân”-> Lạy Kim Trọng để tạ lỗi, vĩnh biệt tức tưởi, nghẹn ngào “Trăm nghìn gửi lạy tình quân” nếu như lần thứ nhất Kiều lạy em gái để phó thác thì ở lần lạy thứ hai này nàng lạy tình lang để tạ lỗi. Lần này đau đớn hơn lần lạy thứ nhất.vì đây là lạy trong tâm tưởng lạy để từ biệt người tình, từ biệt một mối tình dang dở.Tất cả cũng chỉ vì số phận.- Kiều than thân ai oán thắc mắc: “Phận sao phận bạc như vôi” -> oán số phận, oán chế độ phong kiến. Theo em trong hai lần lạy của Kiều lần nào đau đớn hơn? Vì sao?TRAO DUYÊN  (TRÍCH TRUYỆN KIỀU) - NGUYỄN DU - - Tưởng rằng Kiều đã đành với “nước chảy hoa trôi lỡ làng” rồi Vậy mà đột nhiên nàng kêu lên đau đớn: => Với những từ “ôi”; “hỡi” -> thể hiện tâm trạng đau đớn đến tột độ lìa tình như lìa đời. Từ “Kim Lang” ->nàng xưng hô thân mật gần gũi như phu – thê ;lang - thiếp ( bởi hai người đã từng hẹn ước trăm năm cùng nhau). “thiếp phụ chàng” -> Nàng tự nhận mình là kẻ có tội. =>Tác giả đã kết đoạn trích bằng nỗi oan trái không thể nguôi ngoai tạo cho người đọc nỗi đồng cảm thương tiếc cho Thúy Kiều“Ôi Kim Lang! Hỡi Kim Lang!Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây”.“Ôi Kim Lang! Hỡi Kim Lang!Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây”.TRAO DUYÊN  (TRÍCH TRUYỆN KIỀU) - NGUYỄN DU - Em hãy phân tích hai câu thơ trên để thấy được cái hay trong cách dùng từ của Nguyễn Du? ( chú ý các từ gạch chân )TRAO DUYÊN  (TRÍCH TRUYỆN KIỀU) - NGUYỄN DU - * Kiều hướng đến Kim Trọng với nỗi đau đớn tuyệt vọng mong được chia sẽ nhưng cũng biết lỗi của mình.Diễn biến tâm lí của Kiều trong đoạn trích được Nguyễn Du miêu tả thành công hợp với lôgic tâm lí của một con người hay đa cảm và giàu lòng yêu thương như Kiều. III. Tổng kết: + Nội dung: Đọan trích đã cho thấy bi kịch tình yêu, thân phận bất hạnh Và nhân cách cao đẹp của nàng Kiều qua một cuộc trao duyên chu đáo,đầy ân tình nhưng cũng thấm đẫm nước mắt. + Nghệ thuật: Miêu tả nội tâm nhân vật thông qua nghệ thuật dùng từ ngữ, hình ảnh phong phú đặc sắc. Ngôn ngữ vừa trau chuốt hào hoa, vừa dung dị dân giả. sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa các điển cố điển tích với các thành ngữ tục ngữ dân gian Em hãy cho biết nội dung chính mà tác giả muốn thể hiện trong đoạn trích này? Nghệ thuật miêu tả nhân vật của Nguyễn Du trong đoạn trích có gì đặc biệt?Học sinh đọc phần ghi nhớ trong SGK. Các em nhớ về nhà học thuộc đoạn trích và tập viết bài phân tích. về nhà cần chuẩn bị tốt bài mới tiếp theo. CỦNG CỐTRAO DUYÊN  (TRÍCH TRUYỆN KIỀU) - NGUYỄN DU - Đoạn thơ có nhan đề là trao duyên. vậy cuối cùng duyên có được trao không? Tại sao gọi đoạn thơ này là một bi kịch? Duyên đã trao và trao được vì Thúy Vân đã nhận. Nhưng tình yêu của Kiều danh cho Kim Trọng thì làm sao có thể trao được? Mâu thuẫn giữa tình và nghĩa mới giải thoát được 1/2 ( phần nghĩa, bằng cuộc hôn nhân sắp tới giữa Vân và Kim Trọng. Còn phần tình vẫn vẹn nguyên bế tắc )Hình ảnh một số cuốn sách về truyện Kiều trong và ngoài nước. Bài học đến đây là kết thúc. Cảm ơn quý thầy cô và các em đã chú ý theo dõi! Chúc mọi người sức khỏe và sự thành công, hẹn gặp lại.