Bài giảng Ngữ văn 9: Ôn tập tiếng việt - Trần Thị Ngọc Yến

M ƠN: NGỮ VĂN Kính chào quý thầy cơ giáo về dự giờ Chúc các em học sinh chăm ngoan học giỏi Giáo viên : Trần Thị Ngọc Yến KIỂM TRA BÀI CŨ 1. Thế nào là đối thoại ? 2. Thế nào là độc thoại và độc thoại nội tâm ? ÔN TẬP TIẾNG VIỆT I. Các phương châm hội thoại : 1. Nội dung các phương châm hội thoại : Ph­¬ng ch©m héi tho¹i §è vui LÞch sù C¸ch thøc Quan hƯ ChÊt L­ỵng Nãi n¨ng tèi kÞ dµi dßng M¬ hå, Êp ĩng, lßng vßng khã nghe Nãi lêi th« thiĨn chí nªn Nãi sao tÕ nhÞ ®«i bªn ®Đp lßng Kh«ng thiÕu mµ cịng ch¼ng thõa Nãi sao cho ®đ, cho võa th× th«i Nãi sao cho khái l¹c ®Ị Cho ng­êi tiÕp chuyƯn ra vỊ kh«ng quªn Những câu dưới đây khuyên ta nói năng phải tuân thủ PCHT nào ? Ch­a biÕt chí b¶o biÕt råi KỴo sai sù thËt ng­êi ®êi c­êi chª Nối nội dung ở cột A với nội dung ở cột B để cĩ được nhận định đúng về các phương châm hội thoại Cột A 1. Phương châm về lượng 2. Phương châm về chất 3. Phương châm quan hệ 4. Phương châm cách thức 5. Phươngchâm lịch sự Cột B a. Nĩi ngắn gọn , rành mạch , tránh cách nĩi mơ hồ . b. Nĩi tế nhị và tơn trọng người khác . c. Nĩi khơng thiếu , khơng thừa . d. Nĩi đúng sự thật , cĩ bằng chứng xác thực . e. Nĩi vào đúng đề tài giao tiếp , tránh nĩi lạc đề . CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI Nĩi đúng yêu cầu giao tiếp khơng thiếu khơng thừa Phương châm về lượng Nĩi đúng đề tài giao tiếp, tránh lạc đề Phương châm quan hệ Đừng nĩi những điều mình khơng tin là đúng và khơng cĩ bằng chứng xác thực Phương châm về chất Nĩi ngắn gọn, rành mạch, tránh cách nĩi mơ hồ Phương châm cách thức Nĩi năng tế nhị, tơn trọng người khác Phương châm lịch sự 1. Nội dung các phương châm hội thoại : I. Các phương châm hội thoại : ÔN TẬP TIẾNG VIỆT 2. Kể một tình huống giao tiếp không tuân thủ phương châm hội thoại :  Trong giờ Vật lí, thầy giáo hỏi một học sinh đang mải nhìn qua cửa sổ : - Em cho thầy biết sóng là gì ? Học sinh : - Thưa thầy, “Sóng” là bài thơ của Xuân Quỳnh ạ ! Không tuân thủ phương châm quan hệ. 1. Nội dung các phương châm hội thoại : I. Các phương châm hội thoại : ÔN TẬP TIẾNG VIỆT I. Các phương châm hội thoại : II . Xưng hô trong hội thoại : 1. Các từ ngữ xưng hô : ÔN TẬP TIẾNG VIỆT Danh tõ Đại từ xưng hô 1 T«i, tao,.. Chĩng t«i, chĩng ta,.. 2 Mµy, cËu,.. 3 - Dïng theo ng«i vµ sè. Nhãm tõ x­ng h« Tõ ng÷ cơ thĨ C¸ch dïng - Dïng theo vai x· héi. - Dïng thay vai cđa con hoỈc ch¸u. Tªn riªng: Mai, Lan, Nam, TuÊn, - Ph¶i phï hỵp víi t×nh huèng giao tiÕp vµ t×nh c¶m cđa ng­êi giao tiÕp. - quan hƯ hä hµng: anh, chÞ, em, - nghỊ nghiƯp: thÇy gi¸o, b¸c sÜ, Bän mµy, c¸c cËu, - Ph¶i phï hỵp víi t×nh huèng giao tiÕp vµ t×nh c¶m cđa ng­êi giao tiÕp. Nã, h¾n,.. Chĩng nã, hä,.. - Dïng ®Ĩ gäi tªn, x­ng tªn - chøc vơ: thđ tr­ëng, gi¸m ®èc . sè nhiỊu ng«i sè Ýt II . Xưng hô trong hội thoại : 1. Các từ ngữ xưng hô : ÔN TẬP TIẾNG VIỆT  Bài tập :  Xác định ngôi của từ “em” trong các trường hợp sau : a. Anh em cĩ nhà khơng ? => Từ “ em ” gọi người nghe ( ngơi thứ hai). b. Anh em đi chơi với bạn rồi . => Từ “ em ” là người nĩi xưng ( ngơi thứ nhất). c. Em đã đi học chưa con? => Từ “ em ” gọi người được nĩi đến ( ngơi thứ ba ). I. Các phương châm hội thoại : II . Xưng hô trong hội thoại : 1. Các từ ngữ xưng hô : ÔN TẬP TIẾNG VIỆT I. Các phương châm hội thoại : II . Xưng hô trong hội thoại : 1. Các từ ngữ xưng hô : 2. Xưng hô trong tiếng Việt thường tuân theo phương châm : “Xưng khiêm, hô tôn” : Khi xưng hơ người nĩi tự xưng mình một cách khiêm nhường là “xưng khiêm” và gọi người đối thoại một cách tơn kính là “hơ tơn”. ÔN TẬP TIẾNG VIỆT  Ví dụ : - Những từ ngữ xưng hơ thời trước : + gọi vua là “ bệ hạ ” + nhà sư nghèo xưng là “ bần tăng ” - Những từ ngữ xưng hơ hiện nay: + Gọi : quý ơng , quý anh , quý cơ ... + Gọi người đối thoại nhỏ tuổi hơn mình là anh , chị hoặc gọi người đáng tuổi anh chị là bác (thay con). I. Các phương châm hội thoại : II . Xưng hô trong hội thoại : 1. Các từ ngữ xưng hô : 2. Xưng hô trong tiếng Việt thường tuân theo phương châm : “Xưng khiêm, hô tôn” : ÔN TẬP TIẾNG VIỆT Thảo luận nhĩm đơi 2 phút V ì sao trong ti ế ng Vi ệ t, khi giao ti ế p, ng ười n ĩi ph ải h ế t s ứ c ch ú ý đến sự lựa chọn từ ngữ xưng hơ ? Trong tiếng Việt, khi giao tiếp cần lựa chọn từ ngữ xưng hơ, vì từ ngữ xưng hơ của tiếng Việt mang sắc thái biểu cảm khác nhau ( kính trọng, suồng sã, thân mật.. ) => Chọn từ ngữ xưng hơ thích hợp sẽ đạt được kết quả giao tiếp. DẪN TRỰC TIẾP - Lời dẫn trực tiếp được đặt trong dấu .................. . - lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật. - .................. lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật .......................... ....................... . - Lời dẫn gián tiếp ............ được đặt trong dấu ngoặc kép. I. Các phương châm hội thoại : II . Xưng hô trong hội thoại : III . Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp : 1. Phân biệt cách dẫn gián tiếp và cách dẫn gián tiếp : ngoặc kép Nhắc lại nguyên văn DẪN GIÁN TIẾP có điều chỉnh cho thích hợp Thuật lại không ÔN TẬP TIẾNG VIỆT (1) (2) (3) (4) (5) I. Các phương châm hội thoại : II . Xưng hô trong hội thoại : III . Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp : 1. Phân biệt cách dẫn gián tiếp và cách dẫn gián tiếp : 2. Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi : ÔN TẬP TIẾNG VIỆT “ Vua Quang Trung tù m×nh ®èc suÊt ®¹i binh, c¶ thđy lÉn bé cïng ra ®i. Ngµy 29 ®Õn NghƯ An, vua Quang Trung cho vêi ng­êi cèng sÜ ë huyƯn La S¬n lµ NguyƠn ThiÕp vµo dinh vµ hái : - Qu©n Thanh sang ®¸nh, t«i s¾p ®em binh ra chèng cù. M­u ®¸nh vµ gi÷, c¬ ®­ỵc hay thua, tiªn sinh nghÜ nh­ thÕ nµo? ThiÕp nãi: - B©y giê trong n­íc trèng kh«ng, lßng ng­êi tan r·. Qu©n Thanh ë xa tíi ®©y, kh«ng biÕt t×nh h×nh qu©n ta yÕu hay m¹nh, kh«ng hiĨu râ thÕ nªn ®¸nh nªn gi÷ ra sao. Chĩa c«ng ra ®i chuyÕn nµy, kh«ng qu¸ m­êi ngµy, qu©n Thanh sÏ bÞ dĐp tan ” (Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ) 1. H·y chuyĨn nh÷ng lêi ®èi tho¹i trong ®o¹n trÝch thµnh lêi dÉn gi¸n tiÕp ? 2. Ph©n tÝch nh÷ng thay ®ỉi vỊ tõ ng÷ trong lêi dÉn gi¸n tiÕp so víi lêi ®èi tho¹i. ... vua Quang Trung cho vêi ng­êi cèng sÜ ë huyƯn La S¬n lµ NguyƠn ThiÕp vµo dinh vµ hái: - Qu©n Thanh sang ®¸nh, t«i s¾p ®em binh ra chèng cù. M­u ®¸nh vµ gi÷, c¬ ®­ỵc hay thua, tiªn sinh nghÜ nh­ thÕ nµo ? ... vua Quang Trung cho vêi ng­êi cèng sÜ ë huyƯn La S¬n lµ NguyƠn ThiÕp vµo dinh vµ hái xem qu©n Thanh sang ®¸nh, nÕu nhµ vua ®em binh ra chèng cù th× kh¶ n¨ng th¾ng hay thua nh­ thÕ nµo. t«i nhµ vua M­u ®¸nh vµ gi÷, c¬ ®­ỵc hay thua, tiªn sinh nghÜ nh­ thÕ nµo ? th× kh¶ n¨ng th¾ng hay thua nh­ thÕ nµo. ThiÕp nãi: - B©y giê trong n­íc trèng kh«ng, lßng ng­êi tan r·. Qu©n Thanh ë xa tíi ®©y, kh«ng biÕt t×nh h×nh qu©n ta yÕu hay m¹nh, kh«ng hiĨu râ thÕ nªn ®¸nh nªn gi÷ ra sao. Chĩa c«ng ra ®i chuyÕn nµy, kh«ng qu¸ m­êi ngµy, qu©n Thanh sÏ bÞ dĐp tan. (Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ) NguyƠn ThiÕp tr¶ lêi r»ng bÊy giê trong n­íc trèng kh«ng lßng ng­êi tan r·, qu©n Thanh ë xa tíi, kh«ng biÕt t×nh h×nh qu©n ta yÕu hay m¹nh, kh«ng hiĨu râ thÕ nªn ®¸nh, nªn gi÷ ra sao, vua Quang Trung ra B¾c kh«ng qu¸ m­êi ngµy qu©n Thanh sÏ bÞ dĐp tan. bÊy giê Chĩa c«ng vua Quang Trung ®©y B©y giê * Những thay đổi về từ ngữ trong lời dẫn gián tiếp so với lời đối thoại : Trong lời đối thoại Trong lời dẫn gián tiếp Từ xưng hơ Từ chỉ địa điểm Từ chỉ thời gian Tơi ( ngơi 1) => nhà vua ( ngơi 3) đây => (lược bỏ) vua Quang Trung ( ngơi 3) Chúa cơng => ( ngơi 2) bây giờ => bấy giờ HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 1 . Bài tập về nhà : Viết một đoạn văn ( chủ đề tự chọn ), cĩ sử dụng lời dẫn trực tiếp , sau đĩ chuyển thành lời dẫn gián tiếp . 2 . Dặn dị : - Soạn bài : Chiếc lược ngà. - Đọc văn bản. - Trả lời câu hỏi SGK. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Chĩc c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c em häc sinh m¹nh khoỴ!