Bài giảng môn Ngữ văn lớp 11 - Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn l­ng mÑ KIỂM TRA BÀI CŨ Đọc theo trí nhớ hai khổ cuối của bài thơ “Bếp lửa” và nêu những nét chính về nội dung và nghệ thuật của bài thơ? Đáp ánLận đận đời bà biết mấy nắng mưaMấy chục năm rồi bà vận giữ thói quen dậy sớmNhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi Nhòm nồi xôi gạo mới xẻ chung vui Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa !Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngảNhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?... Nét chính về nội dung và nghệ thuật: + Nội dung: Qua hồi tưởng và suy ngẫm của người cháu đã trưởng thành, bài thơ “Bếp lửa” gợi lại những kỉ niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu, đồng thời thể hiện lòng kính yêu trân trọng và biết ơn của người cháu đối với bà và cũng là đối với gia đình, quê hương, đất nước. + Nghệ thuật: Bài thơ đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa biểu cảm, miêu tả, tự sự và bình luận. Thành công của bài thơ còn ở sự sáng tạo hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà, làm điểm tựa khơi gợi mọi kỉ niệm, cảm xúc và suy nghĩ về bà và tình bà cháu. Tiết 56Hướng dẫn đọc thêm:  Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn l­ng mÑ PHÂN CÔNG CHUẨN BỊ Ở NHÀ Nhóm 1: Tác giả, tác phẩm và bố cục của bài thơ Nhóm 2: Công việc của người mẹ Tà Ôi. Nhóm 3: Tình cảm và ước mong của người mẹ Tà Ôi. Nhóm 4: Mối liên hệ giữa công việc và tình cảm, ước vọng của người mẹ Tà Ôi.Tiết 53: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ HƯỚNG DẪN ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG Tác giả  - Nguyễn Khoa Điềm sinh năm 1943, quê ở Phong Hòa, Phong Điền, Thừa Thiên – Huế. Ông thuộc lớp nhà thơ trưởng thành trong thời chống Mĩ cứu nước. Ông từng giữ nhiều trọng trách quan trọng: Tổng thư kí Hội nhà văn Việt Nam, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban văn hóa tư tưởng trung ương. 1. Tác giả Taùc phaåm chính :- Ñaát ngoaïi oâ (Taäp thô - 1973)Maët ñöôøng khaùt voïng (Tröôøng ca -1974 )Ngoâi nhaø coù ngoïn löûa aám (Taäp thô 1986) . - Bài thơ khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” sáng tác năm 1971, khi ông đang công tác ở chiến khu miền Tây Thừa Thiên. - Bài thơ đã được nhạc sĩ Trần Hoàn phổ nhạc thành bài hát nổi tiếng “Lời ru trên nương”. 2. Tác phẩm Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơiEm ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹMẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêngMồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi Vai mẹ gấy nhấp nhô làm gốiLưng đưa nôi và tim hát thành lời:-Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi!Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ độiCon mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần Mai sau con lớn vung chày lún sân Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơiEm ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹMẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưiLưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏEm ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏiMặt trời của bắp thì nằm trên đồi.Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng-Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi!Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều Mai sai con lớn phát mười Ka-lưiEm cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơiEm ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹMẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng Thằng Mĩ đuổi ta phải rời con suốiAnh trai cầm súng chị gái cầm chôngMẹ địu em đi để giành trận cuối Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡiMẹ thương a-kay, mẹ thương đất nướcCon mơ cho mẹ được thấy Bác HồMai sau con lớn làm người tự do. Tiết 53: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ HƯỚNG DẪN ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG Tác giả Tác phẩm Xuất xứ: Phương thức biểu đạt: tự sự + Miêu tả + trữ tìnhThể thơ tự do, mang âm hưởng của lời ru Tiết 53: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ HƯỚNG DẪN ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU VĂN BẢN Bố cục: - 3 phần (ba khúc ru) , mỗi khúc ru gồm có hai khổ thơ , mở đầu bằng lời ru gián tiếp “Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi” và kết thúc bằng lời ru trực tiếp “Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi”. - Cách lặp đi lặp lại kết cấu, cách ngắt nhịp như thế tạo nên âm điệu trữ tình dìu dặt, tha thiết, vấn vương của lời ru, thể hiện được tình cảm thiết tha trìu mến của người mẹ và tạo sự truyền cảm sâu lắng cho bài thơ.KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸHƯỚNG DẪN ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU VĂN BẢN Bố cục Hình ảnh người mẹ Tà Ôia. Công việc Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối Mẹ đi tỉa bắp trên núi ka-lưi Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ Lưng núi thì to Lưng mẹ nhỏBiện pháp tu từ hoán dụ kết hợp với nghệ thuật đối lập đã làm nổi bật nỗi vất vả cực nhọc của người mẹ Tà Ôi.Mẹ đi chuyển lán, mẹ đi đạp rừngMẹ địu em đi để giành trận cuối Không chỉ tham gia lao động sản xuất ở chiến khu mẹ còn trực tiếp tham gia công tác kháng chiến KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸHƯỚNG DẪN ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU VĂN BẢN Bố cục Hình ảnh người mẹ Tà ÔiCông việc : - Giã gạo - Tỉa bắp - Chuyển lán -> tham gia lao động sản xuất và chiến đấu 2. Hình ảnh người mẹ Tà ÔiCông việc Tình cảm và ước mongKHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸTình yêu con tha thiết cảm động thể hiện ở lời ru thiết tha, sự chăm chút trìu mến của mẹ Ngủ ngon a-kay ơi, ngủ ngon a-kay hỡi Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối Lưng đưa nôi và tim hát thành lời. Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi Mặt trời của mẹ con nằm trên lưng Con là mặt trời, là ánh sáng, là niềm vui, hạnh phúc của cuộc đời mẹMẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nướcNghệ thuật điệp cấu trúc câu, giọng điệu thiết tha làm nổi bật tình yêu con tha thiết gắn liền với tình yêu bộ đội, quê hương, đất nước.Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần Mai sau con lớn phát mười Ka-lưiCon mơ cho mẹ hạt bắp lên đều Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ Ước mơ KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ2. Hình ảnh người mẹ Tà ÔiCông việc Tình cảm và ước mong:-Tình cảm:+Thương con thiết tha, cảm động +Tình thương con gắn liền với tình yêu bộ đội, quê hương, đất nước .Mối liên hệ giữa công việc và tình cảm, ước mơ của người mẹ? Sự phát triển của tình cảm và ước mong của người mẹ qua ba khúc ru? KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ2. Hình ảnh người mẹ Tà ÔiCông việc Tình cảm và ước mong:Mối liên hệ giữa công việc, tình cảm và ước mong của người mẹ qua ba khúc ru. - Liên hệ chặt chẽ tự nhiên - Tình cảm và ước vọng có sự phát triển qua ba khúc ruChọn nhận định đúng trong những nhận định sau? A. Với giọng điệu ngọt ngào trìu mến, bài thơ đã thể hiện tthành công tình yêu con thiết tha gắn với lòng yêu nước, tinh thần chiến đấu của người mẹ miền Tây Thừa Thiên.B. Bằng giọng kể chân thành, bài thơ đã thể hiện rõ cuộc sống vất vả cực nhọc và tình yêu con, yêu bộ đội, đất nước của người mẹ Tà Ôi. C. Thể thơ tự do, tình cảm tha thiết, nhà thơ đã phản ánh thành công hiện thực khốc liệt của cuộc kháng chiến chống Mĩ ở miền Tây Thừa Thiên. A3. Ghi nhớ (SGK/ trang 155)Caûm ôn thaày coâ giaùo