Bài giảng môn Ngữ văn lớp 10: Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT I. Ng«n ng÷ nghÖ thuËt :1.Kh¸i niÖm : Nói đến ngôn ngữ nghệ thuật( ngôn ngữ văn chương, ngôn ngữ văn học ) trước hết là nói đến ngôn ngữ gợi hình gợi cảm đựơc dùng trong văn bản nghệ thuật. Ngôn ngữ nghệ thuật còn được sử dụng trong lời nói hằngngày và cả trong văn bản thuộc các phong cách ngôn ngữ khác. Chẳng hạn trong văn bản chính luận để cho lí lẽ và lập luận có sức thuyết phục lay động lòng người viết vẫn có lúc dùng những từ ngữ và viết những câu văn có tính hình tượng cụ thể và giàu sức biểu cảm. ***Ví dụ: Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu.**Ví dụ: "Trong đầm gì đẹp bằng senLá xanh, bông trắng, lại chen nhịvàng. Nhị vàng ,bông trắng,lá xanhGần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn” (Ca dao)Xét ngôn ngữ được sử dụng trong ví dụ trên =>Bài ca dao cho em biết thông tin gì?Thông tin: Đó là hình ảnh về cây hoa sen, qua đó khẳng định vẻ đẹp của con người sống trong môi trường xấu nhưng vẫn trong sáng. =>Ngôn ngữ nghệ thuật là gì? Ngôn ngữ nghệ thuật là ngôn ngữ gợi hình, gợi cảm dùng trong các văn bản nghệ thuật. =>Ngôn ngữ nghệ thuật thể hiện chức năng gì?Ngôn ngữ nghệ thuật không chỉ thể hiện chức năng thông tin mà điều quan trọng thể hiện chức năng thẩm mĩ : Biểu hiện cái đẹp khơi gợi nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mĩ cho người đọc.Câu hỏi:ThÕ nµo lµ phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt? Trả lời: - Phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt lµ lo¹i phong c¸ch ng«n ng÷ dïng trong c¸c v¨n b¶n thuéc lÜnh vùc v¨n ch­¬ng ( v¨n xu«i nghÖ thuËt, th¬ , kÞch ).So s¸nh víi c¸c phong c¸ch ng«n ng÷ kh¸c?Trả lời:- Phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt kh¸c víi c¸c phong c¸ch khoa häc, hµnh chÝnh, chÝnh luËn, b¸o chÝ lµ ë chøc n¨ng th«ng b¸o – thÈm mÜ cña nã.- §©y lµ nÐt c¬ b¶n nhÊt ®Ó ph©n biÖt gi÷a phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt ®Òu cã liªn quan tíi nÐt kh¸c biÖt ®ã.2. Phân loại Ngôn ngữ nghệ thuật là ngôn ngữ sử dụng trong các tác phẩm văn chương thực hiện chức năng chủ yếu là chức năng thẩm mĩ.Xây dựng hình tượng nghệ thuật tác động đến cảm xúc của người đọc.Ngôn ngữ văn bản nghệ thuật chia làm 3 loại:+ Ngôn ngữ tự sự+ Ngôn ngữ Thơ+Ngôn ngữ kịchII. Phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt Tính hình tượng Những hình tượng nào trong bài ca dao bộc lộ cảm xúc về cái đẹp? - Hình tượng : Lá xanh , bông trắng , nhị vàng. => Hình tượng sen như tín hiệu về phẩm chất thanh tao đẹp đẽ trong tự nhiên. Khaùc vôùi caùc PCNN khaùc, PCNNNT thöïc hieän chöùc naêng moät caùch giaùn tieáp, qua trung gian laø hình töôïng vaên hoïc. Để tạo ra tính hình tượng người viết sử dung nhiều biện pháp tu từ : So sánh, ẩn dụ, hoán dụ,vd: So sánh "Thân em như hạt mưa sa Hạt vào đài các hạt ra ruộng đồng" (ca dao)Hoán dụ"Bàn tay ta làm nên tất cả Có sức người sỏi đá cũng thành cơm"Tính ña nghóaMäi s¸ng t¸c nghÖ thuËt ®Òu ph¶n ¸nh nhËn thøc, t­ t­ëng t×nh c¶m vµ th¸i ®é cña nhµ v¨n ®ãi víi cuéc sèng con ng­êi với những từ ngữ, hình ảnh mang nhiều nghĩa khác nhau. Ẩn dụ "...Cứ thế hai ba năm nay rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn che chở cho cả dân làng..." (Nguyễn Trung Thành)2. Tính truyền cảmVí dụ: VD1: Tôi rất thương mình VD2: Qua đình ngả nón trông đìnhĐình bao nhiêu ngói thương mình bấynhiêu (Ca dao)Tính truyền cảm của ngôn ngữ nghệ thuật thể hiện phương diện nào?Tính truyền cảm là làm cho người đọc, người nghe cùng vui, buồn, yêu thích ...như chính người viết. Tạo nên sự đồng cảm sâu sắc giữa người đọc và người viết.3. Tính cá thể hoá Ngôn ngữ là phương tiện diễn đạt chung của cộng đồng.Khi các nhà văn sử dụng mỗi người lại có khả năng thể hiện một giọngriêng ,một phong cách riêng bắt nguồn từ cá tính sáng tạo của người viết. Tạo ra phong cách nghệ thuật riêng Tính cá thể hoá Vầng trăng ai xẻ làm đôiNửa in gối chiếc nửa soi dặm trường Tuần trăng khuyết ,đĩa dầu haoMặt ngơ ngẩn mặt, lòng ngao ngán lòng.Vầng trăng vằng vặc giữa trờiĐinh ninh hai miệng một lờisong song Tính cá thể hoá còn thể hiện vẻ riêng trong lời nói của từng nhânvật, hoặc ở nét riêng trong cách diễn đạt từng sự việc hình ảnh , tình huống trong tác phẩm***GHI NHỚPhong cách ngôn ngữ nghệ thuật có 3 đặc trưng cơ bản: Tính hình tượng, Tính truyền cảm Tính cá thể hoáBài tập củng cố:Câu1:Ngôn ngữ nghệ thuật còn gọi là:A- Ngôn ngữ văn chươngB- Ngôn ngữ văn họcC- Ngôn ngữ thơD- Cả A và B DCâu 2:Chức năng chính của ngôn ngữ nghệ thuật là gì?A- Giải trí và tuyên truyềnB- Thông tin và thẩm mĩC- Nhận thức và giao tiếpD- Giáo dục và tuyên truyền BCảm ơn quí thầy cô và các bạn