Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết 57: Phú sông Bạch Đằng

KÍNH CHÀO THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH! TRƯỜNG THPT NAM KHOÁI CHÂUPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNGTRƯƠNG HÁN SIÊUTiết 57I.TÌM HIỂU CHUNGPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG(BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)Tác giả: Trương Hán Siêu (?- 1354)Tự là Thăng Phủ, người làng Phú Thành, Yên Ninh ( nay thuộc Ninh Bình)Từng giữ chức Hàn lâm học sĩ, là môn khách của Trần Hưng Đạo.Là người tình tình cương trực, học vẫn uyên thâm, có tài văn chương Khi mất được tặng chức Thái bảo, Thái phó, được thờ ở Văn Miếu...Tác phẩm: khoảng 4 bài thơ, 3 bài vănI.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giả Hoàn cảnh ra đời, cảm hứng sáng tác Sông Bạch Đằng: + Một nhánh của sông Kinh Thầy, đổ ra biển ở giữa Quảng Ninh và Hải Phòng I.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giả Hoàn cảnh ra đời, cảm hứng sáng tácSông Bạch Đằng: + Một nhánh của sông Kinh Thầy, đổ ra biển ở giữa Quảng Ninh và Hải Phòng + Là nơi ghi dấu nhiều chiến công lừng lẫy của dân tộc trong kháng chiến chống ngoại xâm- “Phú sông Bạch Đằng” được viết sau 50 năm chiến thắng Nguyên- MôngI.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảHoàn cảnh ra đời, cảm hứng sáng tácThể loại Phú: + Bày tỏ, phô bày + Văn vần hoặc văn xuôi, nhằm tả cảnh vật, phong tục, sự việc, bàn chuyện đời Có hai loại: phú cổ thể và phú Đường luật=> “Phú sông Bạch Đằng” thuộc loại phú cổ thểI.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN1. Đọc- cảm nhận chung* Bố cục : 4 phần + Phần mở đầu (Khách có kẻ. luống còn lưu): Hình tượng nhân vật khách + Đoạn giải thích (Bên sông các bô lão . nghìn xưa ca ngợi): Câu chuyện của các bô lão về các chiến tích trên sông Bạch Đằng + Đoạn bình luận (Tuy nhiên chừ lệ chan): Các bô lão suy ngẫm và bình luận về các chiến công xưa + Đoạn kết (còn lại): Lời ca khẳng định vai trò, đức độ của con người Đại ViệtI.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN1. Đọc- cảm nhận chung2. Phân tích văn bảna. Nhân vật khách * “Khách” tự giới thiệu về mình - “Khách có kẻ” -> Cách xưng hô thường thấy trong thể phú, thể hiện ý thức về bản thân - “Khách” là người có thú tiêu dao + giương buồm, giong gió, lướt bể, chơi trăng-> Gợi ra hình ảnh con người có sở thích du ngoạn hải hồ với tư thế chủ động, ung dung + chơi vơi, mải miết -> sự say sưa, vui thích Một con người có tâm hồn khoáng đạt, tráng chí lớn lao Giương buồm giong gió chơi vơi Lướt bể chơi trăng mải miếtI.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN1. Đọc- cảm nhận chung- “Khách” từng đi đến nhiều nơi + Phép liệt kê: -> Các địa danh nổi tiếng của Trung Quốc có trong sách vở + Sử dụng liên tiếp các từ ngữ gợi lên sự luân chuyển thời gian Một con người ham hiểu biết + Lời khẳng định: “đâu mà chẳng biết chứa vài trăm trong dạ”-> Tự hào về những hiểu biết, tri thức mà mình có được “Khách” có những khát vọng lớn + tráng chí bốn phương + học Tử Trườnga. Nhân vật khách2. Phân tích văn bản Sớm gõ thuyền chừ Nguyên, Tương,  Chiều lần thăm chừ Vũ Huyệt.  Cửu Giang, Ngũ Hồ,  Tam Ngô, Bách Việt. I.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN1. Đọc- cảm nhận chunga. Nhân vật khách2. Phân tích văn bản “Khách” có những khát vọng lớn + tráng chí bốn phương + học Tử Trường-> Niềm khao khát du ngoạn để thưởng thức vẻ đẹp của thiên nhiên và bồi bổ tri thức* Cảm xúc khi đến sông Bạch Đằng + Những địa danh: cửa Đại Than, bến Đông Triều, sông Bạch Đằng-> Đó là những địa danh của đất Đại Việt, thể hiện niềm tự tôn, tự hào về dân tộc Qua cửa Đại Than,  Ngược bến Đông Triều,  Đến sông Bạch Đằng,  Thuyền bơi một chiều.  Bát ngát sóng kình muôn dặm,  Thướt tha đuôi trĩ một màu.  Nước trời một sắc,  Phong cảnh ba thu. * Cảm xúc khi đến sông Bạch ĐằngBờ lau san sát, Bến lách đìu hiu  Sông chìm giáo gãy,  Gò đầy xương khô. Buồn vì cảnh thảm, Đứng lặng giờ lâu. Thương nỗi anh hùng đâu vắng tá, Tiếc thay dấu vết luống còn lưu. SÔNG BẠCH ĐẰNGHùng vĩ- thơ mộngHoang vu- hiu hắtVui, tự hàoBuồn, tiếc thươngHoài niệm về lịch sử dân tộcTÌNH YÊU QUÊ HƯƠNG, ĐẤT NƯỚCI.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN1. Đọc- cảm nhận chung2. Phân tích văn bảna. Nhân vật kháchTiểu kết - Hé mở những tâm trạng khác nhau của nhân vật khách . Qua đó ta thấy khách không chỉ là một tâm hồn thơ, một khách hải hồ, một kẻ sĩ thiết tha với đất nước, với lịch sử dân tộc. Phú sông Bạch ĐằngKÍNH CHÀO THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH! TRƯỜNG THPT NAM KHOÁI CHÂUPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNGTRƯƠNG HÁN SIÊUTiết 58NHÂN VẬTKHÁCHCÓ TRÁNG TRÍ, TÂM HỒN PHÓNG KHOÁNG, TỰ DOCÓ TRI THỨC, HAM HIỂU BIẾTCÓ HOÀI BÃO, KHÁT VỌNG, HƯỚNG VỀ LỊCH SỬ DÂN TỘCSÔNGBẠCHĐẰNG Bát ngát sóng kình muôn dặm,  Thướt tha đuôi trĩ một màu.  Nước trời một sắc,  Phong cảnh ba thu. * Cảm xúc khi đến sông Bạch ĐằngBờ lau san sát, Bến lách đìu hiu  Sông chìm giáo gãy,  Gò đầy xương khô. Buồn vì cảnh thảm, Đứng lặng giờ lâu. Thương nỗi anh hùng đâu vắng tá, Tiếc thay dấu vết luống còn lưu. SÔNG BẠCH ĐẰNGHùng vĩ- thơ mộngHoang vu- hiu hắtVui, tự hàoBuồn, tiếc thươngHoài niệm về lịch sử dân tộcI.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN1. Đọc- cảm nhận chung2. Phân tích văn bảnb. Lời kể của các bô lão Các bô lão: có thể là những người địa phương; có thể là sự phân thân của “khách”-> Có thái độ tôn kính với khách Các bô lão kể về chiến thắng trên sông Bạch Đằng + Hai chiến tích: Trùng Hưng nhị thánh, Ngô chúa phá Hoằng Thao-> Lời kể tràn đầy cảm hứng anh hùng ca, gợi những trang sử oai hùng a. Nhân vật kháchI.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN1. Đọc- cảm nhận chung2. Phân tích văn bản* Diến biến cuộc chiến trên sông Bạch Đằng- Khung cảnh chiến trận: - Thế trận của ta và địch: + Lúc đầu: căng thẳng, quyết liệt+ Sau đó: quân địch với lực lượng hùng mạnh, âm mưu quỷ quyệt, thái độ kiêu ngạo tưởng dễ dàng chiến thắng b. Lời kể của các bô lãoa. Nhân vật khách Thuyền bè muôn đội Tinh kì phấp phới Hùng hổ sáu quân Giáo gươm sáng chóiđông đảo, hào hùng Trận đánh được thua chửa phân,  Chiến luỹ bắc nam chống đối.  Ánh nhật nguyệt chừ phải mờ,  Bầu trời đất chừ sắp đổi.  Kìa:  Tất Liệt thế cường,  Lưu Cung chước dối.  Những tưởng gieo roi một lần,  Quét sạch Nam bang bốn cõi. I.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN1. Đọc- cảm nhận chung2. Phân tích văn bản Kết quả: + Ta chiến thắng oanh liệt+ Kẻ thù thất bại thảm hạia. Nhân vật kháchb. Lời kể của các bô lão Thế nhưng:  Trời cũng chiều người,  Hung đồ hết lối Khác nào, như khi xưa:Trận Xích Bích, quân Tào Tháo tan tác tro bay, Trận Hợp Phì, giặc Bồ Kiên hoàn toàn chết trụi. Chặt gỗ để đóng cọc trên sông Bạch ĐằngĐóng cọc trên sông Bạch ĐằngKhiêu chiến Giả vờ thua- dụ địch Phục kích Phản công Quân địch bại trậnTrËn B¹ch Đ»ngChiến thắng I.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN1. Đọc- cảm nhận chung2. Phân tích văn bản Kết quả: + Ta chiến thắng oanh liệt+ Kẻ thù thất bại thảm hại=> Với hàng loạt các biện pháp nghệ thuật: hình ảnh phóng đại, đối lập, so sánh, tác giả nhấn mạnh vào sự thất bại của kẻ thù và ca ngợi chiến công hiển hách của quân taa. Nhân vật kháchb. Lời kể của các bô lãoĐến nay sông nước tuy chảy hoài, Mà nhục quân thù khôn rửa nổi. I.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN1. Đọc- cảm nhận chung2. Phân tích văn bảnc. Các bô lão suy ngẫm và bình luận về những chiến công xưa3 yếu tố làm nên chiến thắng: thiên thời, địa lợi, nhân hòa=> Nhấn mạnh vào yếu tố con người- khẳng định sức mạnh và vị trí của con người trong lịch sử=> Với các biện pháp khoa trương, phóng đại tác giả làm nổi bật được vai trò to lớn của con người trong bảo vệ tổ quốca. Nhân vật kháchI.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN1. Đọc- cảm nhận chung2. Phân tích văn bảnd. Lời ca khẳng định vai trò đức độ của con người Các bô lão: + Ca ngợi: hình tượng con sông Bạch Đằng -> biểu tượng cho quy luật của tự nhiên+ Rút ra chân lí: bất nghĩa -> tiêu vong anh hùng -> lưu danh a. Nhân vật kháchb. Lời kể của các bô lãoc. Các bô lão suy ngẫm và bình luận về những chiến công xưaI.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN1. Đọc- cảm nhận chung2. Phân tích văn bảnd. Lời ca khẳng định vai trò đức độ của con người Lời ca của khách: + Ca ngợi sự anh minh của hai vị thánh quân + Khẳng định một chân lí: Bởi đâu đất hiểm cốt mình đức cao + Ca ngợi những chiến tích trên sông Bạch Đằng-> Đề cao vai trò quan trọng của con người. Đó là một chân lí đúng đắn mang tư tưởng nhân văn cao đẹp. a. Nhân vật kháchb. Lời kể của các bô lãoc. Các bô lão suy ngẫm và bình luận về những chiến công xưaI.TÌM HIỂU CHUNG2. Tác phẩmPHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG (BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ)1. Tác giảII. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN1. Đọc- cảm nhận chung2. Phân tích văn bảna. Nhân vật kháchb. Lời kể của các bô lãoc. Các bô lão suy ngẫm và bình luận về những chiến công xưaIII. TỔNG KẾTNGHỆ THUẬT:Là đỉnh cao của thể phú trong văn học trung đại2. NỘI DUNG: - Là sự hòa quyện của hai nguồn cảm hứng: yêu nước và tự hào dân tộc; cảm hứng nhân văn và triết lý về sự trường tồn của con người có nhân có nghĩaIII. TỔNG KẾT