Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Tiết 38: Cảnh ngày hè

Qua bµi thơ Tá lßng, em cảm nhận được gì về con người Phạm Ngũ Lão? TiÕt 38 §äc v¨n Cảnh ngày hè(Bảo kính cảnh giới, bài 43)Nguyễn Trãi(1380 – 1442)I – TiĨu dÉnI –TiĨu dÉn1. Tập thơ: Quốc âm thi tập1. Tập thơ: Quốc âm thi tập- Tập thơ Nôm:- Về nội dung:- Về nghệ thuật:=> Quốc âm thi tập gồm 4 phần: Vô đề, Môn thì lệnh, Môn hoa mộc, Môn cầm thú. 254 bài, đánh dấu sự phát triển của thơ tiếng Việt. Vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi. Thơ Nôm Đường luật với các câu thơ lục ngôn. I -TiĨu dÉn1. Tập thơ: Quốc âm thi tập2. Bài thơ: Cảnh ngày hè a. Xuất xứ: Bài thơ số 43 trong mục Bảo kính cảnh giới – phần Vô đề. b. Nhan đề: Cảnh ngày hè – nội dung bài thơ nghiêng về bức tranh cuộc sống. c. Bố cục:- 6 câu thơ đầu:Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống. Khát vọng của nhà thơ. - 2 Câu thơ cuối:2. Bài thơ: Cảnh ngày hèChïa C«n S¬n – n¬i Èn c­ cđa TrÇn Nguyªn §¸n vµ NguyƠn Tr·iRåi hãng m¸t thđ¬ ngµy tr­êng,Hße lơc ®ïn ®ïn t¸n rỵp gi­¬ng.Th¹ch lùu hiªn cßn phun thøc ®á,Hång liªn tr× ®· tiƠn mïi h­¬ng.Lao xao chỵ c¸ lµng ng­ phđ,D¾ng dái cÇm ve lÇu tÞch d­¬ng.DÏ cã Ngu cÇm ®µn mét tiÕng,D©n giµu ®đ kh¾p ®ßi ph­¬ng.Cảnh ngày hè(Bảo kính cảnh giới, bài 43)Nguyễn TrãiRồi hóng mát thuở ngày trường,Hoè lục đùn đùn tán rợp giương.Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.Lao xao chợ cá làng ngư phủ,Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,Dân giàu đủ khắp đòi phương.(Bảo kính cảnh giới, bài 43)Nguyễn TrãiCảnh ngày hèII- Đọc – Hiểu văn bản1. Vẻ đẹp bức tranh, thiên nhiên, cuộc sốnga. Bức tranh ngày hè sinh động và đầy sức sống* Tính sinh động: kết hợp giữa đường nét, màu sắc, âm thanh, con người, cảnh vật.Màu sắc: + Màu lục của lá hoè + Màu đỏ của hoa lựu. + Màu vàng của ánh mặt trời buổi chiều +Mµu hång cđa hoa sen-Âm thanh+ Tiếng ve inh ỏi- đặc trưng của mùa hè.+ Tiếng lao xao chợ cá- đặc trưng làng chài.- Hình ảnh đặc trưng+ kết hợp cách ngắt nhịp không theo luật+ Hoa lựu đỏ rực +Sen ngát mùi hương Làm nổi bật cảnh vật trong ngày hè.=> Bøc tranh thiªn nhiªn sinh ®éng đầy sức sống1. Vẻ đẹp bức tranh, thiên nhiên, cuộc sốngHße lơc ®ïn ®ïn t¸n rỵp gi­¬ng.Th¹ch lùu hiªn cßn phun thøc ®á,Hång liªn tr× ®· tiƠn mïi h­¬ng.Lao xao chỵ c¸ lµng ng­ phđ,D¾ng dái cÇm ve lÇu tÞch d­¬ng.Th¹ch lùu hiªn cßn phun thøc ®á,Hång liªn tr× ®· tiƠn mïi h­¬ng.II- Đọc – hiểu văn bản I -TiĨu dÉn1. Vẻ đẹp bức tranh, thiên nhiên, cuộc sốnga. Bức tranh ngày hè sinh động và đầy sức sống* Trạng thái cảnh ngày hèVề thời gian: Cảnh vật đang ở cuối ngày( lầu tịch dương). Các động từ: đùn đùn, giương ,tiƠn, phun.-VỊ kh«ng gian: hiªn nhµ, ao sen ,chỵ c¸ lµng ng­ phđ -> như có một cái gì thôi thúc từ bên trong đang ứa căng, tràn đầy không kìm lại được phải đùn ra, phun ra, tu«n ra, më réng ra....-Tính từ: lục, đỏ, hồng,_Tõ t­ỵng thanh + ®¶o ng÷ : dắng dỏi, lao xao Đầy sức sống=>lµng quª yªn ¶ thanh b×nh1. Vẻ đẹp bức tranh, thiên nhiên, cuộc sốnga. Bức tranh ngày hè sinh động và đầy sức sốngb. Sư giao cảm tinh tế giữa nhà thơ và cảnh vật- Nhà thơ đón nhận cảnh vật bằng nhiều giác quan: thị giác, thính giác, khứu giác và cả sự liên tưởng.Biết hoà màu sắc, âm thanh, đường nét theo qui luật của cái đẹp trong hội hoạ, âm nhạc  Bức tranh thiên nhiên có hình, có hồn, gợi tả, sâu lắng.b. Sư giao cảm tinh tế giữa nhà thơ và cảnh vật Bức tranh mùa hè sinh động và tràn đầy sức sống: cĩ sự kết hợp của đường nét, màu sắc, âm thanh, con người và cuộc sống Hoè lục đùn đùn tán rợp giương Hồng liên trì đã tiễn mùi hươngThạch lựu hiên còn phun thức đỏ2. Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãia. Tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu cuộc sống- “ Rồi hóng mát thuở ngày trường”:1. Vẻ đẹp bức tranh, thiên nhiên, cuộc sống2. Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn TrãiVới thời gian rảnh rỗi, tâm hồn thư thái thanh thản cùng khí trời mát mẻ, trong lành là hoàn cảnh rất hiếm hoi, lí tưởng để NT làm thơ, yêu say cảnh đẹp.- Ââm thanh lao xao chợ cá + tiếng cầm ve Chính là khúc nhạc lòng của tác giả đang rộn rã niềm vui trước cảnh “ dân giàu đủ”.b. Tấm lòng ưu ái với dân với nước Mong ước có được chiếc đàn của vua Thuấn để gãy khúc Nam phong cho dân được ấm no hạnh phúc( dân giàu đủ). Nhưng đó là hạnh phúc cho tất cả mọi người, mọi nơi( khắp đòi phương) => Câu kết (câu lục ngôn) ngắn gọn: thể hiện sự dồn nén cảm xúc của cả bài. Điểm kết tụ cùa hồn thơ Ức Trai không phải ở thiên nhiên, tạo vật mà chính là ở con người, ở người dân. 2. Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãia. Tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu cuộc sốngb. Tấm lòng ưu ái với dân với nướcHỏi: Theo các em thì điểm kết tụ của hồn thơ Ức Trai ở thiên nhiên hay ở con người ? Vì sao?DÏ cã Ngu cÇm ®µn mét tiÕng,D©n giµu ®đ kh¾p ®ßi ph­¬ng.1. Vẻ đẹp bức tranh, thiên nhiên, cuộc sốngBui một tấc lòng ưu ái cũĐêm ngày cuồn cuộn nước triều đông.  ( Thuật hứng _ bài 12)Hổ phách, phục linh nhìn mấy biếtDành còn để trợ dân này. ( Tùng) Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân (Cáo bình Ngô)Bui cã mét lßng trung lÉn hiÕuMµi ch¨ng khuyÕt, nhuém ch¨ng ®en.Trừ độc, trừ tham, trừ bạo ngược Cĩ nhân, cĩ trí, cĩ anh hùng  (BKCG 5) LÊy thªm vÝ dơ vỊ tÊm lßng, ­íc m¬ canh c¸nh ®Êy cđa Nguyễn Trãi?III – Tổng kết:1. Nghệ thuật:- Sử dụng các câu thơ lục ngôn.- Bài thơ vừa mang nét trang trọng cổ điển vừa bình dị, tự nhiên 2. Nội dung; - Bài thơ là bức tranh ngày hè đẹp đẽ, sinh động đầy sức sống.- Qua bức tranh ta thấy được vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi. II- Đọc – hiểu văn bản1. Vẻ đẹp bức tranh, thiên nhiên, cuộc sống2. Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn TrãiI –TiĨu dÉnCâu hỏi củng cố:Câu 1: Từ nào sau đây nĩi đúng tâm trạng của Nguyễn Trãi trong câu thơ mở đâu bài thơ Cảnh ngày hè? A. Buồn B. Chán C. Vui D. Thư tháiCâu 2: Cảnh sắc thiên nhiên trong bài thơ là:Buổi trưa hè nồng nàn rực rỡBuổi sáng hè nhẹ nhàng tươi tắnBuổi chiều hè sinh động, tràn đầy sức sống.Một đêm hè yên tĩnh thanh bìnhCâu hỏi củng cố:Câu 3: Dịng nào nêu đúng đặc sắc của hai câu thơ: Thạch lựu hiên cịn phun thức đỏ (Nguyễn Trãi) và Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bơng (Nguyễn Du)? A. Đều tả cảnh thiên nhiên cùng một thời điểm B. Đều tập trung miêu tả sắc đỏ của bơng hoa lựu C. Câu thơ của Nguyễn Trãi thiên về động, Nguyễn Du thiên về tĩnh. D. Câu thơ của Nguyễn Du thiên về tạo hình sắc, Nguyễn Trãi thiên về tả sức sống.Câu 4: Câu thơ lục ngơn cuối bài thơ cĩ ý nghĩa gi? A Tạo giai điều hài hồ, êm ái.B. Tạo nhịp điệu mạnh mẽ, gấp gápC. Ngắn gọn dồn nén cảm xúcD. Dãn nhịp cho dịng thơCHUẨN BỊSoạn bài theo câu hỏi Hướng dẫn của SGKHọc thuộc lòng bài thơ và phần phân tích. - Soạn bài Tóm tắt văn bản tự sự.Về thể thơ thất ngơn xen lục ngơn trong thơ Nơm Nguyễn Trãi lời thơ trở nên cơ đọng, giản dị, ý thơ mạnh mẽ, sắc sảo, thường phù hợp với việc diễn đạt những chân lý của đời sống, những quyết tâm hành động của nhà thơ. - Tuy nhiên, sự xuất hiện của các câu thơ 6 chữ đã làm phá vỡ kết cấu hồn chỉnh của bài thơ Ðường luật, dẫn đến việc thất niêm, thất luật. 2. Ngơn từ thơ Nơm Nguyễn Trãi: -Nhờ sử dụng chữ Nơm, thơ Nguyễn Trãi đã ngày càng dung dị, tự nhiên, gần gũi hơn với cuộc sống của nhân dân lao động. Từ ngữ trong thơ Nơm thường cĩ sức gợi tả mạnh và đặc biệt độc đáo.