Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Cảnh ngày hè

Cảnh ngày hè(Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn TrãiTác giả: Nguyễn Trãi(1380 – 1442)T¸c gi¶ NguyÔn Tr·i (1380-1442)1. TËp th¬ Quèc ©m thi tËp:- TËp th¬ N«m: 254 bµi, ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn cña th¬ tiÕng ViÖt. - VÒ néi dung: VÎ ®Ñp con ng­êi NguyÔn Tr·i...- VÒ nghÖ thuËt: Th¬ N«m §­êng luËt víi c¸c c©u th¬ lôc ng«n.I. Giíi thiÖu chung: * Quèc ©m thi tËp gåm 4 phÇn: V« ®Ò, M«n th× lÖnh, M«n hoa méc, M«n cÇm thó.Cảnh ngày hè( B¶o kÝnh c¶nh giíi, bµi 43 – NguyÔn Tr·i)Hỏi: Căn cứ vào phần tiểu dẫn SGK , em hãy nêu những nét chính về tập thơ Quốc âm thi tập?2. Bµi th¬ C¶nh ngµy hÌ: a. XuÊt xø:Bµi th¬ sè 43 trong môc B¶o kÝnh c¶nh giíi ở phÇn V« ®Òb. Nhan ®Ò: C¶nh ngµy hÌ – néi dung bµi th¬ nghiªng vÒ bøc tranh cuéc sèng.c. Bè côc:- 6 c©u ®Çu: Bøc tranh thiªn nhiªn, cuéc sèng.- 2 c©u cuèi: Kh¸t väng cña nhµ th¬.3. Đọc và tìm hiểu chú thích:Đọc:Chú thích:Cảnh ngày hè( B¶o kÝnh c¶nh giíi, bµi 43 ) – NguyÔn Tr·iI. Giíi thiÖu chung:(2 phần)Hỏi: Hãy nêu xuất xứ bài thơ? Nhan đề là Cảnh ngày hè tuy nhiên nội dung thiên về bức tranh gì?II. ĐỌC - HIỂU:Cảnh ngày hèII. ĐỌC - HIỂU:1. Bøc tranh thiªn nhiªn, cuéc sèng: a. Bøc tranh ngµy hÌ : - §­êng nÐt, mµu s¾c:“Hoè lục đùn đùn tán rợp giươngThạch lựu hiên còn phun thức đỏHồng liên trì đã tiễn mùi hương”Cảnh ngày hè Hoa sen hồng dưới ao đang toả ngát mùi hương, sức sống không dừng lại  H/ảnh cây hoè: xanh lục, kết hợp cây lựu bên hiên nhà trổ ra những bông hoa màu đỏ thắm => Bøc tranh thiªn nhiªn sinh ®éng, đầy sức sốnga. Bøc tranh ngµy hÌ : + Cách ngắt nhịp: Không theo nhịp thơ Đường luật, gợi sự chú ý, làm nổi bật bức tranh cảnh ngày hè + Các động từ mạnh: “đùn đùn, giương, phun”=> Thiªn nhiªn, c¶nh vËt ë vµo thêi ®iÓm cuèi ngµy; nh­ng sù sèng th× kh«ng dõng l¹i. Có cái gì thôi thúc từ bên trong , ứa căng, tràn đầy,...phải đùn ra, phun ra,...a. Bøc tranh ngµy hÌ : “Thạch lựu hiên còn phun thức đỏHồng liên trì đã tiễn mùi hương” Diễn tả trạng thái ứa căng, tràn đầy, không kìm lại được,... thể hiện sức sống tràn đầy của cảnh vật + Thời gian: lầu tịch dương -> cuối ngày3/4} b. Cuộc sống sinh hoạt: b. Cuộc sống sinh hoạt: “Lao xao chợ cá làng ngư phủ,Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”- Lao xao chợ cá: âm thanh vọng lại từ phía chợ cá của làng chài- Dắng dỏi cầm ve: tiếng ve râm rang trong chiều tà như tiếng đàn lãnh lót vang dội lên Âm thanh đặc trưng của làng chài với cuộc sống vui tươi, thanh bình Âm thanh đặc trưng của ngày hè, cảnh vật như rộn lên sự sống, niềm vui=>Tóm lại: Bức tranh mùa hè sinh động và tràn đầy sức sống: có sự kết hợp của đường nét, màu sắc, âm thanh, con người và cuộc sống=> Bức tranh mùa hè sinh động và tràn đầy sức sống: có sự kết hợp của đường nét, màu sắc, âm thanh, con người và cuộc sốngHỏi: Qua bức tranh thiên nhiên cảnh vật tràn đầy sức sống, ta cảm nhận được sự giao cảm của nhà thơ đối với cảnh vật như thế nào?2. VÎ ®Ñp t©m hån NguyÔn Tr·i: - T×nh yªu thiªn nhiªn tha thiÕt cña NguyÔn Tr·i: T©m hån tinh tÕ, giao c¶m m¹nh mÏ víi c¶nh vËt.a. Tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời và cuộc sống:- Hoàn cảnh của nhà thơ:“Rồi, hóng mát thuở ngày trường”+ “Rồi”: rảnh rỗi; hóng mát: dạo chơi để tâm hồn thanh thản+ “Thuở ngày trường”: ngày rộng tháng dài Hoàn cảnh hiếm hoi, bất đắt dĩ của nhà thơ+ Bức tranh ngày hè được đón nhận bằng nhiều giác quan+ Cảnh vật thanh bình, yên vui, ... Cội nguồn sâu xa của tình yêu thiên nhiên đó là tấm lòng thiết tha yêu đời, yêu cuộc sống của tác giả...b. TÊm lßng ­u ¸i víi d©n, víi n­íc: C©u kÕt ( c©u lôc ng«n ) ngắn gọn: thÓ hiÖn sù dån nÐn c¶m xóc cña c¶ bµi §iÓm kÕt tô cña hån th¬ øc Trai kh«ng ph¶i ë thiªn nhiªn, t¹o vËt mµ chÝnh lµ ë con ng­êi, ë ng­êi d©n.- “Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng” N.Trãi mơ đến cây đàn kì diệu của vua Thuấn ngày xưa gảy lên khúc Nam phong để ca ngợi cảnh: dân giàu đủ, ấm no hạnh phúc- “Dân giàu đủ khắp đòi phương”Nguyễn Trãi ước mong cho dân được ấm no hạnh phúc “dân giàu đủ” và đó là phải hạnh phúc của mọi người, mọi nơi “khắp đòi phương”-> Lí tường này của Nguyễn Trãi cho đến hôm nay vẫn mang ý nghĩa thẫm mĩ và giá trị nhân văn sâu sắcHỏi: Theo các em thì điểm kết tụ của hồn thơ Ức Trai ở thiên nhiên hay ở con người ? Vì sao?Bui mét tÊc lßng ­u ¸i cò§ªm ngµy cuån cuén n­íc triÒu ®«ng. ( ThuËt høng – bµi 2 ) ViÖc nh©n nghÜa cèt ë yªn d©nQuân điếu phạt trước lo trừ bạo ( C¸o b×nh Ng«)III. Tæng kÕt: 1. Néi dung: - Bµi th¬ lµ bøc tranh ngµy hÌ ®Ñp, sinh ®éng vµ ®Çy søc sèng.- Qua bøc tranh thÊy ®­îc vÎ ®Ñp t©m hån cña NguyÔn Tr·i.2. NghÖ thuËt:- Bµi th¬ võa mang nÐt trang träng cæ ®iÓn võa b×nh dÞ, tù nhiªn.- Sö dông c¸c c©u th¬ lôc ng«n.3. Ghi nhớ: SGKCỦNG CỐ1. Nắm được bức tranh mùa hè sinh động và tràn đầy sức sống được nhà thơ thể hiện trong bài thơ2. Hiểu được tấm lòng của Nguyễn Trãi đối với dân với nước.3. Hình thức đặc biệt của câu thơ 1 và 8 thể hiện được tâm trạng, nỗi niềm của nhà thơ.Khu đền thờ Nguyễn Trãi ở Côn SơnCâu hỏi củng cố:Câu 1: Từ nào sau đây nói đúng tâm trạng của Nguyễn Trãi trong câu thơ mở đâu bài thơ Cảnh ngày hè? A. Buồn B. Chán C. Vui D. Thư tháiCâu 2: Cảnh sắc thiên nhiên trong bài thơ là:Buổi trưa hè nồng nàn rực rỡBuổi sáng hè nhẹ nhàng tươi tắnBuổi chiều hè sinh động, tràn đầy sức sống.Một đêm hè yên tĩnh thanh bìnhCâu hỏi củng cố:Câu 3: Dòng nào nêu đúng đặc sắc của hai câu thơ: Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ (Nguyễn Trãi) và Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông (Nguyễn Du)? A. Đều tả cảnh thiên nhiên cùng một thời điểm B. Đều tập trung miêu tả sắc đỏ của bông hoa lựu C. Câu thơ của Nguyễn Trãi thiên về động, Nguyễn Du thiên về tĩnh. D. Câu thơ của Nguyễn Du thiên về tạo hình sắc, Nguyễn Trãi thiên về tả sức sống.Câu 4: Câu thơ lục ngôn cuối bài thơ có ý nghĩa gi? A Tạo giai điều hài hoà, êm ái.B. Tạo nhịp điệu mạnh mẽ, gấp gápC. Ngắn gọn dồn nén cảm xúcD. Dãn nhịp cho dòng thơCHUẨN BỊSoạn bài theo câu hỏi Hướng dẫn của SGK