Bài giảng môn Ngữ văn 10 - Ca dao than thân yêu thương tình nghĩa

CA DAO THAN THÂN YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨAI. Tiểu dẫn: ( SGK )Phần tiểu dẫn nêu những nội dung gì ?Ca dao là tiếng nói tình cảm : gia đình, quê hương, đất nước, tình yêu lứa đôi và nhiều mối quan hệ khác. Ca dao cổ truyền còn là tiếng hát than thân, những lời ca yêu thương tình nghĩa, cất lên từ cuộc đời còn nhiều xót xa cay đắng nhưng đằm thắm ân tình. Bên cạnh, còn là lời ca hài hước thể hiện tinh thần lạc quan của người lao động. Nghệ thuật của ca dao ngắn gọn, giàu hình ảnh, so sánh, ẩn dụ, biểu tượng truyền thống, hình thức lặp lại, đối đáp mang đậm sắc thái dân gian.Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa II. Đọc hiểu: 1. Bài 1-2: “ Thân em như” : Lặp, phiếm chỉ người phụ nữNhận xét về hình thức mở đầu hai bài ca dao ?Cụm từ “ thân em như” với âm điệu xót xa ngậm ngùi. Người than là ai và thân phận của họ như thế nào ?Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa Nét chung:_ Lời than thân của người phụ nữ trong xã hội cũ._ Nghệ thuật so sánh: khẳng định giá trị , phẩm chất._Tình cảnh đắng cay, bị tước quyền tự do, quyền quyết định hạnh phúc._ Sự phụ thuộc.Ca dao than thân, yêu thương  tình nghĩa Thân phận có nét chung nhưng nỗi đau từng người lại mang sắc thái riêng. Em cảm nhận được gì qua hình ảnh tấm lụa đào ?b. Nét riêng: Tấm lụa đào: Đẹp, quí. Vẻ đẹp người con gái. Khẳng định vẻ đẹp, phẩm chất. “ Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai” Không nơi bấu víu, phụ thuộc người mua. Không quyết định được số phận. Ca dao than thân, yêu  thương tình nghĩa b. Nét riêng: * Củ ấu gai: > < Sự đối lập giữa phẩm chất bên trong và hình thức bên ngoài. Khẳng định giá trị và phẩm chất .Củ ấu gai gợi lên hình ảnh gì ?Ruột trong thì trắngVỏ ngoài thì đen2. Bài 3: _ Dùng lối nói đưa đẩy, gợi cảm hứng. _ “Ai” : phiếm chỉ nhưng mang nghĩa xác định: Xã hội phong kiến xưa làm ngăn cách, tan nát biết bao lứa đôi. Từ “ai” xoáy sâu vào lòng người nỗi niềm chua xót, đắng cayCa dao than thân, yêu thương tình nghĩa Cách mở đầu bài ca dao này có gì khác hai bài trên ?Em hiểu từ “ai” trong câu “ai làm chua xót lòng này khế ơi” như thế nào ?Trách móc, oán giậnBị lỡ duyên nhưng tình nghĩa vẫn bền vững thủy chung. Điều đó được thể hiện như thế nào qua hệ thống so sánh, ẩn dụ ?2. Bài 3: _ Hệ thống so sánh: Trời _ Trăng _Sao Hình ảnh thiên nhiên, vũ trụ to lớn, vĩnh hằng. Khẳng định lòng người bền vững, thủy chung.Vì sao tác giả dân gian lại lấy những hình ảnh của thiên nhiên, vũ trụ để khẳng định tình nghĩa của con người ?Phân tích làm rõ vẻ đẹp câu cuối ?“ Mình ơi ! Có nhớ ta chăngTa như sao Vượt chờ trăng giữa trời”Chàng trai hỏi cô gái để tự bộc lộ lòng mình. Sao Vượt là tenâ gọi cổ của sao Hôm. Một sự chờ đợi mỏi mòn trong cô đơn và vô vọng. Duyên kiếp có thể và đã dở dang không thành nhưng vì tình nghĩa thì mãi mãi vẫn còn không hề đổi thay.Thương nhớ vốn là một tình cảm khó hình dung, nhất là thương nhớ người yêu. Vậy mà trong bài ca dao này, nó lại được diễn tả một cách thật cụ thể, tinh tế, gợi cảm. Đó là nhờ thủ pháp gì ? Thủ pháp đó đã tạo được hiệu quả nghệ thuật như thế nào ?3. Bài 4:_ Sử dụng thể thơ vãn bốn và cách nói bằng hình ảnh, biểu tượng để diễn tả những điều trừu tượng. _ Biện pháp nhân hoá, hoán dụ._ Hình thức lặp lại cú pháp tô đậm nỗi nhớ thương dằng dặc không nguôi của cô gái.Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa 3. Bài 4: _ Những câu hỏi không có câu trả lời liên tiếp. Điệp khúc “ thương nhớ ai” xoáy vào lòng nỗi niềm khắc khoải, nén chặt nỗi thương nhớ để rồi trào ra bằng một niềm âu lo mênh mông cho hạnh phúc lứa đôi: “ Đêm qua em những lo phiền, Lo vì một nỗi không yên một bề” Cái khăn được hỏi đến đầu tiên và được hỏi nhiều nhất trong 6 dòng thơ. Vì sao vậy ?4. Bài 5: _ Lời ước muốn của cô gái trong một ý tưởng táo bạo bằng hình ảnh độc đáo: “ Bắc cầu dải yếm - để chàng sang chơi” _ Cái cầu – dải yếm: được tạo nên bằng chính máu thịt, cuộc đời, trái tim rạo rực yêu thương của người con gái làng quê Cái cầu tình yêu đẹp nhất trong ca dao: vừa gần gũi, thân quen; táo bạo mà trữ tình; đằm thắm đầy nữ tính. Ca dao than thân, yêu thương  tình nghĩa Đây là lời của ai nói với ai, và nói về điều gì ? Nội dung đó được biểu đạt bằng cách nói độc đáo như thế nào ?Chiếc cầu - dải yếm là một hình ảnh nghệ thuật chỉ có trong ca dao, nói lên ước muốn mãnh liệt của người bình dân trong tình yêu. Hãy phân tích để làm rõ vẻ đẹp độc đáo của hình ảnh nghệ thuật này ? Ca dao than thân, yêu thương  tình nghĩa 5. Bài 6: _ Gừng cay – muối mặn: biểu tượng sự gắn bó thủy chung của con người. _ Lối nói trùng điệp,nhấn mạnh, tiếp nối: + Muối – gừng : Láy hai lần + Ba năm – chín tháng + Còn mặn – còn cay + Nghĩa nặng – tình dày khẳng định sắt son của lòng chung thủy.Vì sao khi nói đến tình nghĩa của con người, ca dao lại dùng hình ảnh muối – gừng ?Phân tích ý nghĩa biểu tượng và giá trị biểu cảm của hình ảnh này trong ca dao ?6. Nghệ thuật: _ Sự lặp lại mô thức mở đầu: Thân em như _ Các hình ảnh đã thành biểu tượng trong ca dao: chiếc cầu; tấm khăn; ngọn đèn; gừng cay – muối mặn _ Hình ảnh so sánh, ẩn dụ. _ Thể lục bát, thể vãn bốn, thể song thất lục bát ( biến thể ), thể hỗn hợp. III. Ghi nhớ: ( SGK ) Ca dao than thân, yêu thương  tình nghĩa Nêu những biện pháp nghệ thuật được sử dụng ?Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩaIV. Luyện tập:Điền vào chỗ trống trong những câu ca dao sau:_ Thân em như ớt chín cây Càng.ngoài vỏ, càng ..trong lòng._ Thân em như thể Lắt lẻo trên cành, lắm kẻtươicaytrái chanhước mơ_ Thân em như tấm lụa điều Đã nơi chuộng, lại nơi thương.đôngnhiều_ Thân em như trái bần trôi Gió.sóng..biết tấp vào đâu.dậpdồiCa dao than thân, yêu thương tình nghĩa_ Chiều chiều vác cuốc kiếm lươn Nước trơn, lươn trượt, mất rồi _ Chiều chiều xách giỏ hái dâu .................không hái, nhớ câu.._ Chiều chiều vãn cảnh vườn đào Hỏi thăm hoa lí.tay aingười thươngHái dâuân tìnhrơi vàoCa dao than thân, yêu thương tình nghĩa _ Thuyền đi để ..đợi chờ Tình đi, .bao giờ quên nhau _ Thuyền kia lơ lửng bên sông, Thuyền xuôi lái .cho ..ngổn ngang. _ Thuyền anh mắc cạn lên đây, Mượn đôi dải yếm làm..kéo thuyền.bếnnghĩa ởngượclòngdâyCa dao than thân, yêu thương tình nghĩa _ Nhớ ai bổi hổi, bồi hồi, Như đứng.như ngồi.. _ Nhớ ai cơm chẳng buồn ăn, Đã ..lấy bát, lại . xuống mâm. _ Nhớ ai em những khóc thầm, Hai hàng.. .đầm đầm như mưa.đống lửađống thanbưngdằnnước mắt