Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 12 - Đọc văn: Chiếc thuyền ngoài xa - Nguyễn Minh Châu

TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THOÂNG AN MỸTOÅ VAấN – HOẽA – NHAẽC Kớnh chaứo Quyự thaày coõ cuứng caực em !Đọc văn:Chiếc thuyền ngoài xa Nguyễn Minh ChâuI. Tìm hiểu chung1. Tác giảNờu những hiểu biết của em về tỏc giả Nguyễn Minh Chõu ?- Nguyễn Minh Châu (1930-1989)- Quê: Làng Thơi ,xã Quỳnh Hải, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.- Đầu 1950 ra nhập quân đội- Từ 1952 đến 1958 công tác và chiến đấu tại sư đoàn 320.- Năm 1960 công tác tại phòng văn nghệ quân đội.- Năm 1972 được kết nạp vào hội nhà văn Việt Nam.- NMC là cây bút tiên phong của văn học VN thời kì đổi mới. ông “thuộc trong số nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay”.-Trước 1975, NMC là cây bút sử thi có thiên hướng trữ tình lãng mạn, từ đầu thập kỉ 80 ông chuyển sang cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lí nhân sinh TrongchiếntranhSÁNG TÁC :Chia làm 2 giai đoạn:* Nghiêng về cảm hứng anh hùng ca và có khuynh hướng minh họa.* Phản ánh, tái hiện bức hiện bức tranh hiện thực sinh động về con người và cuộc sống của nhân dân trong kháng chiến chống Mỹ. * Tác phẩm: Cửa sông (1967), Những vùng trời khác nhau(1970), Dấu chân người lính(1972)...SauchiếntranhKhao khát đổi mới tư duy nghệ thuật- Rất nhậy cảm trước niềm tin yêu ấm áp của con người, trước sự can đảm và tấm lòng bao dung của người phụ nữ.- Tác phẩm chính: Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983), Bến quê (1987)...2. Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa”- Là một trong những sỏng tỏc tiờu biểu của văn học VN giai đoạn sau năm 75 cho đến cuối thế kỉ XX- TP ra đời trong hoàn cảnh ls: đất nước thống nhất trong nền độc lập, hoà bình. Cuộc sống với muôn mặt đời thường đã trở lại sau chiến tranh- Tác phẩm mang xu hướng chung của vh thời kì đổi mới: hướng nội, khai thác sâu sắc số phận cá nhân và thân phận con người đời thường. 3- Y nghĩa nhan đề tác phẩmNghĩa tường minh:+ Chiếc thuyền ngoài xa – cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh+ Chiếc thuyền ngoài xa – hiện thực nhọc nhằn cay đắng của người dân chài. Nghĩa hàm ẩn: Mối quan hệ giữa văn học và cuộc sống. Nghệ thuật nói chung phải là tiếng nói trung thực, thấu hiểu về số phận con người. Chủ nghĩa nhân đạo trong nghệ thuật không thể xa lạ với số phận con người Tình huống truyện- Tình huống nhận thức: chủ yếu cắt nghĩa giây phút "giác ngộ" chân lý của nhân vật.- Hãy chỉ ra các tình huống đặc sắc trong tác phẩm có giá trị thức tỉnh suy nghĩ nhân vật? + Tình huống Phùng chụp được bức ảnh toàn bích về chiếc thuyền chài trong sương sớm nhưng khi chính chiếc thuyền đó tiến thẳng vào chỗ anh thì cuộc sống lam lũ hiện ra.+ Đẩu mời người đàn bà đến tòa án khuyên bà bỏ người chồng vũ phu nhưng người đàn bà nọ cầu xin tòa đừng bắt mình bỏ chồng. Đọc và tóm tắt tác phẩm PHÙNGChụp được bức ảnhđẹp : chiếc thuyềnđỏnh cỏ thu lướivào lỳc bỡnh minh Chứng kiến : cảnh bạo hành dó man của gia đỡnh thuyền chàiNgười đàn bà hàngchài ở tũa ỏn huyệnTấm ảnh được chọntrong bộ lịch năm ấyCỏi nhỡn đa diện nhiều chiều về cuộc sống và con người THẢO LUẬNPhỏt hiện thứ nhất của người nghệ sĩ nhiếp ảnh là gỡ ? Vỡ sao gọi đú là “ một cảnh đắt trời cho”?Phỏt hiện thứ hai của người nghệ sĩ nhiếp ảnh là gỡ ? Thỏi độ của anh ra sao ? Qua hai phỏt hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh, nhà văn muốn người đọc nhận thức điều gỡ về cuộc đời ?Giả sử ta muốn đảo vị trớ hai phỏt hiện trờn, theo em, điều đú cú được khụng ? Vỡ sao ?II. Đọc - hiểu văn bản1. Hai phỏt hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phựng*Phát hiện thứ nhất đầy thơ mộng của người nghệ sĩ nhiếp ảnh: Cảnh đẹp, tươi mỏt của một vựng trời nước mờnh mụng, khoỏng đạt mang đậm hơi thở của cuộc sống – anh thấy bối rối, xỳc động và hạnh phỳc - một niềm hạnh phỳc của khỏm phỏ và sỏng tạo.*Phát hiện thứ hai đầy nghịch lí của người nghệ sĩ nhiếp ảnh: Từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như trong mơ bước ra: + một người đàn bà xấu xí, mệt mỏi và cam chịu+ một lão đàn ông thô kệch, dữ dằn, độc ác, uất ức, khổ đau.. + Người đàn ông hùng hổ thô bạo dùng dây lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà vừa đánh vừa thở hồng hộc, nghiếnrăng ken két, vừa nguyền rủa bằng giọng "rên rỉ đau đớn"...- Chứng kiến cảnh người đàn ông đánh vợ một cách vô lí và thô bạo, Phùng đã “kinh ngạc đến mức, trong mấy phút đầu .... vứt chiếc máy ảnh xuống đất, chạy nhào tới”. Bản thõn cỏi đẹp chớnh là đạo đứcVăn chương là thứ khớ giới thanh cao và đắc lực mà chỳng ta cú thể vừa tố cỏo, thay đổi thế giới giả dối, tàn ỏc vừa làm cho lũng người thờm trong sạch và phong phỳ hơn - Thạch Lam + Người đàn bà nhẫn nhục không kêu, không chống trả, không tìm cách trốn.Nghịch lý gì đang tồn tại? Đứng trước nghịch lý đó tâm trạng của Phùng như thế nào? => Mâu thuẫn nghịch lý tồn tại giữa cái đẹp vẫn có cảnh sốngtối tăm, cực nhọc -> Phùng sống trong nhiều cảm xúc mạnh: từ ngỡ ngàng, ngơ ngác đến cảm thông rồi thấm thía. Niềmtin trong anh bị lung lay...Nghịch lý đó khiến Phùng nhận thức ra điều gì?=> Anh bắt đầu "ngộ" ra mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời. - Qua hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng, NMC muốn người đọc nhận thức điều gì về cuộc đời? Cuộc đời không đơn giản xuôi chiều mà chứa đựng nhiều nghịch lí. Cuộc sống luôn tồn tại những mặt đối lập, những mâu thuấn: đẹp – xấu; thiện - ác Nhà văn khẳng định: đừng nhầm lẫn hiện tượng với bản chất, giữa hình thức bên ngoài với nd bên trong không phải bao giờ cũng thống nhất đừng vội đánh giá con người, sự vật ở dáng vẻ bên ngoài, phải phát hiện ra bản chất thực sau vẻ ngoài đẹp đẽ của hiện tượng. THẢO LUẬNNhúm 1 : Vỡ sao người đàn bà hàng chài lại cú mặt ở tũa ỏn huyện ? Những lớ do nào khiến chị khụng chấp nhận lời đề nghị của chỏnh ỏn Đẩu? Nhận xột của em về người phụ nữ ấy?Nhúm 2 : Qua lời kể của của người đàn bà hàng chài, chồng chị ta là người thế nào ? Phõn tớch cỏch nhỡn của người đàn bà, chỏnh ỏn Đẩu, nghệ sĩ Phựng, thằng bộ Phỏc đối với người đàn ụng vũ phu này ? Hình tượng người đàn bà hàng chàiNgười vợ nhẫn nhục cam chịu “ Thế rồi thật bất ngờ người đàn bà buụng đứa trẻ ra, đi thật nhanh ra khỏi bói xe tăng hỏng, đuổi theo lóo đàn ụng”(trang 222)” Sau này con cỏi lớn lờn, tụi mới xin được với lóođưa tụi lờn bờ mà đỏnh””Là bởi cỏc chỳ khụng phải là đàn bà, chưa bao giờ cỏc chỳ biết như thế nào là nỗi vất vả của người đàn bà trờn một chiếc thuyền khụng cú đàn ụng” ( trang 224)Tả thực giản dị, cụ thể nhưng để lại nhiềm cảm nhận khỏc nhauCon người cú một bản năng sinh tồn mónh liệt và tỡnh thương yờu đến mờ muội, đỏng thươngII. Đọc - hiểu văn bản1.Tớnh cỏch nhõn vậta.Hình tượng người đàn bà hàng chài(?) Hình tượng người đàn bà hàng chài được xây dựng qua những khía cạnh nào? Em có cảm nhận gì về nhân vật đó? - Ngoại hình: trạc ngoài 40, thô kệch, mặt rỗ, khuôn mặt mệt mỏi tái ngắt, quần áo rách rưới bạc phếch -> Gây ấn tượng về một cuộc đời lam lũ, nhọc nhằn.- Cuộc sống: cùng chồng bơn trải trên biển để nuôi con, thường xuyên bị chồng đánh đập hành hạ "ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng".II. Đọc - hiểu văn bảna.Hình tượng người đàn bà hàng chàiThảo luận nhóm: hiện thực nhọc nhằn, cay cực của người dân chài hiện lên như thế nào?- Tính cách: nhẫn nhịn, âm thầm chịu đựng mọi đớn đau, cựckhổ vì cuộc sống mưu sinh trên biển cần có người đàn ông khỏe mạnh, biết nghề và vì những đứa con của bà cần được sống và lớn lên "...phải sống cho con chứ không phải sống cho mình" -> Sức chịu đựng và đức hy sinh của người phụ nữ.- Là người yêu thương con cái:+ Khi các con đã lớn Bà xin chồng lên bờ đánh mình. + Khi thằng Phác phát hiện ra bi kịch gia đình Bà vái lạy nó, ôm chầm lấy nó, vái lạy nó...-> Bà cảm thấy đau đớn vì rốt cuộc đã không sao tránh được cho con cái khỏi bị tổn thương.=> Đây không phải là số phận của một người đàn bà cụ thể màlà số phận, cuộc đời của biết bao người đàn bà hàng chài khác-> Người phụ nữ bất hạnh.Khụng hề cam chịu một cỏch vụ lớ, khụng hề nụng nổi một cỏch ngờ nghệch mà thực ra chị là người rất sõu sắc, thấu hiểu lẽ đời. Người phụ nữ này cú một cuộc đời nhọc nhằn, lam lũ nhưng biết chắt chiu những hạnh phỳc đời thường. Chị cú ngoại hỡnh xấu xớ, thụ kệch nhưng tõm hồn đẹp đẽ, thấp thoỏng búng dỏng của những người phụ nữ Việt Nam nhõn hậu, bao dung, giàu đức hi sinh và lũng vị tha.b. Hình ảnh người đàn ôngTìm những chi tiết miêu tả ngoại hình người đàn ông?Qua những chi tiết ấy, anh (chị) thấy ở người đàn ông này toát lên vẻ gì? Dụng ý của nhà văn?b.Người đàn ụng làng chài :+ Vốn là một anh con trai cục tớnh nhưng hiền lành và khụng bao giờ đỏnh đập vợ.- Lưng rộng và cong như một chiếc thuyền.- Mái tóc tổ quạ.- Chân đi chữ bát, bước từng bước chắc chắn.- Hàng lông mày cháy nắng.- Hai con mắt độc dữ. -> Cuộc sống đói nghèo, lam lũ đã hằn in lên dáng vẻ khắc khổ của người đàn ông anh ta trở nờn dữ dằn, vũ phu Người đàn ụng vừa đỏng bị lờn ỏn bởi sự độc ỏc, thúi vũ phu, tớnh ớch kỉ, tự cho phộp mỡnh cỏi quyền được hành hạ người khỏc để thừa món những bực dọc trong lũng. Nhưng anh ta cũng cú chỗ cú thể cảm thụng, chia sẻ bởi xột đến cựng anh ta cũng là nạn nhõn của hoàn cảnh sống khắc nghiệt.THẢO LUẬNNhúm 3 : Trước khi nghe cõu chuyện người đàn bà vựng biển, thỏi độ của chỏnh ỏn Đẩu rất cương quyết. Nhưng sau khi nghe những gỡ mà người phụ nữ vựng biển giói bày, Đẩu cảm thấy thế nào ? Nhận xột của em về nhõn vật này ?Nhúm 4 : Khi nghe cõu chuyện của người đàn bà hàng chài, người nghệ sĩ nhiếp ảnh nhận ra được gỡ trong cỏch nhỡn nhận của mỡnh ? Qua đú, nhà văn chuyển đến thụng điệp gỡ trong cỏch nhỡn nhận con người và cuộc đời ?Trước hoàn cảnh của người đàn bà hàng chài Đẩu - Chánh án tòa án huyện đã đưa ra giải pháp gì? Thái độ của Đẩu khi đưa ra giải pháp đó ntn?- Đẩu- đồng đội cũ của Phùng, chánh án tòa án huyện khuyên người đàn bà bỏ chồng và anh tin giải pháp của mình là đúng đắn -> Đẩu là người tốt bụng, đầy thiện chí.Giải pháp Đẩu đưa ra có được người đàn bà chấp nhận không? Vì sao?Nhưng anh nhầm: mọi lý lẽ của anh đều bị người đàn bà bác bỏ, Bà cầu xin tòa: "Con lạy quý tòa...quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được nhưng đừng bắt con bỏ nó..."-> Anh chưa bao giờ hiểu hết: "Nỗi vất vả của người đàn bà trên chiếc thuyền không có đàn ông". Tình huống đó đã khiến Đẩu nhận thức ra điều gì?Lý lẽ thực tế của người đàn bà đã xô đổ lý thuyết đẹp đẽ của Đẩu khiến Đẩu vỡ ra nghịch lý của cuộc sống: Đến lúc này Đẩu mới hiểu người phụ nữ ấy dù bị đánh đập đến bao nhiêu đi nữa thì chị ta cũng buộc phải chấp nhận vì các con.=> Mọi người đặc biệt là người nghệ sỹ cần gắn bó với cuộcđời, phải tìm trong hiện thực vẻ đẹp của cuộc sống, phải dũng cảm ghi lại những số phận, cảnh đời lam lũ, cực khổ. Nghệ thuật phải gắn liền với cuộc sống con người, tìm ra lối thoát thực tế cho cảnh đời đói nghèo tối tăm.Ngườiđàn bàhàng chàiNgườiđàn ụngvũ phuĐẩuPhựngPhỏc II. PHÁT BIỂU í KIẾN.Ngườiđàn bàhàng chàiNgườiđàn ụngvũ phuNạnnhõn của hoàncảnhĐỏng cảm thụng, chia sẻĐẩuPhựngPhỏc Ngườiđàn ụngvũ phuThủ phạm gõy đau khổPhải lờn ỏn, đấu tranh : cú lũng tốt, sẵn sàng bảo vệ cụng lớ nhưng anh chưa thực sự đi sõu vào đời sống nhõn dõn. -> Lũng tốt là đỏng quý nhưng chưa đủ, luật phỏp là cần thiết nhưng phải đi sõu vào đời sống.Chỏnh ỏn ĐẩuNgười nghệ sĩ nhiếp ảnh đó nhận ra : mỡnh quỏ đơn giản khi nhỡn nhận cuộc đời và con người.Ngườiđàn bàhàng chàiNgườiđàn ụngvũ phuĐẩuPhựngPhỏc Phải cú cỏi nhỡn đa dạng, nhiều chiều* Tấm ảnh được chọn trong bộ lịch năm ấy :Mỗi khi ngắm bức ảnh được chọn, người nghệ sĩ nhiếp ảnh nhỡn thấy những gỡ đằng sau bức tranh ? Theo em, những hỡnh ảnh ấy tượng trưng cho điều gỡ ?PHÙNGTấmảnh đentrắngMàu hồnghồng của ỏnh sương maiNgười đàn bà vựng biểnCuộc đờiNghệthuậtIII. Kết luận1. Nội dung:Thông qua tác phẩm Nguyễn Minh Châu không chỉ xót xa thương cảm người phụ nữ bất hạnh mà còn lên án sự tàn nhẫnthô bạo của người chồng trong gia đình. Đồng thời báo động tình trạng bạo lực trong gia đình đang làm khô héo, rạn vỡ tâm hồn con người. Ca ngợi tình mẫu tử trân trọng khát vọng được sống trong yêu thương, yên bình của trẻ em.2. Nghệ thuật- Tình huống truyện độc đáo- Nghệ thuật đối lập giữa cái đẹp của ngoại cảnh với hiện thực cuộc sống.Mỗi người đặc biệt là người nghệ sỹ không thể đơn giản sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người. - Giọng điệu trần thuật đa dạng:+ Khách quan ngạc nhiên khi tả cảnh đời, cảnh biển.+ Lo âu khi tái hiện lời thoại của người đàn bà+ Xót thương, căm phẫn khi chứng kiến cảnh người đàn ông ngược đãi vợ con.+ Day dứt khắc khoải khi thấy người đàn bà chưa tìm được lối thoát...* Đặc sắc nghệ thuật - Tỡnh huống truyện mang ý nghĩa khỏm phỏ về đời sống.+ Tỡnh huống Phựng chụp được bức ảnh toàn bớch về chiếc thuyền chài trong sương sớm nhưng khi chớnh chiếc thuyền đú tiến thẳng vào chỗ anh thỡ cuộc sống lam lũ hiện ra.+ Đẩu mời người đàn bà đến tũa ỏn khuyờn bà bỏ người chồng vũ phu nhưng người đàn bà nọ cầu xin tũa đừng bắt mỡnh bỏ chồng. - Nghệ thuật trần thuật sắc sảo, tăng cường khả năng khỏm phỏ đời sống, lời kể chuyện trở nờn khỏch quan, chõn thật, giàu sức thuyết phục.+ Khỏch quan ngạc nhiờn khi tả cảnh đời, cảnh biển.+ Lo õu khi tỏi hiện lời thoại của người đàn bà.+ Xút thương, căm phẫn khi chứng kiến cảnh người đàn ụng ngược đói vợ con.+ Day dứt khắc khoải khi thấy người đàn bà chưa tỡm được lối thoỏt...Tổng kếtGhi nhớ : SGK trang 78V. Luyện tậpCâu 1: Nhân vật nào trong chuyện để lại cho em ấn tượng sâusắc nhất? Tại sao?Câu 2: Phát biểu cảm nghĩ về hình tượng người đàn bà hàng chài?Traộc nghieọmCõu 1 : Quan niệm nghệ thuật của nhà văn nào dưới đõy khụng tương đồng với quan niệm của Nguyễn Minh Chõu trong truyện Chiếc thuyền ngoài xa :“ Nghệ thuật khụng cần phải là ỏnh trăng lừa dối, khụng nờn là ỏnh trăng lừa dối, nghệ thuật cú thể chỉ là tiếng đau khổ kia, thoỏt ra từ những kiếp lầm than” ( Nam Cao ).“ Cỏc ụng muốn tiểu thuyết cứ là tiểu thuyết. Tụi và cỏc nhà văn cựng chớ hướng như tụi muốn tiểu thuyết là sự thực ở đời” ( Vũ Trọng Phụng ).“ Nghệ thuật khụng phải là sự mụ tả thực tại cú thực mà là sự tỡm tũi chõn lớ, lớ tưởng” ( G.Xăng ).“ Văn học là cuộc đời. Văn học sẽ khụng là gỡ cả nếu khụng vỡ cuộc đời mà cú. Cuộc đời là nơi xuất phỏt, cũng là nơi đi tới của văn học” ( Tố Hữu ).12/28/201640Caỷm ụn quyự thaày coõ