Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 10 - Tác giả: Nguyễn Trãi (Tiếp theo)

ĐẠI CÁO BèNH NGễTáC GIả: NGUYễN TRãI- Nguyễn Trãi hiệu là ức trai (1380 – 1442) Quê hương : + Quê nội :Nhị Khê -Thường Tín - Hà Tây + Quê ngoại: Chi Ngại – Chí Linh - Hải Dương- Gia đình: Có truyền thống yêu nước và văn hoá, văn học (Cha là Nguyễn Phi Khanh - nho sinh hàn sĩ; Mẹ là Trần Thị Thái – con của Trần Nguyên Đán – một quý tộc đời Trần).I. CUỘC ĐỜI:TỈNH HẢI DƯƠNGQuê hương Nguyễn Trãi - 5 tuổi mẹ mất, 10 tuổi ông ngoại qua đời.- Năm 1400: thi đỗ thái học sinh, cùng cha làm quan cho nhà Hồ.- Năm 1407: giặc Minh cướp nước. Cha Nguyễn Trãi bị bắt. Ông đã giúp Lê Lợi đưa khởi nghĩa Lam Sơn đi đến thắng lợi vẻ vang (1428). 1. Trước cuộc khởi nghĩa Lam Sơn:- Nguyễn Trãi hăm hở tham gia xây dựng đất nước nhưng lại bị bọn gian thần gièm pha. Ông đã bị nghi oan và không đựơc tin dùng như trước nữa. Nguyễn Trãi đã xin về ở ẩn tại Côn Sơn.- Năm 1440, lại được vời ra giúp nước.- Năm 1442, vụ án Lệ Chi Viên xảy ra. Nguyễn Trãi bị khép vào tội giết Vua và bị tru di tam tộc.- Năm 1464, Vua Lê Thánh Tông mới minh oan cho ông 2. Sau khởi nghĩa Lam Sơn:Nơi Nguyễn Trói về ở ẩnChựa Tư Phỳc (Cụn Sơn)Vụ ỏn Lệ Chi ViờnÁn Lệ Chi Viờn, tức vụ ỏn vườn vải, là vụ ỏn mà Nguyễn Trói bị vu oan và bị tru di tam tộc. Ngày 1/ 9/ 1442, vua Lờ Thỏi Tụng, đi duyệt vừ ở Chớ Linh, trờn đường về ghộ vào Cụn Sơn thăm Nguyễn Trói. Nguyễn Trói cú một người vợ lẽ là Nguyễn Thị Lộ vừa đẹp vừa hay chữ, từng được Thỏi Tụng vời vào triều phong chức Lễ Nghi học sĩ giữ cụng việc dạy cung nữ và giảng sỏch cho vua. Trước khi Thỏi Tụng đến Cụn Sơn, Thị Lộ đó về đấy thăm Nguyễn Trói. Lỳc vua rời Cụn Sơn, Thị Lộ được lệnh theo nhà vua về triều. Ngày 7/ 9, xa giỏ Thỏi Tụng đến Lệ Chi viờn (tục gọi là Trại Vải) ở làng Đại Lai, huyện Gia Bỡnh, tỉnh Bắc Ninh. Vụ ỏn Lệ Chi ViờnVụ ỏn Lệ Chi Viờn Đờm ấy, vua bị cảm, đến sỏng thỡ mất. Cỏc quan hộ giỏ giữ kớn, đến ngày 9/ 9/ 1442 mới rước linh cữu vua về Thăng Long, rồi bỏo tin cho nhõn dõn cả nước biết. Ngay sau đú, Thị Lộ bị bắt. Nguyễn Trói đang đi kiểm tra ở Đụng Bắc, được tin Thỏi Tụng mất, vội trở về Triều cũng bị bắt và bị buộc tội đồng mưu với Thị Lộ để giết vua. Ngày 19/ 9/ 1442, Thị Lộ và Nguyễn Trói bị tru di tam tộc Vụ ỏn Lệ Chi ViờnVụ ỏn Lệ Chi ViờnNăm 1980 nhõn kỷ niệm 600 năm ngày sinh của Nguyễn Trói, UNESCO đó cụng nhận ụng là danh nhõn văn húa thế giới. NHẬN XẫT: Nguyễn Trãi là bậc anh hùng dân tộc, một nhà văn hoá lớn (Tổ chức GDKH và Văn hoá của Liên hiệp quốc UNESCO đã công nhận Nguyễn Trãi là danh nhân văn hoá thế giới).Khu đền thờ Nguyễn TrãiCỏc tỏc phẩm văn thơ I. Những tác phẩm chính:- Văn chớnh luận: + Bỡnh Ngụ đại cỏo, + Quõn trung từ mệnh tập- Thơ:+ Chữ Hỏn: Ức Trai thi tập+ Chữ Nụm: Quốc õm thi tập- Phỳ: Chớ Linh sơn phỳ- Lịch sử: + Lam Sơn thực lục+ Băng Hồ di sự lục- Địa lớ: Dư địa chớ- Văn bia: Văn bia Vĩnh Lăng là tỏc giả xuất sắc ở nhiều thể loại.II. SỰ NGHIỆP THƠ VĂN:Tác phẩm2. Nguyễn Trói – nhà văn chớnh luận kiệt xuất:- Hai tỏc phẩm tiờu biểu: + Quõn trung từ mệnh tập + Bỡnh Ngụ đại cỏo- Tư tưởng chủ đạo: nhõn nghĩa, yờu nước, thương dõn- Dẫn chứng: + “Quõn trung từ mệnh tập” (Tỏi dụ Vương Thụng, SGK trang 109)“Người dựng binh giỏi là ở chỗ biết xột thời thế mà thụi. Được thời cú thế thỡ biết mất làm cũn, hoỏ nhỏ thành lớn. Mất thời khụng thế thỡ mạnh quay thành yếu, yờn chuyển thành nguy, chỉ như khoảng trở bàn tay mà thụi. Nay cỏc ụng khụng rừ thời thế, lại trang sức bằng những lời dối trỏ, thế chẳng phải là kẻ thất phu hốn kộm ư? Sao đủ để cựng núi việc binh được.” Nguyễn Trói – nhà văn chớnh luận kiệt xuất:2. Nguyễn Trói – nhà văn chớnh luận kiệt xuất:- Hai tỏc phẩm tiờu biểu: + Quõn trung từ mệnh tập+ Bỡnh Ngụ đại cỏo- Tư tưởng chủ đạo: nhõn nghĩa, yờu nước, thương dõn- Dẫn chứng: + “Quõn trung từ mệnh tập” (Tỏi dụ Vương Thụng, SGK trang 109)Nguyễn Trói – nhà văn chớnh luận kiệt xuất: tư tưởng nhõn nghĩa được thể hiện bằng nghệ thuật viết văn luận chiến bậc thầy. + “Bỡnh Ngụ đại cỏo”:“Việc nhõn nghĩa cốt ở yờn dõn,Quõn điếu phạt trước lo trừ bạo.” yờu nước, nhõn nghĩa là chống xõm lược3. Nguyễn Trói – Nhà thơ trữ tỡnh sõu sắc:- Cỏc tỏc phẩm tiờu biểu: “Ức Trai thi tập” , “Quốc õm thi tập”- Nội dung:+ Hỡnh ảnh con người bỡnh thường - trần thế - anh hựng – vĩ đại+ Thể hiện lớ tưởng của người anh hựng: yờu nước, thương dõn“Bui một tấc lũng ưu ỏi cũ,Đờm ngày cuồn cuộn nước triều đụng”Nguyễn Trói – nhà thơ trữ tỡnh sõu sắc3. Nguyễn Trói – Nhà thơ trữ tỡnh sõu sắc:- Cỏc tỏc phẩm tiờu biểu: “Ức Trai thi tập” , “Quốc õm thi tập”- Nội dung:+ Hỡnh ảnh con người bỡnh thường - trần thế - anh hựng – vĩ đại+ Thể hiện lớ tưởng của người anh hựng: yờu nước, thương dõn“Bui một tấc lũng ưu ỏi cũ,Đờm ngày cuồn cuộn nước triều đụng”Nguyễn Trói – nhà thơ trữ tỡnh sõu sắc+ Thể hiện phẩm chất tốt đẹp: “Vườn quỳnh dầu chim kờu hút, Cừi trần cú trỳc đứng ngăn.” + Vớ mỡnh như cõy mai, cõy tựng:“Dành cũn để trợ dõn này”+ Đau nỗi đau của con người, yờu tỡnh yờu của con người: o “Phượng những tiếc cao diều hóy lượn Hoa thường hay hộo cỏ thường tươi Nguyễn Trói – nhà thơ trữ tỡnh sõu sắco “Ngoài chưng mọi chốn đều thụng hết, Bui một lũng người cực hiểm thay.” + Đau nỗi đau của con người, yờu tỡnh yờu của con người: o “Phượng những tiếc cao diều hóy lượn Hoa thường hay hộo cỏ thường tươi Nguyễn Trói – nhà thơ trữ tỡnh sõu sắco “Ngoài chưng mọi chốn đều thụng hết, Bui một lũng người cực hiểm thay.”+ Mơ ước xó hội thỏi bỡnh, thịnh trị:“Dõn Nghiờu Thuấn, vua Nghiờu Thuấn”+ Thể hiện tỡnh yờu thiờn nhiờn phong phỳ: o Khi hoành trỏng:“Kỡnh ngạc băm vằm non mấy khỳc,Giỏo gươm chỡm góy bói bao tầng” Nguyễn Trói – nhà thơ trữ tỡnh sõu sắc+ Thể hiện tỡnh yờu thiờn nhiờn phong phỳ: o Khi hoành trỏng:“Kỡnh ngạc băm vằm non mấy khỳc,Giỏo gươm chỡm góy bói bao tầng” Nguyễn Trói – nhà thơ trữ tỡnh sõu sắco Khi xinh xắn: “Nước biếc non xanh thuyền gối bói, Đờm thanh nguyệt bạc khỏch lờn lầu”+ Thể hiện tỡnh yờu thiờn nhiờn phong phỳ: o Khi hoành trỏng:“Kỡnh ngạc băm vằm non mấy khỳc,Giỏo gươm chỡm góy bói bao tầng” Nguyễn Trói – nhà thơ trữ tỡnh sõu sắco Khi xinh xắn: “Nước biếc non xanh thuyền gối bói, Đờm thanh nguyệt bạc khỏch lờn lầu”Nguyễn Trói – nhà thơ trữ tỡnh sõu sắco Khi bỡnh dị, dõn dó mà giàu rung cảm:“Chố tiờn nước ghớn nguyệt đeo về”“Đờm thanh hớp nguyệt nghiờng chộn“Nước cũn nguyệt hiện xỏ thụi chốo” “lũng yờu thiờn nhiờn vạn vật là một kớch thước để đo một tõm hồn” (Xuõn Diệu)Nguyễn Trói – nhà thơ trữ tỡnh sõu sắco Khi bỡnh dị, dõn dó mà giàu rung cảm:“Chố tiờn nước ghớn nguyệt đeo về”“Đờm thanh hớp nguyệt nghiờng chộn“Nước cũn nguyệt hiện xỏ thụi chốo” “lũng yờu thiờn nhiờn vạn vật là một kớch thước để đo một tõm hồn” (Xuõn Diệu)Nguyễn Trói – nhà thơ trữ tỡnh sõu sắco Khi bỡnh dị, dõn dó mà giàu rung cảm:“Chố tiờn nước ghớn nguyệt đeo về”“Đờm thanh hớp nguyệt nghiờng chộn“Nước cũn nguyệt hiện xỏ thụi chốo” “lũng yờu thiờn nhiờn vạn vật là một kớch thước để đo một tõm hồn” (Xuõn Diệu)+ Nghĩa vua tụi, tỡnh cha con: o “Quõn thõn chưa bỏo lũng canh cỏnh, Tỡnh phụ cơm trời, ỏo cha” Nguyễn Trói – nhà thơ trữ tỡnh sõu sắc+ Nghĩa vua tụi, tỡnh cha con: o “Quõn thõn chưa bỏo lũng canh cỏnh, Tỡnh phụ cơm trời, ỏo cha”Nguyễn Trói – nhà thơ trữ tỡnh sõu sắco “Lũng bạn trăng vằng vặc cao”III. KẾT LUẬN: - Nguyễn Trói là hiện tượng kết tinh cho văn học truyền thống và mở đường cho giai đoạn văn học mới. - Về nội dung: yờu nước và nhõn đạo - Về nghệ thuật: đúng gúp lớn ở thể loại và ngụn ngữ: + Thể loại: cố gắng Việt hoỏ thơ Đường luật (thất ngụn xen lục ngụn) + Ngụn ngữ: dựng nhiều từ thuần Việt, vận dụng tục ngữ, ca dao và lời ăn tiếng núi hàng ngày của nhõn dõn. “Nguyễn Trói là bụng hoa đầu mựa tuyệt đẹp của thơ Nụm Việt Nam” (Lờ Trớ Viễn)KẾT LUẬN