Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 10 - Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn (Tiết 1)

Trường THPT trần hưng đạoChào mừng các thầy cô giáoVà các em học sinh về dự Hội thi giáo viên giỏi thành phố năm 2008Bài học: Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn ( Trích Đại Việt sử ký toàn thư - Ngô Sĩ Liên) Hướng dẫn: Thầy giỏo Phạm Quý Sơn Trường THPT Trần Hưng ĐạoKiểm tra bài cũ Câu 1: Ngô Sĩ Liên thi đỗ Tiến sĩ thời nào và làm quan trong khoảng thời gian nào ?Đỗ Tiến sĩ thời Lê Thái Tổ; làm quan dưới triều Lê Thái Tông và Lê Thánh Tông.Đỗ Tiến sĩ thời Lê Thánh Tông; làm quan dưới triều Lê Thái Tổ và Lê Thánh Tông. Đỗ Tiến sĩ thời Lê Thánh Tông làm quan dưới triều Lê Thánh Tông và Lê Thái Tông Đỗ Tiến sĩ thời Lê Thái Tông; làm quan dưới triều Lê Thái Tông và Lê Thánh TôngHƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ LiờnCâu 1: Ngô Sĩ Liên thi đỗ Tiến sĩ thời nào và làm quan trong khoảng thời gian nào ?Đỗ Tiến sĩ thời Lê Thái Tổ; làm quan dưới triều Lê Thái Tông và Lê Thánh Tông.Đỗ Tiến sĩ thời Lê Thánh Tông; làm quan dưới triều Lê Thái Tổ và Lê Thánh Tông. Đỗ Tiến sĩ thời Lê Thánh Tông làm quan dưới triều Lê Thánh Tông và Lê Thái Tông Đỗ Tiến sĩ thời Lê Thái Tông; làm quan dưới triều Lê Thái Tông và Lê Thánh TôngKiểm tra bài cũ Câu 2: Dòng nào có thể điền vào các chỗ trống để hoàn thành một cách chuẩn xác đoạn văn sau:Vâng lệnh vua ông cất công biên soạn bộ lớn của Việt Nam thời Trung đại, sách có tên là . Bộ sách đồ sộ này đã ghi chép bao quát cả một khoảng thời gian mấy ngàn năm lịch sử từ thời cho đến khi lên ngôi ( năm 1428 )A. Lê Thánh Tông/ dã sử/ “Đại Việt sử kí”/ Hồng hoang/ Lê Thái TổB. Lê Thánh Tông/ chính sử “ Đại Việt sử kí toàn thư”/ Hồng Bàng/ Lê Thái Tổ C. Lê Thánh Tông/ ngoại truyện/ “ Đại Việt sử kí toàn thư/ Hồng hoang HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ LiờnCâu 2: Dòng nào có thể điền vào các chỗ trống để hoàn thành một cách chuẩn xác đoạn văn sau:Vâng lệnh vua ông cất công biên soạn bộ lớn của Việt Nam thời Trung đại, sách có tên là . Bộ sách đồ sộ này đã ghi chép bao quát cả một khoảng thời gian mấy ngàn năm lịch sử từ thời cho đến khi lên ngôi ( năm 1428 )A. Lê Thánh Tông/ dã sử/ “Đại Việt sử kí”/ Hồng hoang/ Lê Thái TổB. Lê Thánh Tông/ chính sử “ Đại Việt sử kí toàn thư”/ Hồng Bàng/ Lê Thái Tổ C. Lê Thánh Tông/ ngoại truyện/ “ Đại Việt sử kí toàn thư/ Hồng hoang Kiểm tra bài cũ Câu 3: Em có bình luận gì về chủ trương “Khoan thư sức dân” trong kế sách giữ nước mà Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn tâu trình với vua Trần? HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ LiờnTìm hiểu chungII . Đọc – hiểu văn bản1. Chõn dung nhõn vật Trần Quốc Tuấn:a. Lời trình bày về kế sách giữ nướcb. Lời dặn dò của cha và câu chuyện với những người thân* Thái độ và việc làm trước lời di huấn của cha:- An Sinh Vương giối giăng:vì cha lấy được thiên hạ- Thỏi độ : Ghi để điều đú trong lũng, nhưng khụng cho là phải.Chữ Trung > Trung nghĩa, công bằng, nghiêm khắc. Chữ Hiếu hay chữ Trung đều bị chi phối bởi nghĩa lớn đối với đất nướcTóm lại : Qua ba câu chuyện, Ngô Sĩ Liên tập trung làm nổi bật phẩm chất ngời sáng của Trần Quốc Tuấn: Trung nghĩa. * Chuyện với Yết Kiờu, Dó Tượng :Tìm hiểu chungII . Đọc – hiểu văn bản1. Chân dung nhân vật Trần Quốc Tuấna. Lời trình bày về kế sách giữ nướcb. Lời dặn dò của cha và câu chuyện với những người thân* Thỏi độ và việc làm trước lời di huấn của cha:HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ Liờnc. Công lao và đức độ qua lời bàn của sử gia Tìm hiểu chungII . Đọc – hiểu văn bản1. Chân dung nhân vật Trần Quốc Tuấn→ Lối kể chuyện đan xen những lời nhận xét tinh tế làm nổi bật chân dung nhân vật Hưng Đạo Đại Vương : Tài năng mưu lược đức độ lớn lao.HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ Liờn- “Ông được quyền phong tước cho người khác nhưng Trần Quốc Tuấn chưa phong tước cho người nào Ông kính cẩn giữ tiết như vậy đấy”- “ Ta chết phải hỏa táng bí mật chôn để người đời không biết chỗ nào. Ông lo tới việc sau khi mất như thế đây”- Trần Quốc Tuấn lại từng soạn sách dẫn chuyện Kỉ Tín chết thay để cứu thoát Hán Cao Thế là dạy đạo trung đó” - “ Ông lại khéo tiến cử người tài cho đất nước như Yết Kiêu, Dã Tượng, Phạm Ngũ Lão”- “ Ông có tài mưu lược, anh hùng, lại một lòng giữ gìn trung nghĩa vậy như khi Thánh Tông vờ bảo “ta phải hàng thôi”Quốc Tuấn trả lời: Bệ hạ chém đầu tôi trước rồi hãy hàng” Trần Quốc Tuấn - Thiên tài quân sự lỗi lạc - Đức độ cao cả : Trung quân ái quốc, yêu thương dân, tận tình với tướng sĩ, cẩn thận khiêm nhường. Vua Trần trọng thưởng soạn bài văn bia ở sinh từ khi mất được phong trọng hậuNhân dân cảm phục ngưỡng mộ tôn là bậc thánh.Kẻ thù nể phục, khiếp sợc. Công lao và đức độ qua lời bàn của sử gia Tìm hiểu chungII . Đọc – Hiểu văn bảna. Lời trình bày về chính sách giữ nướcb. Lời dặn dò của cha và câu chuyện với những người thânHƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ LiờnHƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ LiờnChi tiết “ Sau khi mất rồi các châu huyện ở Lạng Giang hễ có tai nạn dịch bệnh nhiều người cầu đảo ông. Đến nay mỗi khi đất nước có giặc vào cướp đến lễ ở đền ông, hễ tráp đựng kiếm có tiếng kêu thì thế nào cũng thắng lớn” chi tiết về lòng tin của dân chúng vào sự hiển linh của Hưng Đạo Vương, đặc biệt là “tráp đựng kiếm có tiếng kêu” có ý nghĩa?A – Cho thấy tín ngưỡng và những tập tục thờ cúng của nhân dân ta thời xưa.B – Cho thấy lòng cảm phục và ngưỡng mộ của nhân dân đối với Hưng Đạo Vương sâu sắc đến mức họ đã thần thánh hóa ông cho rằng ông đã trở thành thần linh để giúp dân giữ nướcC – Chỉ là những truyền thuyết làm nổi bật tấm lòng thương dân và khí phách anh hùng của ông – Những nét đẹp đã trở thành bất tử trong lòng người D – ý kiến khác 2. Nghệ thuật:a. Khắc hoạ chõn dung nhõn vật: - Đặt nhõn vật trong những tỡnh huống cú thử thỏch.+ Với vua: trung quõn ỏi quốc.+ Với dõn: thương dõn, lo cho dõn.+ Với tướng sĩ: dạy bảo khớch lệ, tiến cử người tài.+ Với con: cụng bằng, nghiờm khắc trong giỏo dục.+ Với bản thõn: giữ đạo trung và khiờm tốn. Đặt nhõn vật trong nhiều mối quan hệ.HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ LiờnTìm hiểu chungII . Đọc – hiểu văn bản 1. Chân dung nhân vật Trần Quốc Tuấnb. Kể chuyện:(Ghi nhớ SGK) : Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, chi tiết chọn lọc, xỳc động, đoạn trớch khắc hoạ đậm nột chõn dung Trần Quốc Tuấn, một nhõn cỏch vĩ đại, bất tử trong lũng dõn tộc.- Khi kể xen lời bỡnh ngắn gọn mang đậm dấu ấn chủ quan của tỏc giả.- Cỏch kể chuyện linh hoạt, chi tiết chọn lọc.HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ Liờn2. Nghệ thuật:a. Khắc hoạ chõn dung nhõn vật:Tìm hiểu chungII . Đọc – Hiểu văn bản Chân dung nhân vật Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc TuấnIII. Tổng kếtTượng Đức thỏnh Trần Sinh phựng gia hấn miễn thõn trungMậu kiến Trựng hưng đệ nhất cụngMột hậu dư uy tồi Bắc lỗỶ thiờn tràng kiếm dạ minh phong(Đặng Minh Khiờm)Dịch:Sinh ra gặp lỳc trong nhà cú sự hiềm khớch, cố giữ trọn lũng trung,Dựng nờn cụng bậc nhất trong thời Trựng hưng.Sau khi mất dư uy vẫn đuổi được giặc Bắc,Thanh gươm dài ngất trời đờm thường kờu trong giú.(Theo Lịch Triều hiến chương loại chớ – Phan Huy Chỳ)HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ Liờn六 Lục頭 Đầu無 vụ水 thủy不 bất 秋 thu聲 thanh萬 Vạn袷 Kiếp 有 hữu山 sơn 皆 giai 剑 kiếm氣 khớDịch là:Vạn Kiếp nỳi lồng hỡnh kiếm dựng Lục Đầu vang dậy tiếng quõn reo HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ LiờnIV. Luyện tập:1. Dựng lờn chõn dung nhõn vật lịch sử Trần Quốc Tuấn,tỏc giả Ngụ Sĩ Liờn chủ yếu nhấn mạnh mặt nào?Tài năng siờu việt B. Trớ tuệ hơn ngườiC. Cụng lao to lớn D. Nhõn cỏch cao cả D. Nhõn cỏch cao cả2. Từ những chi tiết trong đoạn trớch, em hóy túm tắt lại cõu chuyện về Trần Quốc Tuấn (Khụng quỏ 20 dũng)HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ Liờn3. Trần Hưng Đạo là bậc danh tướng từng hai lần tham gia đánh thắng quân Mông - Nguyên thắng trận Bạch Đằng. Tuy vậy ở đoạn trích này sử gia không nhắc lại các chiến công đó. Theo em cách viết đó của nhà sử học có dụng ý gì?V. Hướng dẫn đọc thêm ở nhàHƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ Liờn Bài Thái Sư Trần Thủ Độ Trích “Đại Việt sử ký toàn thư”1. Nêu vai trò của Trần Thủ Độ đối với nhà Trần2. Nhân cách của Trần Thủ ĐộĐối với người hặc mình:Đối với người lính giữ thềm cấm:Đối với người họ hàng cậy nhờ xin chức tước:Thái độ thói gia đình trị, kết bè đảng:3. Nghệ thuật kể chuyện và khắc hoạ chân dung nhân vậtHƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤNTrớch Đại Việt sử ký toàn thư - Ngụ Sĩ Liờn2. Nghệ thuậtIII. Tổng kếtIV. Luyện tậpV. Hướng dẫn học bài ở nhàTìm hiểu chungII . Đọc – hiểu văn bản 1. Chân dung nhân vật Trần Quốc TuấnXin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh