Ôn tập thi tốt nghiệp: Rèn luyện kĩ năng viết bài nghị luận xã hội cho học sinh trung học phổ thông

ÔN THI TỐT NGHIỆP I. Các dạng bài nghị luận xã hội II. Rèn luyện kĩ năng viết bài nghị luận xã hội cho học sinh THPT III. Luyện tập Giáo viên: Phạm Lan Hương – THPT Chuyên Trần Phú RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT BÀI NLXH CHO HỌC SINH THPT I. CÁC DẠNG BÀI NLXH - Bàn về một vấn đề thuộc lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống, quan niệm của con người… - Bàn về một sự việc, hiện tượng có ý nghĩa đối với đời sống xã hội. - Thường được nêu trong các ý kiến, nhận định, câu nói, tục ngữ, danh ngôn… - Đề tài phong phú về nhận thức, tâm hồn, tính cách, các quan hệ và ứng xử trong gia đình, xã hội… - Thường được biểu hiện qua sự kiện, hiên tượng, phong trào.. - Đề cập đến sự việc, hiện tượng gần gũi trong đời sống tự nhiên và xã hội ( thiên nhiên, môi trường, cuộc sống con người…) - Giới thiệu, giải thích tư tưởng, đạo lí cần bàn luận - Phân tích những mặt đúng; phê phán bác bỏ những biểu hiện sai lệch có liên quan đến vấn đề cần bàn luận - Nêu ý nghĩa, rút ra bài học nhận thức và hành động - Nêu rõ hiện tượng cần bàn - Phân tích các mặt đúng, sai, lợi hại - Chỉ ra nguyên nhân và bày tỏ thái độ, ý kiến của người viết về hiện tượng xã hội đó - Phối hợp với các thao tác lập luận: giải thích, phân tích, so sánh, bác bỏ, bình luận - Diễn đạt cần chuẩn xác, mạch lạc; có thể sử dụng một số phép tu từ và yếu tố biểu cảm nhưng phù hợp và chuẩn mực Yêu cầu học sinh đặt 2 dạng đề bài từ một vấn đề NLXH Đề 3 Đề 4 Đề 1 Đề 2 Viết một bài văn ngắn ( khoảng 400 từ) trình bày suy nghĩ của anh (chị) về một lối sống đẹp trong thanh niên học sinh hiện nay. Anh (chị) hãy trả lời câu hỏi của nhà thơ Tố Hữu: Ôi! Sống đẹp là thế nào, hỡi bạn? ( Một khúc ca) trong một bài văn ngắn ( khoảng 400 từ) Viết một bài văn ngắn trình bày suy nghĩ của anh (chị) về việc làm như thế nào để phát huy truyền thống đạo hiếu trong cuộc sống hiện nay. Chử Đổng Tử không làm theo lời cha dặn lúc lâm chung nhưng vẫn được đánh giá là người con chí hiếu ( Truyện cổ tích Chử Đổng Tử). Người con trai trong Sự tích chim hải âu dù nghe lời trăng trối của cha vẫn bị coi là người bất hiếu. Hãy viết một bài văn ngắn ( khoảng 400 từ) trình bày suy nghĩ của anh (chị) về lòng hiếu thảo. II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT BÀI NLXH 1.Định dạng và tìm hiểu đề TN 2007 - 2008 Anh (chị) suy nghĩ gì về quan niệm sống sau đây: Không thể bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi trọn vẹn ( Lưu Quang Vũ - Hồn Trương Ba, da hàng thịt) TN 2008 - 2009 Anh (chị) hãy viết một bài văn ngắn ( không quá 400 từ) phát biểu ý kiến về tác dụng của việc đọc sách. TN 2009 - 2010 Hãy viết một bài văn ngắn ( khoảng 400 từ) trình bày suy nghĩ của anh (chị) về lòng yêu thương con người của tuổi trẻ trong xã hội hiện nay. TN 2010 - 2011 Trước nhiều ngả đường đi đến tương lai, chỉ có chính bạn mới lựa chọn được con đường đúng cho mình. Viết một bài văn ngắn ( khoảng 400 từ) trình bày suy nghĩ của anh (chị) về ý kiến trên. TN 2011 - 2012 Thói dối trá là biểu hiện của sự suy thoái về đạo đức trong đời sống xã hội. Viết một bài văn ngắn ( khoảng 400 từ) trình bày suy nghĩ của anh (chị) về ý kiến trên. Vấn đề xã hội đặt ra từ tác phẩm văn học Tư tưởng đạo lí Hiện tượng xã hội Tư tưởng đạo lí Quan niệm sống: phải sống là chính mình, chân thực, không giả dối Tác dụng của việc đọc sách Lòng yêu thương con người của tuổi trẻ trong xã hội hiện nay Ý nghĩa của việc định hướng đúng đắn tương lai Tác hại của thói dối trá đối với con người và xã hội Tư tưởng đạo lí II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT BÀI NLXH 1.Định dạng và tìm hiểu đề Đề 1: Trình bày suy nghĩ của anh (chị) về ý nghĩa của câu tục ngữ : Trăm hay không bằng tay quen. Đề 2: Trình bày suy nghĩ của anh (chị) về vấn đề bạo lực học đường. Đề 3: Hãy viết một bài văn ngắn ( khoảng 400 từ) trình bày suy nghĩ của anh (chị) về lòng hiếu thảo. Đề 4: Viết một bài văn ngắn ( khoảng 400 từ) về ý kiến của Cô - phi An - nan: Trong thế giới khốc liệt của AIDS, không có khái niệm chúng ta và họ. Trong thế giới đó, im lặng đồng nghĩa với cái chết. Đề 5: Viết một bài văn ngắn (khoảng 400 từ) về câu danh ngôn: Hãy biết ơn những gì bạn đang có, và cuối cùng bạn sẽ có nhiều hơn nữa. Nếu cứ muốn những gì bạn không có, bạn sẽ không bao giờ, không bao giờ có đủ. (O. Uyn - phơ - rây) Đề 6: Hãy viết một bài văn ngắn ( khoảng 400 từ) trình bày suy nghĩ của anh (chị) về truyền thống đoàn kết của người Việt Nam. Đề 7: Viết một bài văn ngắn ( khoảng 400 từ) về câu danh ngôn: Một tầm nhìn rõ ràng, được hậu thuẫn bởi những kế hoạch chu đáo sẽ cho bạn cảm giác tự tin và sức mạnh vô bờ. ( B. Trây - xi) Tư tưởng đạo lí Đề cao ứng dụng thực hành hơn hiểu biết lí thuyết Hiện tượng xã hội Hiện tượng bạo lực học đường Tư tưởng đạo lí Hiện tượng xã hội Tư tưởng đạo lí Lời kêu gọi thế giới cùng chung tay hành động để ngăn chặn đại dịch AIDS Phải biết trân trọng những điều đang có, biết điểm dừng của lòng ham muốn. Tư tưởng đạo lí Hiện tượng xã hội Lòng hiếu thảo Truyền thống đoàn kết của người Việt Nam Hiểu biết sáng suốt và kế hoạch chu đáo giúp con người tự tin và thành công II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT BÀI NLXH 2.Phát triển luận điểm trong bài văn NL về tư tưởng đạo lí 1. Luận điểm 1 Giải thích làm rõ tư tưởng đạo lí cần bàn luận + Nghĩa tường minh + Nghĩa hàm ẩn + Nghĩa cả câu 2. Luận điểm 2 Chứng minh tư tưởng đạo lí đúng hay sai qua lí lẽ và dẫn chứng + Phân tích những mặt đúng, tích cực; nêu ý nghĩa tác dụng của vấn đề + Phân tích những mặt sai, chỉ ra hạn chế của vấn đề 3. Luận điểm 3 Mở rộng bàn luận 4. Luận điểm 4 Bài học nhận thức và hành động + Phê phán bác bỏ những biểu hiện sai lệch có liên quan đến vấn đề + Nêu quan niệm đúng có liên quan, chỉ rõ ý nghĩa tác dụng + Rút ra bài học và phương châm hành động gì cho bản thân? + Nêu các biện pháp, giải pháp thích hợp - Hiếu thảo: thái độ tôn kính, biết ơn cha mẹ của con cái  Là bổn phận trách nhiệm của con cái đối với cha mẹ, một trong những tình cảm cao đẹp, tạo nên nhân cách đạo đức cao quí của con người. - Nêu các biểu hiện của lòng hiếu thảo + Ngoan ngoãn vâng lời giúp đỡ cha mẹ khi còn nhỏ, phụng dưỡng chăm sóc khi trưởng thành… + Nhiều tấm gương hiếu thảo trong sử sách, trong văn học và thực tế cuộc sống - Phê phán lên án những hành động bất hiếu ích kỉ ngược đãi phụ bạc cha mẹ - Có thể đưa ra quan niệm riêng về lòng hiếu thảo - Nhấn mạnh yêu cầu của lòng hiếu thảo - Phát huy lòng hiếu thảo là biểu hiện của lối sống đẹp, phù hợp truyền thống nhân văn của dân tộc Việt Nam và phẩm chất con người trong mọi thời đại. II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT BÀI NLXH 2.Phát triển luận điểm trong bài văn NL về hiện tượng đời sống Luận điểm 1 Thực trạng Luận điểm 2 Tác dụng, tác hại Luận điểm 3 Nguyên nhân Luận điểm 4 Biện pháp - Trình bày về hiện tượng ( giải thích, nêu biểu hiện) - Trình bày về hiện tượng ( giải thích, nêu biểu hiện) - Phân tích tác dụng, ý nghĩa, hiệu quả của hiện tượng - Phân tích tác hại, hậu quả của hiện tượng - Phân tích nguyên nhân từ nhiều góc độ - Đề xuất biện pháp, phương hướng rèn luyện phát huy - Đề xuất biện pháp, phương hướng khắc phục hạn chế - Giới thiệu bạo lực học đường là hiện tượng gây nhiều bức xúc của xã hội: + Xuất hiện ở cả nam sinh và nữ sinh nhiều cấp học + Phản ứng của học sinh khác: bàng quan thờ ơ, hưởng ứng đánh hội đồng, quay cảnh bạo lực tung lên mạng… + Ảnh hưởng xấu đến chất lượng học tập và giáo dục học đường + Ảnh hưởng xấu đến việc hình thành nhân cách học sinh và các quan hệ, ứng xử trong nhà trường, xã hội cộng đồng + Gây làn sóng bất bình phản đối của gia đình và xã hội - Bản thân học sinh có lối sống vô cảm, bạo lực, căng thẳng nhiều áp lực Chịu ảnh hưởng tiêu cực từ gia đình cha mẹ, từ quan hệ xã hội - Trường lớp gia đình chưa kịp thời can thiệp, giúp đỡ - Xuất phát từ các nguyên nhân, đưa ra biện pháp khắc phục thích hợp - Xác định bạo lực học đường là hiện tượng xấu cần lên án, khuyên can bạn bè không bị lôi kéo II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT BÀI NLXH 3. Thu thập dẫn chứng trong bài văn NLXH a. Rèn luyện cho HS thói quen thu thập kiến thức xã hội trong quá trình đọc sách báo và trên phương tiện thông tin đại chúng b. Hướng dẫn tìm dẫn chứng NLXH theo chủ đề VD: (1) Tình hình giáo dục VN và thế giới: (2) Quan niệm sống, lí tưởng sống (3) Chuyện kể về những nhà bác học (4) Những tấm gương vượt lên số phận (5) Những mặt trái của cuộc đời (6) Những người nổi tiếng trên thế giới c. Viết bài NLXH sau khi chuyến tham quan ngoại khóa VD: + Bài học cuộc sống rút ra từ lời tâm sự của nữ nhà văn Mĩ Helen Keller: "Tôi đã khóc vì không có giày để đi cho đến khi tôi nhìn thấy một người không có chân để đi giày." 4. Lập dàn bài trong bài văn NLXH * Cấu trúc bài văn nghị luận về một tư tưởng đạo lí III. LUYỆN TẬP Đề 1: Hãy viết một bài văn ngắn ( khoảng 400 từ) trình bày suy nghĩ của anh (chị) về câu tục ngữ Trăm hay không bằng tay quen. Lập dàn bài chi tiết cho đề bài trên DÀN BÀI III. LUYỆN TẬP DÀN BÀI III. LUYỆN TẬP DÀN BÀI