Kế hoạch bài dạy Sinh học Lớp 7 - Tuần 9 - Năm học 2021-2022 - Nguyễn Anh Tuấn

Ngày soạn: 7/11/2021 CHỦ ĐỀ: CHƯƠNG IV NGÀNH THÂN MỀM Tiết 17 Bài 18: TRAI SÔNG I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Tìm hiểu đặc điểm đặc điểm cấu tạ, cách di chuyển của trai sông một đại diện của Thân mềm. - Hiểu được cách dinh dưỡng, cách sinh sản của trai sông thích nghi với lối sống thụ động, ít di chuyển. 2. Năng lực Phát triển các năng lực chung và năng lực chuyên biệt Năng lực chung Năng lực chuyên biệt - Năng lực phát hiện vấn đề - Năng lực kiến thức sinh học - Năng lực giao tiếp - Năng lực thực nghiệm - Năng lực hợp tác - Năng lực nghiên cứu khoa học - Năng lực tự học 3. Về phẩm chất Giúp học sinh rèn luyện bản thân phát triển các phẩm chất tốt đẹp: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên: - Tranh phóng to H18.2- 4 SGK. 2. Học sinh: - Mẫu vật trai sông III. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 1. Kiểm tra bài cũ: Không. 2. Bài mới: HOẠT ĐỘNG GV HOẠT ĐỘNG HS NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu Cho hs quan sát con trai. Ở nước ta, ngành Thân mềm rất đa dạng, phong phú như: trai, sò, ốc, hến, ngao, mực và phân bố ở khắp các môi trường: biển, sông, ao, hồ, trên cạn. Trai sông sống ở đáy ao, sông, ngòi; bò và ẩn nửa mình trong bùn cát. . Vậy trai sông có đặc điểm cấu tạo như thế nào cho phù hợp? Ta vào nội dung bài hôm nay: HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức 1. Hình dạng cấu tạo. I. Hình dạng cấu tạo: * GV yêu cầu HS làm việc - HS quan sát H 28.1-2 1. Vỏ trai: độc lập với SGK. đọc thông tin SGK tr.62 - GV gọi HS giới thiệu đặc - 1HS chỉ trên mẫu trai điểm vỏ trai trên mẫu vật. sông. - Vỏ trai gồm 2 mảnh - GV giới thiệu đặc điểm vỏ gắn với nhau nhờ bản lề trai, vòng tăng trưởng trên ở phía lưng. mẫu vật. - Cấu tạo vỏ trai gồm 3 - GV yêu cầu các nhóm thảo - Các nhóm thảo luận lớp: luận. thống nhất ý kiến. + Lớp sừng: ở ngoài + Muốn mở vỏ trai quan sát Nêu được: + Lớp đá vôi: ở giữa. phải làm thế nào? + Mở vỏ trai: Cắt dây + Lớp xà cừ: ở trong + Mài mặt ngoài vỏ trai ngửi chằng phía lưng. Cắt 2 cơ cùng thấy có mùi khét, vì sao? khép vỏ. + Trai chết thì mở vỏ, tại sao? + Mài mặt ngoài thấy có - GV giải thích cho HS vì sao mùi khét vì lớp sừng bằng lớp xà cừ óng ánh mầu cầu chất hữu cơ bị ma sát thì vồng. cháy nên có mùi khét. 2. Cơ thể trai: * GV yêu cầu HS trả lời câu - Đại diện nhóm phát biểu, - Cơ thể trai có 2 mảnh hỏi các nhóm khác bổ sung. vỏ bằng đá vôi che chở + Cơ thể trai có cấu tạo như - HS đọc thông tin tự rút bên ngoài thế nào? ra đặc điểm cấu tạo cơ thể - Cấu tạo: + Ngoài: Áo - GV giải thích khái niệm áo trai trai tạo thành khoang áo, trai, khoang áo. có ống hút và ống thoát + Trai tự vệ bằng cách nào? nước Nêu đặc điểm cấu tạo trai phù + Giữa: Tấm mang hợp với cách tự vệ đó? + Trong là thân trai - GV giới thiệu: Đầu trai tiêu - Chân rìu. giảm. 2. Di chuyển. (Không dạy) 3. Dinh dưỡng. III. Dinh dưỡng. * GV yêu cầu HS làm việc - HS tự thu nhận thông tin độc lập với SGK thảo luận. - HS thảo luận trong nhóm + Thức ăn của trai sông là gi? hoan thành đáp án + Lấy thắc ăn bằng cách nào? - Yêu cầu nêu được: - Thức ăn: ĐVNS và vụn + Trai hô hấp như thế nào? + Nước đem đến ôxi và hữu cơ - GV chốt lại kiến thức thức ăn. Kiểu dinh dưỡng - Oxi trao đổi qua mang thụ động 4: Sinh sản. * GV cho HS thảo luận III. Sinh sản. + Ý nghĩa của giai đoạn trứng - HS căn cứ vào thông tin phát triển thành ấu trùng trong SGK thảo luận câu trả lời * Kết luận mang trai mẹ? - Đại diện nhóm trả lời. - Trai phân tính + Ý nghĩa giai đoạn ấu trùng - Nhóm khác nhận xét, bổ - Trứng phát triển qua bám vào mang và da cá? sung. giai đoạn ấu trùng - GV chốt lại kiến thức. HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ. HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’) a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn. b. Nội dung Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân. c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra. d. Tổ chức thực hiện: GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan. 1. Chuyển giao nhiệm vụ 1. Thực hiện nhiệm vụ 1. Thuộc ngành Thân mềm, học tập học tập với cơ thể là thân mềm và GV chia lớp thành nhiều HS xem lại kiến thức đã không có cơ quan tự vệ nên nhóm học, thảo luận để trả lời các trai tự vệ bằng cách xây (mỗi nhóm gồm các HS câu hỏi. cho mình lớp vỏ vững chắc trong 1 bàn) và giao các và màu vỏ giống màu môi nhiệm vụ: thảo luận trả lời trường sống để lẩn tránh kẻ các câu hỏi sau và ghi chép thù. lại câu trả lời vào vở bài tập 2. Cách dinh dưỡng theo - Trai tự vệ bằng cách nào? kiểu hút nước để lọc lấy Cấu tạo nào của trai đảm vụn hữu cơ, động vật bảo cách tự vệ đó có hiệu nguyên sinh, các dộng vật quả? nhỏ khác có tác dụng lọc - Dinh dưỡng của trai có ý 2. Báo cáo kết quả hoạt sạch môi trong nước. Ở nghĩa như thế nào đối với động và thảo luận những vùng nước ô nhiễm, môi trường nước? khi lọc nước lấy thức ăn -Nhiều ao đào thả cá, trai - HS trả lời. chúng cũng giữ lại nhiều không thả mà tự nhiên có, chất độc trong cơ thể. tại sao? 2. Đánh giá kết quả thực - HS nộp vở bài tập. 3. Vì ấu trùng trai thường hiện nhiệm vụ học tập: bám vào mang và da cá. - GV gọi đại diện của mỗi - HS tự ghi nhớ nội dung Vào ao cá, ấu trùng trai nhóm trình bày nội dung đã trả lời đã hoàn thiện. phát triển bình thường. thảo luận. - GV chỉ định ngẫu nhiên HS khác bổ sung. - GV kiểm tra sản phẩm thu ở vở bài tập. - GV phân tích báo cáo kết quả của HS theo hướng dẫn dắt đến câu trả lời hoàn thiện. - Sưu tầm tranh ảnh và mẫu sống của 1 số đại diện thân mềm có ở địa phương. - Mài mặt ngoài vỏ trai ngửi thấy có mùi khét, vì sao? - Ngọc trai được hình thành như thế nào? Ở Việt Nam nghề nuôi trai lấy ngọc phát triển nhất ở đâu? - Vai trò của trai sông với môi trường nước. 4. Hướng dẫn về nhà: - Học bài và trả lời câu hỏi SGK. - Đọc" Em có biết" Tiết 18 Bài 19. MỘT SỐ THÂN MỀM KHÁC I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức. - Trình bày được đặc điểm của một số đại diện của ngành thân mềm. - Thấy được sự đa dạng của thân mềm. - Giải thích được ý nghĩa một số tập tính ở thân mềm. 2. Năng lực Phát triển các năng lực chung và năng lực chuyên biệt Năng lực chung Năng lực chuyên biệt - Năng lực phát hiện vấn đề - Năng lực kiến thức sinh học - Năng lực giao tiếp - Năng lực thực nghiệm - Năng lực hợp tác - Năng lực nghiên cứu khoa học - Năng lực tự học 3. Về phẩm chất Giúp học sinh rèn luyện bản thân phát triển các phẩm chất tốt đẹp: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên: - Mẫu trai, mực mổ sẵn. - Mẫu trai, ốc, mực để quan sát cấu tạo ngoài - Tranh, mô hình cấu tạo trong của trai mực 2. Học sinh: Mẫu trai, ốc, mực. III. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 1. Kiểm tra bài cũ: - Trai tự vệ bằng cách nào? cấu tạo ngoài của trai đảm bảo cách tự vệ đó có hiệu quả? - Cách dinh dưỡng của trai sông có ý nghĩa như thế nào với môi trường nước? 2. Bài mới: HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS NỘI DUNG Hoạt động 1: Tìm hiểu một số đại diện. I. Một số đại diện thân - GV yêu cầu HS quan sát kĩ - HS quan sát kĩ 5 hình mềm. h 19.1 đến 19.5 SGK đọc trong SGK tr.65 đọc chú chú thích và nêu các đặc thích thảo luận và rút ra điểm đặc trưng của mỗi đại các đặc điểm. diện. + Ốc sên; sống trên cây, ăn lá. Cơ thể gồm 4 phần: đầu, thân, chân áo. Thở bằng phổi (thích nghi ở cạn) + Mực sống ở biển, vỏ tiêu giảm (mai mực). Cơ thể gồm 4 phần, di chuyển nhanh. + Bạch tuộc: Sống ở biển, mai lưng tiêu giảm, có 8 tua. Săn mồi tích cực. - Thân mềm có số lượng - GV nhận xét, chuẩn kiến + Sò: 2 mảnh vỏ, có giá loài rất lớn khoảng thức. trị xuất khẩu. 70.000 loài. - GV yêu cầu HS tìm các - Các nhóm kể tên các - Môi trường sống đa đặc điểm tương tự mà em đã đại diện có ở địa phương. dạng: ở cạn, nước ngọt, gặp? - Nhóm khác bổ sung. nước mặn, nước lợ. - Qua các đại diện GV yêu - Chúng có lối sống cầu HS rút ra nhận xét về: - Các nhóm kể tên các phong phú: vùi lấp, bò + Đa dạng loài? đại diện có ở đia phương, chậm chạp và di chuyển + Môi trường sống ? các nhóm khác bổ sung. tốc độ cao (bơi). + Lối sống? - HS tự rút ra kết luận 2: Một số tập tính ở thân mềm. II. Mét sè tËp t×nh cña - GV yêu cầu HS làm việc - HS đọc thông tin trong th©n mÒm. độc lập với SGK→ Vì sao SGK tr 66→ Nhờ hệ thần thân mềm có nhiều tập tính kinh phát triển làm cơ sở thích nghi với lối sống? tập tính phát triển. 1. TËp tÝnh ë èc sªn: - GV yêu cầu HS quan H19.6 SGK đọc chú thích, * Các nhóm thảo luận - Đào lỗ đẻ trứng thảo luận: thống nhất ý kiến - Tự vệ bằng cách thu + Ốc sên tự vệ bằng cách + Tự vệ bằng cách thu mình trong vỏ nào ? mình trong vỏ + Ý nghĩa sinh học của tập + Đào lỗ đẻ trứng để bảo tính đào lỗ đẻ trứng của ốc vệ trứng. 2. TËp tÝnh ë mùc: sên? - GV điều khiển các nhóm thảo luận và chốt lại kiến - Săn mồi bằng cách rình thức đúng. vò mồi. - GV yêu cầu HS quan sát * Các nhóm thảo luận - Tự vệ bằng cách chạy H19.7 đọc chú thích thảo thống nhất ý kiến. trốn và phun hỏa mù luận: - Đại diện nhóm phát (phun mực). + Mực săn mồi như thế biểu. nào? - Nhóm khác bổ sung. + Mực phun chất lỏng có màu đen để săn mồi hay tự vệ? Hoả mù mực che mắt * KÕt luËn: HÖ thÇn kinh động vật khác nhưng bản cña th©n mÒm ph¸t triÓn thân mực có nhìn rõ để trốn lµ c¬ së cho gi¸c quan vµ chạy không? tËp tÝnh ph¸t triÓn thÝch + Vì sao người ta thường nghi víi ®êi sèng. dùng ánh sáng để câu mực? - GV chốt lại kiến thức. 3. Củng cố: - KÓ ®¹i diÖn kh¸c cña th©n mÒm vµ chóng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm g× kh¸c víi trai s«ng? - Ốc sên bò thường để lại dấu vết trên lá cây, em hãy giải thích ? 4. Dặn dò: - Học bài và trả lời câu hỏi SGK . - Đọc mục " Em có biết" - Sưu tầm tranh ảnh về thân mềm, vỏ trai, ốc, mai mực. Tiết 19 Bài 21. ĐẶC ĐIỂM CHUNG VÀ VAI TRÒ CỦA NGÀNH THÂN MỀM I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức. - Trình bày được sự đa dạng của ngành thân mềm. Trình bày đợc đặc điểm chung và ý nghĩa thực tiễn của ngành thân mềm. 2. Năng lực Phát triển các năng lực chung và năng lực chuyên biệt Năng lực chung Năng lực chuyên biệt - Năng lực phát hiện vấn đề - Năng lực kiến thức sinh học - Năng lực giao tiếp - Năng lực thực nghiệm - Năng lực hợp tác - Năng lực nghiên cứu khoa học - Năng lực tự học 3. Về phẩm chất Giúp học sinh rèn luyện bản thân phát triển các phẩm chất tốt đẹp: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên: - Tranh phóng to H21.1 SGK - Bảng phụ ghi nội dung bảng 1. 2. Học sinh: - Kẻ bảng1,2 SGK tr.72 vào vở III. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 1. Kiểm tra bài cũ. Sự đa dạng của ngành thân mềm thể hiện như thế nào? 2. Bài mới: HOẠT ĐỘNG GV HOẠT ĐỘNG HS NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG 1: Xác định vấn đề/Nhiệm vụ học tập/Mở đầu Ngành thân mềm có số loài rất lớn, có cấu stạo và lối sống phong phú . Bài học hôm nay sẽ giúp sẽ tìm hiểu đặc điểm và vai trò của thân mềm. HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức 1: Tìm hiểu đặc điểm chung. I. Tìm hiểu đặc điểm - GV yêu cầu HS đọc thông - HS quan sát hình ghi nhớ chung tin quan sát H 21 và H19 kiến thức SGK thảo luận: - Các nhóm thảo luận + Nêu cấu tạo chung của thống nhất ý kiến điền vào thân mềm ? bảng - GV treo bảng phụ nội dung hoàn chỉnh của bảng 1 cho - Đại diện nhóm lên điền HS tham khảo. các cụm từ vào bảng 1 các - GV chốt lại bằng bảng nhóm khác nhận. chuẩn kiến thức . BẢNG CHUẨN KIẾN THỨC Các đặc Đặc điểm cơ thể Khoa điểm Kiểu vỏ đá Thân Không Phân ng áo Nơi sống Lối sống vôi mềm phân đốt phát Đại diện đốt triển 1- Trai sông Ở nước Vùi lấp 2 mảnh vỏ ngọt 2- Sò Ở nước lợ Vùi lấp 2 mảnh vỏ 3- Ốc sên Ở cạn Bò chậm 1 vỏ xoắn chạp ốc 4- Ốc vặn Ở nước ngọt Bò chậm 1 vỏ xoắn chạp ốc 5- Mực Ở biển Bơi nhanh Vỏ tiêu giảm - Kết luận: Đặc - Từ bảng trên GV yêu cầu - HS nêu được : điểm chung của HS thảo luận: + Đặc điểm chung: cấu tạo cơ thân mềm: + Nêu đặc điểm chung của thể. + Thân mềm không thân mềm phân đốt có vỏ đá - GV chốt lại kiến thức. vôi. + Có khoang áo phát triển. + Hệ tiêu hóa phân hóa. 2: Vai trò của thân mềm. II. Vai trò của thân - GV yêu cầu HS làm bài tập - HS dựa vào kiến thức mềm. bảng 2 tr.72 SGK. trong chơng và vốn - GV gọi HS hoàn thành sống để hoàn thành * Lợi ích : bảng. bảng 2 - Làm thực phẩm cho ng- - GV chốt lại kiến thức sau -1 HS lên làm bài tập ười đó cho HS thảo luận lớp bổ sung. - Nguyên liệu xuất khẩu. + Ngành thân mềm có vai trò - HS thảo luận rút ra - Làm thức ăn cho động gì? lợi ích và tác hại của vật. + Nêu ý nghĩa của vỏ thân thân mềm. - Làm sạch môi trường mềm? nước. - GV nhận xét, bổ sung. - Làm đồ trang sức, trangtrí. * Tác hại: Là vật trung gian truyền bệnh, ăn hại cây trồng. HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ. Câu 1: Thân mềm có thể gây hại như thế nào đến đời sống con người? A. Làm hại cây trồng. B. Là vật trung gian truyền bệnh giun, sán. C. Đục phá các phần gỗ và phần đá của thuyền bè, cầu cảng, gây hại lớn cho nghề hàng hải. D. Cả A, B và C đều đúng. Câu 2: Hóa thạch của một số vỏ ốc, vỏ sò có ý nghĩa thực tiễn như thế nào? A. Làm đồ trang sức. B. Có giá trị về mặt địa chất. C. Làm sạch môi trường nước. D. Làm thực phẩm cho con người. Câu 3: Những loài trai nào sau đây đang được nuôi để lấy ngọc? A. Trai cánh nước ngọt và trai sông. B. Trai cánh nước ngọt và trai ngọc ở biển. C. Trai tượng. D. Trai ngọc và trai sông. Câu 4: Phát biểu nào sau đây về ngành Thân mềm là sai? A. Thân mềm. B. Hệ tiêu hóa phân hóa. C. Không có xương sống. D. Không có khoang áo. Câu 5: Điền cụm từ thích hợp vào chỗ trống để hoàn thiện nghĩa câu sau: Ốc vặn sống ở (1) , có một vỏ xoắn ốc, trứng phát triển thành con non trong (2) ốc mẹ, có giá trị thực phẩm. A. (1): nước mặn; (2): tua miệng B. (1): nước lợ; (2): khoang áo C. (1): nước ngọt; (2): khoang áo D. (1): nước lợ; (2): tua miệng Câu 6: Phát biểu nào sau đây khi nói về ý nghĩa thực tiễn của ngành Thân mềm là sai? A. Là vật chủ trung gian truyền bệnh ngủ. B. Làm sạch môi trường nước. C. Có giá trị về mặt địa chất. D. Làm thức ăn cho các động vật khác. Câu 7: Trai sông và ốc vặn giống nhau ở đặc điểm nào dưới đây? A. Nơi sinh sống. B. Khả năng di chuyển. C. Kiểu vỏ. D. Cả A, B và C đều đúng. Câu 8: Trong các đặc điểm sau, đặc điểm nào không có ở các đại diện của ngành Thân mềm? A. Có vỏ đá vôi. B. Cơ thể phân đốt. C. Có khoang áo. D. Hệ tiêu hoá phân hoá. Câu 9: Vỏ của một số thân mềm có ý nghĩa thực tiễn như thế nào? A. Có giá trị về xuất khẩu. B. Làm sạch môi trường nước. C. Làm thực phẩm. D. Dùng làm đồ trang trí. Câu 10: Mai của mực thực chất là A. khoang áo phát triển thành. B. tấm miệng phát triển thành. C. vỏ đá vôi tiêu giảm. D. tấm mang tiêu giảm. HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan. GV chia lớp thành nhiều HS xem lại kiến thức đã 1. Đặc điểm chung là: nhóm (mỗi nhóm gồm các học, thảo luận để trả lời các thân mềm, không phân HS trong 1 bàn) và giao câu hỏi. đốt, có vỏ đá vôi, có các nhiệm vụ: thảo luận trả khoang áo, hệ tiêu hóa lời các câu hỏi sau và ghi phân hóa và cơ quan di chép lại câu trả lời vào vở chuyển thường đơn giản. bài tập 2. Vi chúng đều có đặc 1.Nêu các đặc điểm chung điểm chung là: thân của thân mềm mềm, không phân đốt, có 2.Vì sao khoa học lại xếp vỏ đá vôi, có khoang áo, con mực bơi nhanh cùng hệ tiêu hóa phân hóa và ngành với con ốc sên bò cơ quan di chuyển chậm chạp? - HS trả lời. thường đơn giản - GV gọi đại diện của mỗi nhóm trình bày nội dung đã thảo luận. - HS nộp vở bài tập. - GV chỉ định ngẫu nhiên HS khác bổ sung. - HS tự ghi nhớ nội dung trả - GV kiểm tra sản phẩm lời đã hoàn thiện. thu ở vở bài tập. - GV phân tích báo cáo kết quả của HS theo hướng dẫn dắt đến câu trả lời hoàn thiện. Ở các chợ và vùng biển địa phương em có các loài thân mềm nào được bán làm thực phẩm? Loài nào có giá trị xuất khẩu? Trả lời: Các loài thân mềm được bán làm thực phẩm là: trai, hến, sò, mực, bạch tuộc, Loài có giá trị xuất khẩu: mực, bạch tuộc, sò huyết, bài ngư, Vi chúng đều có đặc điểm chung là: thân mềm, không phân đốt, có vỏ đá vôi, có khoang áo, hệ tiêu hóa phân hóa và cơ quan di chuyển thường đơn giản 4. Hướng dẫn về nhà: - Học bài và trả lời câu hỏi SGK . - Chuẩn bị theo nhóm tôm sông, tôm chín.