Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 8 - Tuần 12, Tiết 58: Ôn tập văn bản "Bếp lửa" - Năm học 2020-2021

Ngày soạn: 23/11/2020 Tiết 58 Ôn tập văn bản "Bếp lửa" A. Mục tiêu bài học. Giúp hs. - Kiến thức: Khái quát lại những kiến thức cơ bản của bài học. - Kĩ năng: Rèn kĩ năng lạp dàn ý và cảm thụ thơ. - Thái độ: Tự giác học tập và yêu thích thơ. B. Chuẩn bị. - Gv: Soạn bài, bài tập. - Hs: Xem lại nội dung bài học. C. Tiến trình tổ chức dạy– học. 1. Bài cũ: lồng trong nội dung bài mới. 2. Bài mới. Hoạt động của GV - HS Nội dung cần đạt I. Tác giả: GV cho hs nhắc lại những nét chính - Bằng Việt, tên khai sinh là Nguyễn Việt về tác giả và tác phẩm? Bằng – sinh năm 1941, quê ở huyện Thạch Thất, tỉnh Hà Tây. - Bằng Việt làm thơ từ đầu những năm 60 và thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. - Hiện nay ông là chủ tịch Hội liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội. II. Tác phẩm: 1. Hoàn cảnh sáng tác: - Bài thơ được sáng tác năm 1963, khi tác giả đang là sinh viên học ngành luật ở nước ngoài. - Bài thơ được đưa vào tập Hương cây – Bếp lửa (1968), tập thơ đầu tay của Bằng Việt và Lưu Quang Vũ. ? Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật 2. Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật: của bài thơ? * Nội dung: qua hồi tưởng và suy ngẫm của người cháu đã trưởng thành, bài thơ “Bếp lửa” gợi lại những kỷ niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu, đồng thời thể hiện lòng kính yêu trân trọng và biết ơn của người cháu đối với bà cũng là đối với gia đình quê hương đất nước. * Nghệ thuật: bài thơ đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa biểu cảm với miêu tả tự sự và bình luận. Thành công của bài thơ còn ở sự sáng tạo hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà, làm điểm tựa khơi gợi một kỷ niệm, cảm xúc, suy nghĩ về bà và tình bà cháu. III. Luyện tập. Gv chia hs thành 4 nhóm làm 4 bài Bài tập 1: Bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt được tập. mở đầu như sau : - Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa (Ngữ văn 9, tập một, NXB Giáo dục 2009, tr.143) a. Chỉ ra từ láy trong dòng thơ đầu. Từ láy ấy giúp em hình dung gì về hình ảnh "bếp lửa" mà tác giả nhắc tới? b. Ghi lại ngắn gọn cảm nhận của em về câu thơ : Cháu thương bà biết mấy nắng mưa. c. Tình cảm gia đình hòa quyện với tình yêu quê hương đất nước là một đề tài quen thuộc của thơ ca. Hãy kể tên 2 bài thơ Việt Nam hiện đại trong chương trình Ngữ văn 9 viết về đề tài ấy và ghi rõ tên tác giả. Gợi ý: a. Từ láy trong dòng thơ đầu là chờn vờn. Từ láy ấy giúp em hình dung về hình ảnh bếp lửa mà tác giả nhắc tới là: ￿ Ánh sáng ngọn lửa trong bếp bập bùng, khi to, khi nhỏ trong không gian mênh mông, rộng lớn của buổi sáng tinh mơ của một làng quê; gợi lên một bếp lửa bình dị, quen thuộc trong cuộc sống còn nghèo khó của người bà. ￿ Bếp lửa “chờn vờn” ấy luôn đi sâu trong ký ức của người cháu; Nhớ tới bếp lửa là người cháu lại nhớ tới hình ảnh của người bà bên bếp lửa → Bếp lửa là hình tượng thơ khơi nguồn cảm xúc để người cháu hồi tưởng về hình ảnh người bà kính yêu của mình. b. Câu thơ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa khép lại khổ đầu bài thơ Bếp lửa, giới thiệu với bạn đọc người luôn làm cho bếp lửa chờn vờn sương sớm cháy sáng bằng bàn tay khéo léo đảm đang của mình là hình ảnh người bà kính yêu: Câu thơ đó bộc lộ trực tiếp tình cảm nhớ thương bà một cách sâu sắc, khi người cháu đó ở tuổi trưởng thành. Hình ảnh ẩn dụ nắng mưa trong câu thơ diễn tả dòng suy ngẫm hồi tưởng về cuộc đời người bà lận đận vất vả bên bếp lửa nấu ăn cho cả nhà trong mọi hoàn cảnh: lúc đói mòn đói mỏi, lúc tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa, nhất là lúc chiến tranh Giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi → Câu thơ không chỉ gợi tình cảm nhớ thương, kính trọng bà của người cháu đã trưởng thành mà còn gợi cho người đọc thấy rằng hình ảnh người bà ở làng quê Việt Nam chịu thương chịu khó, hết lòng với gia đình. c. Hai bài thơ Việt Nam hiện đại trong chương trình Ngữ văn lớp 9 viết về tình cảm gia đình hoà quyện với tình yêu quê hương đất nước là: - Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm - Nói với con của Y Phương. Bài tập 2: Trong bài thơ, hình ảnh bếp lửa được nhắc tới bao nhiêu lần? Vì sao khi nhớ đến bếp lửa cháu lại nhớ đến bà và ngược lại? Gợi ý: Trong bài thơ 10 lần nhắc đến bếp lửa. Khi nhớ bếp lửa, người cháu lại nhớ đến bà và ngược lại, vì : - Hình ảnh bà luôn hiện diện cùng bếp lửa. Bên bếp lửa là dáng hình bà qua nắng mưa, năm tháng. Bà nhóm bếp lửa vào mỗi sớm mai. Bà nhóm bếp lửa khi chiều buông xuống. Bà nhóm bếp trong mọi cảnh ngộ từ những ngày gian khó đến lúc yên vui. - Bếp lửa là biểu hiện cụ thể và đầy gợi cảm về sự tần tảo chăm sóc và tình yêu thương của bà dành cho cháu. Bếp lửa là tình bà ấm nóng, là bàn tay chăm chút. Ngày ngày, bà nhóm bếp lửa nhưng cũng là nhóm lên niềm vui, sự sống, niềm yêu thương. - Bếp lửa vốn là hình ảnh bình dị, gần gũi trong mỗi làng quê. Bà hiện diện cùng bếp lửa, chính là hình ảnh người bà, người phụ nữ Việt Nam với vẻ đẹp tần tảo, nhẫn nại, đầy yêu thương. Bài tập 3: Cho đoạn thơ: lận đận đời bà bếp lửa a. Từ nhóm được dùng với những nghĩa nào? Bà đã nhóm lên trong cháu những gì? b. Tình cảm của cháu đối với bà được thể hiện trong đoạn thơ như thế nào? c. Nêu tác dụng của việc sử dụng điệp từ nhóm. Gợi ý: a. Từ nhóm được dùngvới 2 nghĩa: Nghĩa đen: hoạt động của người dùng diêm hay bật lửa châm vào vật dẫn như que củi, giấy, đóm làm ngọn lửa cháy sáng lên. Nghĩa bóng: thắp lên, khơi gợi lên. Điệp từ nhóm + từ nhóm là từ nhiều nghĩa → diễn tả những suy nghĩ sâu sắc về cuộc đời bà. - Bà là người nhóm lửa cũng là người giữ cho ngọn lửa luôn ấm nóng, tỏa sáng trong mỗi gia đình. - Bà nhóm bếp lửa mỗi sớm mai là nhóm lên niềm yêu thương, niềm vui, niềm tin trong lòng người cháu. Như vậy, bà đã khơi dậy trong cháu niềm yêu thương, kí ức đẹp, có giá trị trong suốt hành trình dài rộng của cuộc đời. b. Tình yêu thương, sự xót xa của cháu trước cuộc đời lận đận nhiều vất vả, khó khăn, nhiều gian truân của bà. Người cháu vô cùng xúc động trước sự bền bỉ, nhẫn nại của bà. Trải qua bao năm tháng, bà vẫn giữ thói quen dậy sớm nhóm bếp. Hình ảnh ấy đã in sâu trong tâm trí của cháu. Trong nỗi xúc động, người cháu đã cảm nhận 1 cách sâu sắc và thấm thía tình cảm của bà. Trong cháu có một thế giới tình cảm đẹp đẽ được bà khơi gợi, vun đắp, cháu đã cảm nhận được hết ý nghĩa thiêng liêng của bếp lửa, của tình bà. c. Điệp từ nhóm đã nhấn mạnh, khẳng định giá trị lớn lao của những công việc mà bà đã làm, ý nghĩa lan tỏa từ những công việc ấy. Từ công việc nhóm bếp giản dị, bà đã khơi dậy một thế giới tình cảm đẹp đẽ. Bài tập 4: Hình ảnh tiếng chim tu hú xuất hiện trong bài thơ có ý nghĩa như thế nào? Gợi ý: ￿ Tiếng chim tu hú là tiếng chim quen thuộc của đồng quê mỗi độ hè về. Tiếng chim như giục giã, khắc khoải một điều gì đó da diết khiến lòng người trỗi dậy những hoài niệm, nhớ mong. Đồng thời, tiếng chim gợi ra tình cảnh vắng vẻ, nhớ mong của bà và cháu. 3. Củng cố - hướng dẫn học bài. - Về nhà học bài, hoàn thành các bài tập. - Lập dàn ý: Cảm nhận về bài thơ bếp lửa của Bằng Việt