Kế hoạch bài dạy Lịch sử 6 - Tiết 34+35, Bài 18: Vương Quốc Chăm-Pa - Năm học 2021-2022 - Nguyễn Duy Đại

Lịch sử 6 Ngày soạn: 27 - 02 – 2022 Tiết 34.35 CHƯƠNG 7: VƯƠNG QUỐC CHĂM-PA VÀ VƯƠNG QUỐC PHÙ NAM BÀI 18: VƯƠNG QUỐC CHĂM-PA (2 tiết) I. MỤC TIÊU 1. Về kiến thức Thông qua bài học, HS nắm được: - Mô tả được sự thành lập, quá trình phát triển của Chăm-pa. - Trình bày được những nét chính về tổ chức xã hội, kinh tế của Chăm-pa. - Nhận biết được một số thành tựu của văn hóa Chăm-pa. 2. Năng lực - Năng lực chung: • Giải quyết được các nhiệm vụ học tập một cách độc lập, theo nhóm và thể hiện được sự sáng tạo. • Góp phần phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác qua hoạt động nhóm và trao đổi công việc với GV. - Năng lực riêng: • Sưu tầm và và tìm hiểu kiến thức, nguồn tư liệu liên quan đến bài học. • Nhận thức lịch sử thông qua việc tìm hiểu quá trình hình thành và phát triển của Vương quốc Chăm-pa. 3. Phẩm chất - Có ý thức hướng về cội nguồn dân tộc và có trách nhiệm của bản thân đối với sự phát triển của đất nước. - Biết giữ gìn những giá trị vật chất và tinh thần cũng như truyền thống, phong tục, tập quán của người xưa để lại. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 1. Đối với giáo viên - Giáo án, SGV, SGK Lịch sử và Địa lí 6. - Lược đồ, các tranh, ảnh về Vương quốc Chăm-pa. - Máy tính, máy chiếu (nếu có). 2. Đối với học sinh - SGK Lịch sử và Địa lí 6. - Tranh ảnh, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học (nếu có) và dụng cụ học tập theo yêu cầu của GV. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG a. Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú cho học sinh và từng bước làm quen bài học. b. Nội dung: GV trình bày vấn đề. c. Sản phẩm học tập: HS lắng nghe và tiếp thu kiến thức. d. Tổ chức thực hiện: - GV đặt vấn đề: miền Trung đất nước, với đường bờ biển dài, ấm áp, nơi bắt đầu bình minh sớm nhất của Việt Nam. Người dân giỏi nghề đi biển, đánh bắt cá và là nơi có du lịch phát triển với những vũng, vịnh, bờ biển đẹp, ấm áp, quanh năm đầy ắp ánh nắng mặt trời. Trên vùng đất đó, đã từng tồn tại vương quốc cổ Chăm-pa mà những di tích văn hoá vẫn được bảo tồn đến ngày nay, trong đó nổi tiếng nhất là thánh địa Mỹ Sơn và Bảo tàng Chăm Đà Nẵng. Các em hãy quan sát hình ảnh này - đây là dòng sông gắn với quá trình hình thành và phát triển của vương quốc cổ Chăm-pa. Để tìm hiểu kĩ hơn về quá khứ xa xưa của vùng đất miền Trung ngày nay chúng ta cùng vào Bài 18: Vương quốc Chăm-pa. B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Hoạt động 1: Sự thành lập và quá trình phát triển Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS mô tả được sự thành lập và quá trình phát triển b. Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, đọc SGK, thảo luận và trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: HS làm việc cá nhân và trả lời câu hỏi. d. Tổ chức hoạt động: HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH DỰ KIẾN SẢN PHẨM Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập 1. Sự thành lập và quá trình phát triển - GV yêu cầu HS đọc thông tin mục 1, quan sát - Phạm vi chủ yếu của Vương quốc Hình 18.1 và trả lời Chăm-pa: khu vực Bình Thuận, Ninh câu hỏi: Thuận ngày nay. + Xác định phạm vi - Tóm tắt quá trình ra đời, phát triển chủ yếu của Vương của Vương quốc Chăm-pa từ thế kỉ II quốc Chăm-pa. đến thế kỉ X: + Tóm tắt quá trình + Ngay từ buổi đầu cai trị của nhà ra đời, phát triển của Hán, nhân dân huyện Tượng Lâm đã Vương quốc Chăm-pa từ thế kỉ II đến thế kỉ X. “cậy nơi hiểm trở” liên tục nổi dậy. + Cuối thế kỉ II, Khu Liên đã lãnh Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập đạo nhân dân Tượng Lâm nổi dậy giành quyền tự chủ, đặt tên nước là - GV hướng dẫn, HS đọc SGK, thảo luận và thực Lâm Ấp. hiện yêu cầu. + Về sau, các vua Lâm Ấp tiếp tục - GV theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết. mở rộng lãnh thổ về phía nam, kéo Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận dài đến Ninh Thuận, Bình Thuận - GV gọi HS trả lời câu hỏi. ngày nay. Trong quá trình đó, khoảng - GV gọi HS khác nhận xét, bổ sung. thế kỉ VII, tên gọi Lâm Ấp đổi thành Chăm-pa. Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 học tập + Từ sau thế kỉ X, Chăm-pa tiếp tục GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức, chuyển phát triển và từng bước được sáp nhập, trở thành một bộ phận của đất sang nội dung mới. nước Việt Nam. Hoạt động 2: Hoạt động kinh tế và tổ chức xã hội a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS trình bày được những nét chính về tổ chức xã hội và kinh tế của Chăm-pa. b. Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, đọc SGK, thảo luận và trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: HS làm việc cá nhân, theo nhóm và trả lời câu hỏi. d. Tổ chức hoạt động: HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH DỰ KIẾN SẢN PHẨM Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập 2. Hoạt động kinh tế và tổ chức xã - GV giới thiệu, mở rộng kiến thức về điều kiện hội tự nhiên của Vương quốc Chăm-pa: là dải đất dài - Những nét chính về kinh tế của và hẹp, khí hậu khô nóng, ít mưa, đất đai không Chăm-pa: màu mỡ nhưng lại có bờ biển dài với nhiều vịnh + Hoạt động kinh tế chủ yếu của cư kín gió, nhiều rừng nhiệt đới. Chính những yếu tố dân Chăm-pa là sản xuất nông nghiệp về điều kiện tự nhiên này đã ảnh hưởng đến sự trồng lúa nước, một năm hai vụ. phát triển kinh tế của cư dân Chăm-pa. + Bên cạnh đó, nghề làm gốm, xây - GV yêu cầu HS đọc thông tin mục 2, quan sát dựng, khai thác lâm sản, đóng thuyền, Hình 18.2, Hình 18.3 và trả lời câu hỏi: Trình bày đánh bắt cá,... cũng rất phát triển. + Đặc biệt, với vị trí thuận lợi, trong nhiều thế kỉ, Vương quốc Chăm-pa trở thành cầu nối trao đổi, buôn bán Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 những nét chính về kinh tế của Chăm-pa. thường xuyên với thương nhân các - GV chia HS 2 nhóm, thảo luận và trả lời câu hỏi nước như Trung Quốc, Ấn Độ, Ả Rập. vào Phiếu học tập số 1: + Nhóm 1: So sánh hoạt động kinh tế của cư dân Chăm-pa và cư dân Văn Lang - Âu Lạc. Kết quả Phiếu học tập số 1: + Nhóm 2: Theo em, câu thành ngữ “xa rừng, - Nhóm 1: Sự đa đạng trong hoạt nhạt biển” có đúng với hoạt động kinh tế ở Chăm- động kinh tế của cư đân Chăm-pa đó pa không? Vì sao? là sự kết hợp của nghề nông nghiệp trồng lúa, nghề thủ công, nghề đi biển và giao thương hàng hải. Trong khi đó, kinh tế của cư dân Văn Lang - Âu Lạc không đa dạng bằng (nông nghiệp trồng lúa nước kết hợp với trồng rau đậu là chủ yếu). - Nhóm 2: Nghề đi biển và giao - GV yêu cầu HS trình bày tổ chức bộ máy nhà thương hàng hải là một trong những nước Chăm-pa. nét nổi bật của kinh tế Chăm-pa. Điều Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập này cho phép nhận thức rằng câu - GV hướng dẫn, HS đọc SGK, thảo luận và thực thành ngữ “xa rừng, nhạt biến” chỉ hiện yêu cầu. đúng khi nói về cư dân Việt cổ ở khu - GV theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết. vực Bắc Bộ, không đúng với Chăm – pa (Chăm -pa là một thế lực biển Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hùng mạnh, trung tâm buôn bán quốc - GV gọi HS trả lời câu hỏi. tế lớn, kết nối với Trung Hoa, Ấn Độ - GV gọi HS khác nhận xét, bổ sung. và các nước Ả Rập). Hơn nữa, cư dân Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ bản địa Chăm -pa công chính là học tập những người đầu tiên góp phần khai phá, xác lập chủ quyền ở vùng biển GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức, chuyển miền Trung nước ta. sang nội dung mới. Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 - Trình bày tổ chức bộ máy nhà nước Chăm-pa: + Trong xã hội Chăm-pa, vua là “đẳng tối cao”, đứng đầu Vương quốc. + Bộ máy nhà nước được tổ chức từ trung ương đến địa phương (gồm các châu, huyện, làng). + Xã hội Chăm-pa có sự phân chia giàu, nghèo với các tầng lớp chính: tăng lữ, quý tộc, nông dân, dân tự do, nô lệ. Hoạt động 3: Một số thành tựu văn hóa a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS nhận biết được một số thành tựu văn hóa của Chăm-pa. b. Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, đọc SGK, thảo luận và trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: HS làm việc cá nhân, theo cặp và trả lời câu hỏi. d. Tổ chức hoạt động: HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH DỰ KIẾN SẢN PHẨM Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập 3. Một số thành tựu văn hóa - GV giới thiệu kiến thức: Cư dân Chăm-pa đã - Một số thành tựu văn hóa của sáng tạo một nền văn hoá rực rỡ, đặc sắc. Chăm-pa: - GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp, đọc thông + Dựa trên chữ cổ của người Ấn Độ, tin mục 3, quan sát Hình 18.4 – Hình 18.7 và trả từ thế kỉ IV, cư dân Chăm-pa đã sáng lời câu hỏi: Kể tên một số thành tựu văn hóa tiêu tạo ra chữ viết riêng, gọi là chữ Chăm Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 biểu của cư dân Chăm-pa. cổ. - GV giới thiệu thêm về Thánh địa Mỹ Sơn: + Về tín ngưỡng, tôn giáo, cư dân + Thánh địa Mỹ Sơn, với hơn 70 đền tháp xây Chăm-pa thờ tín ngường đa thần (thần Núi, thần Nước, thân Lúa, thần dựng bắt đầu từ giữa thế kỉ VII. Các vua Chăm Biển,...) và du nhập các tôn giáo từ trước đây chọn Mỹ Sơn để đóng đô có lẽ do tính chất thiêng liêng của vùng đất để tôn thờ thần bên ngoài (Phật giáo, Hin-đu giáo....). thánh và cũng do đây Các thành tựu văn hoá khác của Chăm-pa đều mang đậm dấu ấn của là vị trí phòng ngự tốt hệ tín ngưỡng, tôn giáo này. trong trường hợp kinh đô Trà Kiệu bị đe dọa. + Về kiến trúc, điêu khắc, cư dân Theo văn bia để lại, Chăm-pa xây dựng nhiều đền, tháp tiền thân của nó là một thờ thần, Phật như: Thánh địa Mỹ ngôi đền làm bằng gỗ Sơn, Phật viện Đông Dương (Quảng từ thế ki thứ IV để thờ thần Di-va Bha-dre-xve-ra. Nam),... Nhưng đến khoảng cuối thế kỉ VI, một cơn hoả + Về lễ hội, cư dân Chăm-pa thường hoạn đã thiêu cháy ngôi đến gỗ. Sau đó vào đầu gắn với đời sống hiện thực và các thế kỉ VI, vua Sam-bhu-vac-man (trị vì từ năm sinh hoạt tín ngưởng, tôn giáo. Trong 577 đến năm 629) đã dùng gạch để xây dựng lại lễ hội, cúng tế và âm nhạc truyên ngôi đền còn tồn tại đến ngày nay. Các triều vua thống là phần không thể thiếu. sau đó vẫn tiếp tục tu sửa lại các đền tháp cũ và xây dựng các đền tháp mới để thờ các vị thần. + Mỹ Sơn là khu thánh địa quan trọng nhất của đân tộc Chăm suốt từ cuối thế kỉ IV đến thế kỉ XV. Giá trị của các di tích ở Mỹ Sơn còn được thể hiện qua nghệ thuật điêu khác, chạm nổi trên gạch, trên đá với những hình ảnh sống động về các vị thần, tu sĩ, vũ nữ, hoa lá, muông thú và các vật tế lễ,.... + Với những giá trị lịch sử văn hoá, thấm mĩ, Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 Thánh địa Mỹ Sơn đã được UNESCO bình chọn là Di sản văn hoá thế giới năm 1999. Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập - GV hướng dẫn, HS đọc SGK, thảo luận và thực hiện yêu cầu. - GV theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận - GV gọi HS trả lời câu hỏi. - GV gọi HS khác nhận xét, bổ sung. Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức. C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP a. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học thông qua dạng câu hỏi lý thuyết . b. Nội dung: HS sử dụng SGK, kiến thức đã học, GV hướng dẫn (nếu cần thiết) để trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS. d. Tổ chức thực hiện: - GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 2 phần Luyện tập SGK trang 94. - HS tiếp nhận nhiệm vụ, đưa ra câu trả lời: Vẽ sơ đồ tư duy về những thành tựu văn hóa tiêu biểu của Vương quốc Chăm-pa Chữ Chăm cổ Những thành tựu văn hóa tiêu biểu của Lễ hội, cúng Thờ tín ngường đa tế Chăm-pa thần Nhiều đền, tháp thờ thần, - GV nhận xét, chuẩn kiến thức. Phật D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 a. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học thông qua dạng câu hỏi thực hành. b. Nội dung: HS sử dụng SHS, kiến thức đã học, kiến thức và hiểu biết thực tế, GV hướng dẫn (nếu cần thiết) để trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS. d. Tổ chức thực hiện: - GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 3 phần Vận dụng SGK trang 94. - HS tiếp nhận nhiệm vụ, đưa ra câu trả lời: Trong vai hướng dẫn viên du lịch, giới thiệu về một trong những thành tựu văn hóa của Chăm-pa: HS tham khảo phần giới thiệu về Thánh địa Mĩ Sơn GV đã giới thiệu trong bài học. - GV nhận xét, chuẩn kiến thức. - Di tích lịch sử liên quan: Đền thờ và lăng mộ Ngô Quyền ở Đường Lâm, Sơn Tây, Hà Nội. - GV nhận xét, chuẩn kiến thức. Giáo viên: Nguyễn Duy Đại