Kế hoạch bài dạy Lịch sử 6 - Tiết 24+25, Bài 13: Chính sách cai trị của các triều đại phong kiến phương Bắc và chuyển biến kinh tế, xã hội, văn hóa của Việt Nam thời Bắc thuộc - Năm học 2021-2022 - Nguyễn Duy Đại

Lịch sử 6 Ngày soạn : 15 – 01 - 2022 Tiết 24, 25: CHƯƠNG 6: THỜI BẮC THUỘC VÀ CHỐNG BẮC THUỘC (TỪ THẾ KỈ II TRƯỚC CÔNG NGUYÊN ĐẾN NĂM 938) BÀI 13: CHÍNH SÁCH CAI TRỊ CỦA CÁC TRIỀU ĐẠI PHONG KIẾN PHƯƠNG BẮC VÀ CHUYỂN BIẾN KINH TẾ, XÃ HỘI, VĂN HÓA CỦA VIỆT NAM THỜI BẮC THUỘC (3 tiết) I. MỤC TIÊU 1. Về kiến thức Thông qua bài học, HS nắm được: - Nêu được một số chính sách cai trị của phong kiến phương Bắc trong thời kì Bắc thuộc. - Nhận biết được một số chuyển biến quan trọng về kinh tế, xã hội, văn hóa ở Việt Nam trong thời kì Bắc thuộc. 2. Năng lực - Năng lực chung: Tự học, kết nối giữa bài học với văn hóa (tín ngưỡng, tôn giáo, ngôn ngữ, ), với cuộc sống (địa danh, di tích lịch sử, ). - Năng lực riêng: • Sưu tầm và tìm hiểu nguồn tư liệu lịch sử qua tư liệu viết, tư liệu trực quan thuộc phạm vi nội dung bài học. 3. Phẩm chất - Góp phần giáo dục lòng yêu nước và ý thức giữ gìn truyền thống văn hóa dân tộc. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Đối với giáo viên - Giáo án, SGV, SGK Lịch sử và Địa lí 6. - Lược đồ, các tranh, ảnh liên quan đến bài học. - Máy tính, máy chiếu (nếu có). 2. Đối với học sinh - SGK Lịch sử và Địa lí 6. - Tranh ảnh, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học (nếu có) và dụng cụ học tập theo yêu cầu của GV. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG a. Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú cho học sinh và từng bước làm quen bài học. b. Nội dung: GV trình bày vấn đề. c. Sản phẩm học tập: HS lắng nghe và tiếp thu kiến thức. Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 d. Tổ chức thực hiện: - GV hướng dẫn HS quan sát Hình 14.1 và dẫn dắt vào nội dung bài học: Thành cổ Luy Lâu (nay thuộc huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) vốn là trị sở của chính quyền đô hộ nhà Hán trong các thế kỉ đầu thời Bắc thuộc. Không chỉ là trung tâm chính trị, với số lượng phong phú, đa dạng của các hiện vật khảo cổ, Luy Lâu còn là nơi thể hiện sự giao thoa kinh tế, văn hoá tiêu biểu trong giai đoạn lịch sử này. Trong hơn một nghìn năm đô hộ Việt Nam, các triều đại phong kiến phương Bắc đã thi hành chính sách cai trị như thế nào? Tình hình kinh tế, xã hội và văn hoá của Việt Nam có chuyển biến ra sao? Chúng ta cùng tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay – Bài 14: Chính sách cai trị của các triều đại phong kiến phương Bắc và chuyển biến kinh tế, xã hội, văn hóa của Việt Nam thời Bắc thuộc. B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Hoạt động 1: Chính sách cai trị của các triều đại phong kiến phương Bắc a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS nêu được một số chính sách cai trị về chính trị của các triều đại phong kiến phương Bắc với người thời Bắc thuộc (chính sách cai trị về chính trị, chính sách bóc lột về kinh tế, chính sách cai trị về văn hóa). b. Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, đọc SGK, thảo luận và trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: HS làm việc cá nhân, làm việc theo cặp, nhóm và trả lời câu hỏi. d. Tổ chức hoạt động: HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH DỰ KIẾN SẢN PHẨM Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập 1. Chính sách cai trị của các triều đại - GV giới thiệu kiến thức: Sau khi chiếm được Âu phong kiến phương Bắc Lạc, các triều đại phong kiến phương Bắc đã chia Chính sách cai trị về chính trị thành các quận, huyện và sáp nhập vào lãnh thổ - Tổ chức chính quyền của người Việt Trung Quốc. dưới thời nhà Hán và nhà Đường - GV yêu cầu HS đọc mục Em có biết SGK trang được thể hiện: 68, quan sát Hình 14.2, Hình 14.3 và trả lời câu + Các đơn vị hành chính thuộc Hán: hỏi: • Tên gọi nước ta: Giao Châu • Châu (đứng đầu là viên Thứ sử người Hán), quận (Giao Chỉ, Cửu Chân, Nhật Nam – đứng đầu là viên Thái thú người Hán), huyện (từ sau khởi nghĩa Hai Bà Trưng, người Hán trực tiếp nắm giữ), làng xã (do người Việt đứng đầu). Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 + Em hãy cho biết tên gọi nước ta và tổ chức + Các đơn hành chính thuộc Đường: chính quyền của người Việt dưới thời nhà Hán và • Tên gọi nước ta: An Nam đô hộ nhà Đường. phủ. • Châu (trực thuộc An Nam đô hộ phủ), đứng đầu Phủ đô hộ là Tiết độ sứ; huyện; làng xã. - Chính sách cai trị về chính trị của các triều đại phong kiến phương Bắc đối với người Việt thời Bắc thuộc được thể hiện: + Chính sách cai trị về + Đưa người Hán sang cai trị người chính trị của các triều đại phong kiến phương Bắc Việt theo pháp luật hà khắc của họ. đối với người Việt thời Bắc thuộc thể hiện như Tuy nhiên, đứng đầu các làng xã vẫn thế nào? là hào trưởng người Việt. + Tập trung xây đắp các thành lũy lớn như thành Luy Lâu (Bắc Ninh), thành Tống Bình, thành Đại La (Hà Nội),... Bố trí đông đảo lực lượng quân đội đồn trú. Lực lượng này có vai trò quan trọng trong đàn áp các cuộc đấu tranh của người Việt. - Các triều đại phong kiến phương Bắc chủ trương đặt nước ta thành quận, huyện trực thuộc Trung Quốc nhằm mục đích: + Kiểm soát nước ta ngày càng chặt chẽ. + Thực hiện âm mưu sáp nhập nước - GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm và trả lời ta vào lãnh thổ Trung Quốc. câu hỏi: Các triều đại phong kiến phương Bắc chủ + Xóa bỏ quốc gia, dân tộc Việt. trương đặt nước ta thành quận, huyện trực thuộc Trung Quốc nhằm mục đích gì? Chính sách bóc lột về kinh tế Những hình thức bóc lột chủ yếu của các triều đại phong kiến phương Bắc đối với người Việt thời Bắc thuộc: Sử dụng chế độ tô thuế, bắt cống nạp sản vật, nắm độc quyền về sắt và muối. Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 - GV yêu cầu đọc thông tin phần Chính sách bóc lột vê kinh tế, quan sát Hình 14.4 và Hình 14.5 và trả lời câu hỏi: Hãy liệt kê những hình thức bóc lột chủ yếu của các triều đại phong kiến phương Bắc đối với người Việt thời Bắc thuộc. - Các triều đại phong kiến phương Bắc lại nắm độc quyền về muối và sắt vì: + Muối là gia vị chính không thể thiếu hằng ngày. + Sắt là vật liệu chính để chế tạo công - GV mở rộng kiến thức: Ngoài những hình thức cụ lao động, vũ khí. bóc lột về kinh tế nói trên, các triều đại phong + Thu lợi nhuận cao và kiểm soát kiến còn chiếm đoạt ruộng đất, lao dịch nặng nề, chặt chẽ các cuộc nổi dậy, khởi nghĩa. hương liệu, vàng bạc bị đem cống nạp, bắt hàng ngàn thợ thủ công giỏi ở Giao Châu đem về nước. Chính sách cai trị về văn hóa - GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp và trả lời câu - Chính sách cai trị về văn hóa của hỏi vào Phiếu học tập số 1: Vì sao các triều đại các triều đại phong kiến phương Bắc phong kiến phương Bắc lại nắm độc quyền về đối với người Việt thời Bắc thuộc: muối và sắt; đánh thuế cao về muối và sắt? đưa người Hán sang sinh sống lâu dài, mở trường lớp dạy chữ Hán, áp dụng luật Hán, tìm cách truyền bá văn hóa, phong tục phương Bắc đối với người Việt. - GV giới thiệu kiến thức: Trong các chính sách - Việc đưa người Hán sang sinh sống cai trị về văn hoá của chính quyền đô hộ thì chính lâu dài ở nước ta nhằm mục đích tìm sách nguy hiểm nhất là chính sách đồng hoá văn cách xoá bỏ những tập quán lâu đời hoá, đồng hóa dân tộc. của người Việt, ép buộc dân ta theo phong tục, tập quán của họ. + GV giải thích khái niệm đồng hóa dân tộc: việc ép buộc, bắt một dân tộc khác phải chấp nhận ngôn ngữ, chữ viết, phong tục, tập quán của dân tộc mình. - GV yêu cầu HS đọc phần Chính sách cai trị về văn hóa mục 1 và trả lời câu hỏi: + Nêu chính sách cai trị về văn hóa của các triều đại phong kiến phương Bắc đối với người Việt thời Bắc thuộc. + Việc đưa người Hán sang sinh sống lâu dài ở nước ta nhằm mục đích gì? Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập - GV hướng dẫn, HS đọc SGK, thảo luận và thực hiện yêu cầu. - GV theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận - GV gọi HS trả lời câu hỏi. - GV gọi HS khác nhận xét, bổ sung. Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức, chuyển sang nội dung mới. Hoạt động 2: Những chuyển biến về kinh tế, xã hội và văn hóa trong thời a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS nhận biết được một số chuyển biến quan trọng về kinh tế, xã hội, văn hóa của Việt Nam thời Bắc thuộc. b. Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, đọc SGK, thảo luận và trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: HS làm việc cá nhân, làm việc theo cặp, nhóm và trả lời câu hỏi. d. Tổ chức hoạt động: HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH DỰ KIẾN SẢN PHẨM Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập 2. Những chuyển biến về kinh tế, xã - GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp, đọc thông hội và văn hóa trong thời tin phần Những chuyển biến về kinh tế mục 2, Những chuyển biến về kinh tế quan sát Hình 14.6, Hình 15.7 và trả lời câu hỏi: - Những chuyển biến về kinh tế của Hãy cho biết những chuyển biến về kinh tế của người Việt trong thời Bắc thuộc: người Việt trong thời Bắc thuộc. + Trồng trọt, chăn nuôi và nhất là trồng lúa vẫn là những hoạt động kinh tế chính. + Cách thức canh tác trong nông nghiệp có những chuyển biến mới: sử dụng phổ biến công cụ bằng sắt, sử dụng sức kéo của trâu bò, biết kĩ thuật - GV mở rộng, ngoài chiết cành. những chuyển biến về kinh tế trong thời Bắc + Nghề thủ công truyền thống (đúc Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 thuộc kể trên, người Việt còn có một số chuyển đồng, rèn sắt, làm gốm, làm mộc,...) biến khác như: tiếp tục phát triển với kĩ thuật sản xuất cao hơn. Đồng thời, nhiều nghề + Người dân đã biết đắp đê phòng lũ lụt và bảo vệ thủ công mới xuất hiện như làm giấy, mùa màng. làm đường, làm mật mía, làm “vải + Người dân còn trồng nhiều loại cây khác như Giao Chỉ” từ vỏ cây đay, cây chuối, cây ăn quả, cây dâu, cây bỏng. làm thuỷ tinh,... + Một số nghề thủ công mới xuất hiện như khảm xà cừ, thuộc da, đúc tiền, đúc ngói, gạch cho xây dựng. + Kĩ thuật đúc đồng thời Đông Sơn tiếp tục được kế thừa và phát triển. Việc đồ đồng Đông Sơn vẫn phát triển ở nhiều nơi trên đất nước ta trong thời kì Bắc thuộc có ý nghĩa: Từ thế kỉ II TCN đến thế kỉ I, dù bị phong kiến phương Bắc tìm cách phá hoại, sức sống bền bỉ của nền văn hoá Đông Sơn cổ truyền vẫn được duy trì và phát triển, là minh chứng cho cuộc đấu tranh bảo vệ nền văn hoá cổ truyền của dân tộc. + Các sản phẩm nông nghiệp và thủ công nghiệp được trao đổi, buôn bán trong các chợ làng, chợ phiên, Nhiều tuyến đường giao thông được mở rộng. Các thương nhân Trung Quốc, Gia-va, Ấn Độ đến trao đổi, buôn bán. Chính quyền đô hộ nắm độc quyền về ngoại thương. Những chuyển biến về văn hóa, xã - GV giới thiệu kiến thức: Chính sách cai trị của hội các triều đại phong kiến phương Bắc và những chuyển biển về kinh tế đã tác động đến xã hội, - Sự chuyển biến của xã hội và văn văn hóa của người Việt. hóa Việt Nam thời Bắc thuộc: Thay cho quý tộc Việt là quan lại đô hộ của - GV yêu cầu HS đọc thông tin phần Những Trung Quốc, tầng lớp trên của xã hội chuyển biến về văn hóa, xã hội, quan sát Bảng mô như lạc tướng, lạc hầu và sau này là tả chuyển biến xã hội thời Bắc thuộc so với xã hội hào trưởng người Việt có thế lực kinh thời Văn Lang, Âu Lạc SGK trang 71, trả lời câu tế, giữ vai trò quan trọng ở địa hỏi: Hãy cho biết sự chuyển biến của xã hội và phương và có uy tín trong nhân dân. văn hóa Việt Nam thời Bắc thuộc. Nông dân chịu ảnh hưởng nặng nề bởi chính sách cướp đoạt ruộng đất và tô thuế, nhiều người phá sản trở thành nông dân lệ thuộc hoặc nô tì. - Kết quả Phiếu học tập số 2: - GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm, trả lời câu hỏi vào Phiếu học tập số 2: + Nhận xét về đặc điểm quan trọng nhất trong sự chuyển biến về xã hội: + Nhận xét về đặc điểm quan trọng nhất trong sự Mâu thuẫn bao trùm trong xã hội là Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 chuyển biến về xã hội và văn hóa. mâu thuẫn giữa nhân dân ta với chính + Theo em, tầng lớp nào sẽ đứng lên lãnh đạo quyền cai trị phương Bắc. Mỗi khi có điều kiện, người Việt lại đứng lên lật nhân dân lật đổ ách đô hộ? Vì sao? đổ ách đô hộ, thiết lập chính quyền tự - GV hướng dẫn HS đọc mục Góc khám phá SGK chủ của riêng mình. trang 72 để biết thêm về chùa Dâu (Bắc Ninh) là một trong những ngôi chùa cổ nhất ở Việt Nam. - Tầng lớp hào trưởng người Việt sẽ đứng lên lãnh đạo nhân dân lật đổ ách Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập đô hộ vì đây là tầng lớp có uy tín và - GV hướng dẫn, HS đọc SGK, thảo luận và thực vị thế trong xã hội. hiện yêu cầu. - GV theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận - GV gọi HS trả lời câu hỏi. - GV gọi HS khác nhận xét, bổ sung. Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức. C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP a. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học thông qua dạng câu hỏi lý thuyết . b. Nội dung: HS sử dụng SGK, kiến thức đã học, GV hướng dẫn (nếu cần thiết) để trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS. d. Tổ chức thực hiện: - GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 1 phần Luyện tập SGK trang 72. - HS tiếp nhận nhiệm vụ, đưa ra câu trả lời: Một số chính nét trong chính sách cai trị về chính trị, kinh tế, văn hóa của các triều đại phong kiến phương Bắc đối với người Việt thời Bắc thuộc: - Chính sách về chính trị: • Đưa người Hán sang cai trị người Việt theo pháp luật hà khắc của họ. Tuy nhiên, đứng đầu các làng xã vẫn là hào trưởng người Việt. • Tập trung xây đắp các thành lũy lớn như thành Luy Lâu (Bắc Ninh), thành Tống Bình, thành Đại La (Hà Nội),... Bố trí đông đảo lực lượng quân đội đồn trú. Lực lượng này có vai trò quan trọng trong đàn áp các cuộc đấu tranh của người Việt. - Chính sách về kinh tế: Sử dụng chế độ tô thuế, bắt cống nạp sản vật, nắm độc quyền về sắt và muối. - Chính sách về văn hóa: đưa người Hán sang sinh sống lâu dài, mở trường lớp dạy chữ Hán, áp dụng luật Hán, tìm cách truyền bá văn hóa, phong tục phương Bắc đối với người Việt. Giáo viên: Nguyễn Duy Đại Lịch sử 6 - GV nhận xét, chuẩn kiến thức. D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG a. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học thông qua dạng câu hỏi thực hành. b. Nội dung: HS sử dụng SHS, kiến thức đã học, kiến thức và hiểu biết thực tế, GV hướng dẫn (nếu cần thiết) để trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS. d. Tổ chức thực hiện: - GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 3 phần Vận dụng SGK trang 72. - HS tiếp nhận nhiệm vụ, đưa ra câu trả lời: Những cách thức canh tác, nghề thủ công trong thời Bắc thuộc vẫn được duy trì, phát triển cho đến ngày nay: sử dụng sức kéo của trâu bò, nghề thủ công truyền thống (đúc đồng, rèn sắt, làm gốm, làm mộc, đúc ngói, gạch cho xây dựng). - GV nhận xét, chuẩn kiến thức. IV. Kế hoạch đánh giá Hình thức đánh giá Phương pháp đánh giá Công cụ đánh giá Ghi chú Đánh giá thường xuyên - Vấn đáp. - Các loại câu hỏi (GV đánh giá HS, - Kiểm tra viết, kiểm tra vấn đáp. HS đánh giá HS) thực hành. V. Hồ sơ dạy học (Đính kèm Phiếu học tập số 1) Giáo viên: Nguyễn Duy Đại