Giáo án Vật lí Lớp 8 - Tiết 26+30 - Năm học 2019-2020 - Trường THCS Ta Gia

Ngày soạn: 30/5/2020 Ngày giảng: 01/6(8A); 02/6(8B); 03/6(8C). TIẾT 26: NHIỆT NĂNG – DẪN NHIỆT – ĐỐI LƯU – BỨC XẠ NHIỆT I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Phát biểu được định nghĩa nhiệt năng. - Nêu được tên hai cách làm biến đổi nhiệt năng và tìm được ví dụ minh hoạ cho mỗi cách. - HS hiểu và tìm được ví dụ thực tế về sự dẫn nhiệt. So sánh được tính dẫn nhiệt của chất rắn, chất lỏng, chất khí. - Tìm được ví dụ minh hoạ về sự đối lưu, bức xạ nhiệt 2. Kỹ năng: - HS TB,Y: Biết quan sát thí nghiệm và rút ra kết luận từ kết quả thí nghiệm. - HSK: Biết quan sát thí nghiệm và rút ra kết luận từ kết quả thí nghiệm, giải thích được các hiện tượng có liên quan trong thực tế. 3. Thái độ: - Học sinh tự giác, tích cực học tập 4. Định hướng năng lực: a) Năng lực chung: Năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực tự chủ và tự học. b) Năng lực đặc thù: Năng lực thực nghiệm, mô hình hóa, năng lực ngôn ngữ vật lí, quan sát hiện tượng vật lí, trao đổi thông tin. II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: - 1 quả bóng cao su; 1 miếng kim loại (thìa kim loại) - 1 phích nước nóng, 1 cốc thủy tinh. 2. Học sinh: - Học và làm bài tập, đọc trước bài mới. III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT: 1. Phương pháp: Vấn đáp, luyện tập, hoạt động nhóm, thực hành, thuyết trình. 2. Kĩ thuật: Kĩ thuật đặt câu hỏi, hoạt động nhóm, động não, thực hành, quan sát, trình bày, hỏi đáp. IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định tổ chức: Nắm bắt sĩ số: 2. Kiểm tra bài cũ: Câu hỏi: Các chất được cấu tạo như thế nào? Tại sao nước trong ao, hồ, sông, suối lại có không khí mặc dù không khí nhẹ hơn nước? 3. Bài mới. Hoạt động 1: Khởi động. - GV: Làm thí nghiệm thả quả bóng rơi. ? Quan sát và nhận xét về độ cao mỗi lần quả bóng nẩy lên, từ đó rút ra kết luận về cơ năng của quả bóng. - GV cơ năng của quả bóng biến mất hay chuyển hóa thành 1 dạng năng lượng khác? Dạng năng lượng đó là gì? Hoạt động 2. Hình thành kiến thức, kỹ năng mới. HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS NỘI DUNG GV: Gọi 1 hs đọc phần I sgk HS: Đọc và thảo luận cặp đôi 2 phút GV: Nhiệt năng của vật là gì? HS: Là tổng động năng của các phân tử cấu tạo lên vật. GV: Nhiệt độ liên hệ như thế nào với nhiệt năng? I. Nhiệt năng. Các cách làm thay đổi nhiệt năng - Nhiệt năng của vật = Tổng động năng các phân tử (Wđ) cấu tạo nên vật. - Mối quan hệ giữa nhiệt năng và nhiệt độ: Nhiệt độ của vật càng cao thì các phân tử cấu tạo nên vật chuyển động càng nhanh và nhiệt năng của vật càng lớn. Nhiệt độ vật càng cao → Nhiệt năng càng lớn - Gọi 1 số HS nêu phương án làm tăng nhiệt năng của đồng xu: Thực hiện công & truyền nhiệt. + HS trả lời C1. + GV: Qua C1 thấy được: Khi thực hiện công lên miếng đồng → nhiệt độ của miếng đồng tăng → nhiệt năng của miếng đồng tăng. + GV: Yêu cầu HS nêu phương án làm tăng nhiệt năng của một chiếc thìa không bằng thực hiện công. + HS trả lời C2. + GV: Chốt lại hai cách làm thay đổi nhiệt năng của một vật, HS ghi vở. 1. Thực hiện công C1. Thí nghiệm theo nhóm với phương án đề ra (có thể). - Cọ xát đồng xu vào lòng bàn tay. - Cọ xát đồng xu vào mặt bàn, quần áo .v.v... 2. Truyền nhiệt * Cách làm thay đổi nhiệt năng mà không cần thực hiện công gọi là truyền nhiệt. C2. Các phương án làm tăng nhiệt độ của chiếc thìa nhôm theo cách. - Hơ trên ngọn lửa. - Nhúng vào nước nóng. * Kết luận: Hai cách làm thay đổi nhiệt năng của vật đó là: Thực hiện công & truyền nhiệt. + GV thông báo định nghĩa nhiệt lượng, đơn vị đo nhiệt lượng. Cho HS phát biểu nhiều lần. +Có thể hỏi thêm: Qua các thí nghiệm, khi cho 2 vật có nhiệt độ khác nhau tiếp xúc: Nhiệt lượng truyền từ vật nào sang vật nào? Nhiệt độ các vật thay đổi như thế nào? 3. Nhiệt lượng + Định nghĩa nhiệt lượng: Phần nhiệt năng mà vật nhận thêm hay mất bớt đi trong quá trình truyền nhiệt được gọi là nhiệt lượng. + Đơn vị nhiệt lượng: Jun (kí hiệu: J). VD: Muốn cho 1g nước nóng thêm 10C thì cần nhiệt lượng khoảng 4J. + Cho HS rút nội dung ghi nhớ của bài học GV: Làm thí nghiệm hình 22.2 sgk HS: Quan sát GV: Cho hs trả lời C4,C5 HS: Không, kim loại dẫn nhiệt tốt hơn thủy tinh. GV: Trong 3 chất đó, chất nào dẫn điện tốt nhất? HS: Đồng GV: Làm thí nghiệm như hình 22.3 sgk HS: Quan sát trả lời C6, C7 GV: Khi nước phía trên ống nghiệm sôi, cục sáp có chảy ra không? HS: Không chảy vì chất lỏng dẫn nhiệt kém. GV: Bố trí thí nghiệm như hình 22.4 SGK HS: Quan sát GV: Khi đáy ống nghiệm nóng thì miệng sáp có chảy ra không? HS: Không vì chất khí dẫn nhiệt kém + GV: Làm thí nghiệm như hình 23.1 và 23.2. Cho HS quan sát và trả lời các câu hỏi C1 → C3. + HS: Quan sát thí nghiệm và đồng thời trả lời câu hỏi. + Hướng dẫn HS dùng đèn cồn đun nóng nước ở phía có đặt thuốc tím. + GV thông báo: Sự truyền nhiệt năng nhờ tạo thành các dòng như thí nghiệm trên gọi là sự đối lưu. Sự đối lưu có thể xảy ra trong chất khí hay không? Chúng ta cùng + Ghi nhớ: SGK/ Tr 75. II. Sự dẫn nhiệt 1. Thí nghiệm1 C4: Kim loại dẫn điện tốt hơn thủy tinh C5: Đồng dẫn nhiệt tốt nhất, thủy tinh dẫn nhiệt kém nhất. 2. Thí nghiệm2 C6: Không vì chất lỏng dẫn nhiệt kém. C7: Sáp không chảy ra vì không khí dẫn nhiệt III. Đối lưu – Bức xạ nhiệt 1. Thí nghiệm 2. Trả lời câu hỏi C1: Nước màu tím di chuyển thành dòng từ dưới lên, rồi từ trên xuống. C2: Do lớp nước ở dưới nóng lên, nở ra, trọng lượng riêng của nó nhỏ hơn trọng lượng riêng của lớp nước lạnh ở trên. Do đó lớp nước nóng nổi lên, còn lớp nước lạnh chìm xuống tạo thành dòng. C3: Nhờ nhiệt kế ta thấy toàn bộ nước trong cốc đã nóng lên. 3. Vận dụng C4: ở phía có ngọn nến, do có sự đối lưu mà lớp không khí nóng di chuyển lên trên, sự chênh lệch về áp suất làm cho khói hương di chuyển thành dòng xuống phía dưới. Kết quả của sự di trả lời câu C4. + GV: Khói hương giúp chúng ta quan sát hiện tượng đối lưu của không khí rõ hơn. Hiện tượng xảy ra thấy khói hương cũng chuyển động thành dòng. + GV nhấn mạnh: Sự đối lưu xảy ra ở trong chất lỏng và chất khí. + Yêu cầu HS nghiên cứu trả lời câu C5, C6.theo nhóm chuyển này tạo thành sự đối lưu như ta quan sát thấy. C5: Để phần ở dưới nóng lên trước đi lên (vì trọng lượng riêng giảm), phần ở trên chưa được đun nóng đi xuống tạo thành dòng đối lưu. C6: Không, vì trong chân không cũng như trong chất rắn không thể tạo thành các dòng đối lưu. C7: Không khí trong bình đã nóng lên và nở ra. C8: Không khí trong bình đã lạnh đi. Miếng gỗ đã ngăn không cho nhiệt truyền từ đèn sang bình. Điều này chứng tỏ nhiệt được truyền từ đèn đến bình theo đường thẳng. C9: Không phải là dẫn nhiệt vì không khí dẫn nhiệt kém. Cũng không phải là đối lưu vì nhiệt được truyền theo đường thẳng Hoạt động 3. Luyện tập. - Yêu cầu 1 HS đứng tại chỗ sử dụng kĩ thuật trình bày 1’ những phần chính vừa học - Cá nhân làm BT 21.1; 21.2 SBT Hoạt động 4. Vận dụng. Cho hs trả lời câu hỏi C3,C4,C5 C3. Nhiệt năng của miếng đồng giảm, nhiệt năng của nước tăng. Đồng đã truyền nhiệt cho nước. C4. Cơ năng chuyển hoá thành nhiệt năng. Đây là sự thực hiện công. C5. Cơ năng của quả bóng đã chuyển hoá thành nhiệt năng của quả bóng, của không khí gần quả bóng và mặt sàn. Hoạt động 5: Mở rộng, bổ sung, phát triển ý tưởng sáng tạo. GV cho học sinh đọc và tìm hiểu phần có thể em chưa biết. V. HƯỚNG DẪN CHUẨN BỊ BÀI TIẾT HỌC SAU. - Học bài, xem cách bố trí thí nghiệm hình 22.1 và 22.2 - BTVN 21.3 đến 21.6 - Chuẩn bị tiết sau bài dẫn nhiệt. Ngày soạn: 06/6/2020 Ngày giảng: 08/6(8A); 09/6(8B); 10/6(8C) TIẾT 30: CÔNG THỨC TÍNH NHIỆT LƯỢNG – PHƯƠNG TRÌNH CÂN BẰNG NHIỆT I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: Nêu được ví dụ chứng tỏ nhiệt lượng trao đổi phụ thuộc vào khối lượng, độ tăng giảm nhiệt độ và chất cấu tạo nên vật. 2. Kỹ năng: - HS Tb, y: Viết và giải thích Ct công thức Q = m.c.t - HS k, g: Vận dụng công thức Q = m.c.t - HS khá, giỏi: Vận dụng phương trình cân bằng nhiệt để giải một số bài tập đơn giản 3. Thái độ: - Tự giác, tích cực trong học tập. 4. Định hướng năng lực: a) Năng lực chung: Năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực tự chủ và tự học. b) Năng lực đặc thù: Năng lực thực nghiệm, mô hình hóa, năng lực ngôn ngữ vật lí, quan sát hiện tượng vật lí, trao đổi thông tin. II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: - Bảng phụ các bài tập phần vận dụng. 2. Học sinh: - Học và làm bài tập. - Đọc trước bài mới. III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT: 1. Phương pháp: Vấn đáp, luyện tập, hoạt động nhóm, thực hành 2. Kĩ thuật: Kĩ thuật đặt câu hỏi, hoạt động nhóm, động não, thực hành, quan sát, trình bày, hỏi đáp. IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định tổ chức: Nắm bắt sĩ số: 2. Kiểm tra bài cũ: ? Đối lưu là gì ? Bức xạ nhiệt là gì ? Hai hình thức truyền nhiệt đó được thực hiện chủ yếu ở những chất nào. 3. Bài mới. Hoạt động 1: Khởi động. GV cho HS dự đoán xem nhiệt lượng cần phụ thuộc vào những yếu tố nào để nóng lên? - GV lưu ý HS: những yếu tố này là yếu tố của vật => Bài mới Hoạt động 2. Hình thành kiến thức, kỹ năng mới. HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS NỘI DUNG + GV có thể nêu vấn đề: Nhiệt lượng mà vật cần thu vào để nóng lên nhiều hay ít phụ thuộc vào những yếu tố nào? + HD học sinh phân tích bảng 24.1 + Cho HS nghiên cứu và trả lời câu hỏi C1, C2. + GV: Yêu cầu HS thảo luận nhóm để thiết kế phương án thí nghiệm xác định sự phụ thuộc của Q vào t dựa vào việc trả lời C3 và C4. + Yêu cầu đại diện của một số nhóm trình bày phương án thí nghiệm của nhóm mình, trong đó nêu rõ: Dụng cụ thí nghiệm, cách tiến hành thí nghiệm, dự đoán kết quả. + GV: Giới thiệu kết quả thí nghiệm ở bảng 24.2 SGK và yêu cầu HS xử lí kết quả này để trả lời C5. + Yêu cầu HS giải thích phương án thí nghiệm trình bày ở hình 23.3a và 24.3b - SGK, xử lí số liệu cho bảng 24.3 SGK để rút ra kết luận dựa vào C6, C7. + Hướng dẫn HS thảo luận, nếu cần và kết luận: Nhiệt lượng vật cần thu vào để I. Nhiệt lượng mà vật thu vào để nóng lên phụ thuộc vào những yếu tố nào 1. Quan hệ giữa nhiệt lượng vật cần thu vào để nóng lên và khối lượng của vật Bảng 24.1 Chất Khối lượng Độ tăng nhiệt độ Thời gian đun So sánh khối lượng So sánh nhiệt lượng Cốc 1 Nướ c 50g 0 1t =200 C t1 = 5phú t m1 = ? m2 Q1 = ? Q2 Cốc 2 Nướ c 100g 0 2t =200 C t2 = 10ph út C1: Độ tăng nhiệt độ và chất làm vật được giống nhau, khối lượng khác nhau. Để tìm hiểu mối quan hệ giữa nhiệt lượng và khối lượng. Kết quả: m1 = 1 2 m2; Q1 = 1 2 Q2. C2: Qua thí nghiệm trên có thể kết luận: Khối lượng càng lớn thì nhiệt lượng vật thu vào càng lớn. 2. Quan hệ giữa nhiệt lượng vật cần thu vào để nóng lên và độ tăng nhiệt độ: C3: Phải giữ khối lượng và chất làm vật phải giống nhau C4: Phải cho độ tăng nhiệt độ khác nhau. Muốn vậy ta phải thay đổi thời gian đun. C5: Độ tăng nhiệt độ càng lớn thì nhiệt lượng thu vào càng lớn. 3. Quan hệ giữa nhiệt nhiệt lượng vật cần thu vào để nóng lên với chất làm vật Bảng 24.3 Chất Khối lượn g Độ tăng nhiệt độ Thời gian đun So sánh nhiệt lượng Cố c 1 Nước 50g 0 1t =20 0 C t1 = 5phút Q1 = ? Q2 nóng lên phụ thuộc vào chất làm vật. Cố c 2 Băng phiến 50g 0 2t =20 0 C t2 = 4phút C6: Khối lượng không đổi, độ tăng nhiệt độ giống nhau, chất làm vật khác nhau. C7: Nhiệt lượng vật cần thu vào đề nóng lên phụ thuộc vào chất làm vật. + GV: Từ các thí nghiệm, ta thấy độ lớn của nhiệt lượng vật cần thu vào để nóng lên tỉ lệ thuận với khối lượng và độ tăng nhiệt độ của vật, phụ thuộc vào chất làm vật. Từ đó ta có công thức tính nhiệt lượng. GV: Lưu ý  t trong công thức tính nhiệt lượng thu vào là độ tăng nhiệt độ. Trong công thức tính nhiệt lượng toả ra là độ giảm nhiệt độ của vật. + GV: Xây dựng công thức; sau đó giải thích các đại lượng cho HS hiểu. II. Công thức tính nhiệt lượng Q = m.c. t Trong đó: Q: Nhiệt lượng (J) M: khối lượng (kg)  t : Độ tăng t0 C: Nhiệt dung riêng III. Phương trình cân bằng nhiệt * Phương trình: Qtoả ra = Qthu vào Vật toả nhiệt Vật thu nhiệt Khối lượng m1 (kg) m2 (kg) t0 ban đầu t1 (0C) t2 (0C) t0 cuối t (0C) t (0C) Nhiệt dung riêng C1 (J/kg.K) C2 (J/kg.K) Ta có: 1 1 1 1 2 2 2 2. .( ) . .( )Q m c t t Q m c t t= − = = − hay: 1 1 1 2 2 2. . . .m c t m c t =  Hoạt động 3. Luyện tập. - Yêu cầu HS nêu kiến thức trọng tâm trong bài - Ôn lại những kiến thức vừa học - Hướng dẫn HS giải 2 BT 24.1 và 24.2 SBT Hoạt động 4. Vận dụng. GV: Gọi 1 hs đọc C9 sgk HS: Đọc GV: Muốn xác định nhiệt lượng thu vào, ta cần tìm những đại lượng nào? HS: Cân KL, đo nhiệt độ. GV: Hãy tính nhiệt lượng cần truyền cho 5 kg đồng để tăng từ 200C đến 500C. HS: Q = m.c. t = 5.380.30 = 57000J Yêu cầu 1 HS lên bảng thực hiện. C9: Q = m.c. t = 5.380.30 = 57000J C10 Nhiệt lượng ấm thu vào: Q1 = )( 1211 ttCm − = 0,5. 880. 75 = 33000 (J) Nhiệt lượng nước thu vào: Q2 = )( 1222 ttCm − = 2. 4200. 75 = 630.000 (J) Q = Q1 + Q2 = 663.000 (J) Hoạt động 5: Mở rộng, bổ sung, phát triển ý tưởng sáng tạo. GV cho học sinh đọc và tìm hiểu phần có thể em chưa biết. V. HƯỚNG DẪN CHUẨN BỊ BÀI TIẾT HỌC SAU. - Học thuộc lòng công thức tính nhiệt lượng - Làm Bt 24.3 ; 24.4 ; 24.5 SBT - Nghiên cứu trước phương trình cân bằng nhiệt