Giáo án Tiết 117 Viếng Lăng Bác –tác giả Viễn Phương

Em đã được học ,được hát những bài hát ,bài thơ nào về Bác? Và còn rất nhiều bài khác nữa viết về vị lãnh tụ Các em hãy cùng xem một đoạn video clip: (Mở băng “BH một tình yêu bao la”)…VN GV: Có lẽ hơn một thế kỉ qua những vần thơ hay nhất,đẹp nhất,những lời ngợi ca thành kính nhất của tất cả các nghệ sĩ đều dành cho Bác Hồ kính yêu của chúng ta-Người là hiện thân của đất trời hoa trái cho mãi muôn đời sau.Người mất đi là một tổn thất vô cùng to lớn của dân tộc ta và cho cả nhân loại .Vẫn nằm trong mạch cảm xúc ấy nhà thơ Viễn Phương đã rất thành công với bài thơ “Viếng Lăng Bác”bởi đã nói lên được tất cả cảm xúc của người dân VN đối với Bác Hồ kính yêu. Tiết học hôm nay chúng ta cùng đi tìm hiểu về bài thơ Tiết 117 Viếng Lăng Bác –tác giả Viễn Phương Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung Quan sỏt chõn dung t/g. ?Em hóy nờu những nột chớnh về cđ,sn của nhà thơ? Đặc điểm thơ VP -hs quan sát chân dung -hs đọc ct* I.Tìm hiểu chung 1/Tỏc giả - Tờn thật Phan Thanh Viễn, quờ tỉnh An Giang. - Thơ ông thường nhỏ nhẹ , giàu tình cảm và đậm chất thơ mộng. Các Tỏc phẩm chớnh Chiến thắng Hũa Bỡnh (trường ca, 1952) Mắt sỏng học trũ (thơ, 197 Nhớ lời di chỳc (trường ca, 1972) Như mõy mựa xuõn (thơ, 1978) Phự sa quờ mẹ (thơ, 1991). ?Em hãy nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ? GV mở băng về các hình ảnh khi xây Lăng-giới thiệu về lăng -hs nêu trong sgk ( 5 ảnh) 2/Văn bản -Sáng tác : tháng 4- 1976 , in trong tập “ Như mây mùa xuân ” Đây là những h/a về Lăng CTHCM-nơi đặt thi hài của Người .Đây là công trình văn hoá nghệ thuật lớn (2).Lăng được khởi công ngày 2/9/1973 trên nền cũ của toà lễ đài giữa quảng trường Ba Đình trên đường Độc lập-thủ đo Hà Nội ,nơi HCM đã chủ trì các cuộc mít tinh lớn và đọc bản tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước VNDCCH.(3)Lăng được xây theo kiến trúc nguyên bản Lăng Lê-nin và khánh thành vào ngày 29/8/1975(4) để từ đó Lăng Bác luôn rộng mở đón chào những người con từ khắp mọi miền đến viếng Bác.(5)nhà thơ Viễn Phương đã cùng những người con ưu tú của đất Miền Nam thành đồng Tổ Quốc ra thủ đô HN viếng lăng Bác ?Em đã được đến viếng lăng Bác chưa?Hãy kể lại cảm nhận của em? (cô tin rằng sau này các em sẽ có điều kiện đến viếng lăng Bác) Giáo viên nêu Yêu cầu đọc: giọng nhỏ nhẹ, thành kính, dạt dào cảm xúc, đoạn cuối tha thiết. Chú ý nhấn mạnh điệp từ, điệp ngữ -3 hs đọc theo y/c-nhận xét Nhìn vào hình thức, em cho cô biết bài thơ được sáng tác theo thể thơ nào? ?Cảm xúc bao trùm của t/g trong bài là gì? ?Vì là bộc lộ cảm xúc nên phương thức biểu đạt nào được sử dụng trong văn bản? Kết hợp với PT nào? -hs trả lời (thể thơ 8 chữ ,có câu 7 hoặc 9 chữ) -Niềm xúc động sâu sắc và lòng biết ơn ,nỗi xót đau của t/g khi ra thăm lăng Bác -Thể thơ: 8 chữ -Phương thức: Biểu cảm + miờu tả Mạch cảm xỳc, tõm trạng của nhà thơ được diễn tả theo trỡnh tự nào? Tìm bố cục bài thơ? Em cú nhận xột gỡ về bố cục của bài thơ? - Trỡnh tự khụng gian và thời gian Đoạn 1: Cảm xỳc của tỏc giả khi đứng trước lăng Bỏc. (khổ 1và 2) Đoạn 2: Cảm xỳc của tỏc giả khi vào trong lăng. (khổ 3) Đoạn 3: Cảm xỳc khi ra về (khổ 4) => Bố cục đơn giản, tự nhiờn mà hợp lớ. -Bố cục: 3 phần Đọc khổ thơ thứ nhất ? Đến thăm lăng Bỏc tỏc giả đó xưng hụ như thế nào? ?Cách xưng hô như vậy thể hiện tình cảm gì? -1 hs đọc -hs nêu :con-bác (cha-con ruột thịt) - Xưng hụ thể hiện tỡnh cảm ruột thịt thõn mật, gần gũi, cảm động mang đậm chất Nam Bộ II.Phân tích văn bản 1.Cảm xúc trước lăng Bác - Xưng hụ thõn mật, gần gũi GV: Có thể nói t/c giữa NDMN với BH luôn là t/c ruột thịt nhớ thương sâu nặng “Bác nhớ MN nỗi nhớ nhà…mong cha” năm 1966 trong một lần tiếp phóng viên báo Cu –Ba HCT đặt tay lên ngực mình nói: Nhân dân miền Nam mỗi nhà mỗi người đều có nỗi đau,cộng tất cả nỗi đau đó lại thì đấy là nỗi đau của tôi” và giờ đây miền Nam được giải phóng thì Bác đã không còn ,vì thế tấm lòng người con đến thăm cha là sự thành kớnh xỳc động nghẹn ngào được thể hiện qua cách xưng hô con-bác Khi đến trước lăng Bác, hình ảnh đầu tiên mà tác giả nhìn thấy đó là hình ảnh nào? -hình ảnh hàng tre Các em ạ !Trong quá trình xây lăng ND ta đã đưa các loài cây từ khắp mọi miền đ/n về trồng quanh nơi yên nghỉ của Bác tạo một không gian xanh mát phù hợp cảnh quan kiến trúc : 2 bên cạnh cửa chính là 2 cây hoa đại màu hồng,phía trước và sau có 79 cây vạn tuế tượng trưng cho 79 năm trong cuộc đời hoạt động của Bác,2 bên phía Nam và Bắc là 2 rặng tre xanh tốt lấy giống từ Cao Bằng… ?Vậy khi nói đến cây tre là ta liên tưởng đến biểu tượng nào rất quen thuộc? Là biểu tượng của dân tộc VN với những phẩm chất nào? qua những tác phẩm nào đã học? ?Hàng tre trong bài được tỏc giả miờu tả như thế nào? Với cách dùng nhiều tính từ ,thành ngữ ,khắc sâu thêm phẩm chất gì của con người VN? -Biểu tượng của dân tộc VN -Phẩm chất thuỷ chung,hi sinh,đoàn kết,đùm bọc che chở,kiên cường ,dũng cảm … Tre VN(Nguyễn Duy),Cây tre VN…(Thép Mới) -Hàng tre bát ngát xanh xanh Việt Nam. Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng -> biểu tượng cho sức sống bền bỉ, kiờn cường, bất khuất của dõn tộc việt Nam. -BP ẩn dụ Như vậy bằng biện pháp NT ẩn dụ quen thuộc tác giả dùng hình ảnh cây tre tượng trưng cho sức sống bền bỉ,kiên cường bất khuất ,luôn vững vàng vượt qua mọi phong ba bão tố của con người VN,DT VN cũng như Bác Hồ của chúng ta suốt đời sống giản dị nhưng kiên cường tranh đấu vì độc lập tự do cho dân tộc Đứng trước lăng Bỏc nhà thơ tiếp tục cú những dũng cảm xỳc nào ở khổ thơ thứ hai ? ?Các em hãy suy nghĩ và tìm cho cô các biện pháp nghệ thuật được t/g sử dụng trong khổ thơ này? -hs đọc cả khổ thơ lên -AD: Mặt trời ,tràng hoa -Hoán dụ: 79 mùa xuân -điệp ngữ :ngày ngày Hỡnh ảnh mặt trời Trong cõu thơ thứ nhất cú ý nghĩa gỡ? ý nghĩa của hình ảnh “mặt trời” thứ hai là gì? Thảo luận đưa ra ý kiến -hs thảo luận –phân tích +“ Mặt trời đi qua trờn lăng” là mặt trời thực, mặt trời của thiờn nhiờn vũ trụ mang lại ỏnh sỏng sự sống cho muụn loài => Nghệ thuật ẩn dụ : -so sỏnh ngầm Bỏc với mặt trời, ca ngợi sự vĩ đại, cụng lao trời biển của Bỏc đối với dõn tộc. -Bỏc cũng như vầng mặt trời soi đường chỉ lối cho dõn tộc, đem lại cuộc sống ấm no hạnh phỳc cho nhõn dõn -Bác cũng trường tồn vĩnh hằng như mặt trời không bao giờ mất GV: CLV đã viết “BH chẳng bao giờ vắng Bác/Bác là mặt trời mỗi sáng mọc lên…”- Hỡnh ảnh nhõn húa, ẩn dụ -> ca ngợi sự vĩ đại, trường tồn của Bỏc :Bác là vầng mặt trời đẹp nhất,rực rỡ nhất chói lọi nhất,nhà thơ bất tử hoá hình tượng Bác Hồ trong lòng mọi người –Hình ảnh mặt trời là một ẩn dụ đẹp được t/g đưa vào thơ Lời thơ: “Ngày ngày dũng người đi trong thương nhớ Kết tràng hoa dõng bẩy mươi chớn mựa xuõn” Gợi lờn một cảnh tượng như thế nào? Chỉ ra NT ? ?Còn biện pháp hoán dụ 79 mùa xuân nói lên điều gì? -HS trả lời -AD :tràng hoa->dòng người đến viếng Bác đi trong một khụng gian đặc biệt, đú là đi trong tỡnh thương nỗi nhớ. Kết những tấm lũng thành tràng hoa dõng lờn Người. -Bác mất năm 79 tuổi -Còn có ý nghĩa:Cuộc đời của Bỏc đẹp như những mựa xuõn -BP ẩn dụ đẹp,sáng tạo ,điệp ngữ,hoán dụ Và như vậy với nhịp thơ chậm theo bước chân của dòng người mà theo thống kê hàng tuần có)15.000 cá nhân ,tập thể với đủ sắc tộc ,đủ mọi lứa tuổi trong và ngoài nước về đây lặng lẽ đI trong suy tưởng ,đi trong cuộc hành trình ngợi ca vinh quang của Bác ,bao trùm một không khí thương nhớ Bác không nguôI ,mỗi người là một bông hoa kết thành trang hoa dâng lên 79 MX của người –Kết tràng hoa cũng là một ẩn dụ sáng tạo Với các biện pháp NT ẩn dụ sáng tạo,điệp ngữ ,hoán dụ,đặc biệt là qua động từ “Dâng” cảm xỳc bao trựm trong lũng nhà thơ khi đứng trước lăng Bác là gỡ? (t/g đã bộc lộ tình cảm gì qua các h/a thơ vừa phân tích?) -hs phát biểu khái quát -Tấm lòng thành kính thiêng liêng -Sự biết ơn của mọi người với Bác - ngợi ca sự trường tồn vĩ đại của Bác =>Thể hiện Tấm lũng thành kính, sự ngưỡng vọng, tỡnh cảm tha thiết biết ơn vụ hạn của nhõn dõn đối với Bỏc. Lăng là nơi đặt thi hài của người quá cố, nhưng người con thăm lăng Bác lại có một hình dung như thế nào về Bác? Em hình dung Giấc ngủ bỡnh yờn của Bỏc là giấc ngủ như thế nào? -hs đọc 4 câu thơ: =>Bác đang trong giấc ngủ yên,giấc ngủ thanh bình và vĩnh hằng của một con người đã cống hiến trọn đời cho cuộc sống bình yên của nhân dân , đất nước. 2. Cảm xúc trong lăng Bác Chúng ta còn lưu ý cách dùng từ của t/g : - Nhan đề của bài là Viếng: Viếng: chia buồn với thõn nhõn người đó mất->thể hiện sự trang trọng và khẳng định sự thật Bỏc đó ra đi Nhưng câu thơ thứ nhất (con ở MN ra thăm lăng Bác)- Thăm : là gặp gỡ trũ chuyện với người đang sống. .- Cõu thơ dựng từ “thăm” ngụ ý núi giảm đi. Bỏc như cũn sống mói với nhõn dõn Việt Nam Và giờ đây khi nói về sự ra đi của Bác ,t/g vẫn dùng bp nói giảm nói tránh đó nhằm làm giảm bớt nỗi đau trong lòng: Trong tâm tưởng của tác giả và của mọi người -suốt 79 năm cống hiến cho đất nước bây giờ Bác chỉ là đi vào những giây phút nghỉ ngơi thôi và bao quanh giấc ngủ là vầng trăng sáng dịu hiền ?H/a Bác và trăng gợi sự liên tưởng nào? ?Em hãy kể tên một số bài thơ có hình ảnh trăng của Bác? + Tâm hồn Bác, trong sáng, hiền hoà, bao dung như vầng trăng + Tình yêu trăng , yêu thiên nhiên của Bác (sinh thời Bác rất yêu trăng,trăng với Bác là bạn) -Ngắm trăng, Rằm tháng riêng… GV: Như vậy chỉ với 2 câu thơ đã diễn tả tinh tế chính xác không khí trang nghiêm yên tĩnh trong lăng-nơi yên nghỉ của Người như nhà thơ Phạm Ngọc Cảnh đã viết “Trong lăng Bác vừa chợt nghỉ/Như sau mỗi việc làm/Trăng ơi trăng biết thế/Nên trăng bước nhẹ nhàng” –ở đây nhà thơ có sự liên tưởng rất đẹp,phải chăng theo quan niệm dân gian :Cha là mặt trời ,mẹ là vầng trăng đã khẳng định một điều :Bác Hồ của chúng ta vừa vĩ đại thiêng liêng ,vừa gần gũi như người cha,người mẹ ,Bác sẽ còn sống mãi như trời xanh còn mãi trên đầu như 2 câu thơ tiếp theo Nhỡn thấy Bỏc, cảm xỳc của nhà thơ trào dõng như thế nào? Em hóy phõn tớch hai cõu thơ này? Tìm hình ảnh ẩn dụ? ?Hình ảnh “trời xanh” mang ý nghĩa gì? Vaón bieỏt trụứi xanh laứ maừi maừi Maứ sao nghe nhoựi ụỷ trong tim. -> Ở đõy cú sự mõu thuẫn giữa lớ trớ và tỡnh cảm. + Tỡnh cảm: An ủi,Bỏc như trời xanh kia cũn mói + Lớ trớ: Lại mỏch bảo Bỏc ra đi vĩnh viễn + Hỡnh ảnh: “ Trời xanh ” cũn là biện phỏp tu từ ẩn dụ muốn ngợi ca cụng ơn trời bể của Bác bao la như trời xanh , -Ngợi ca sự vĩnh hằng, sự bất tử của Bỏc. Từ nào trong lời thơ “mà sao nghe nhói ở trong tim” có sức biểu cảm lớn? “nhói” nghĩa là gì? thuộc từ loại gì? ?Nghe nhói sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?(có phải AD chuyển …?)diễn tả trạng thái con người như thế nào? -Nghe nhói -“nhói”:Nỗi đau đột ngột, quặn thắt->Động từ chỉ trạng thái + Cảm xỳc trào dõng “ nghe nhúi ở trong tim”. Đõy là một biện phỏp ẩn dụ chuyển đổi cảm giỏc diễn tả một cảm xỳc đau đớn buốt nhúi nơi trỏi tim mỡnh-nỗi đau tinh thần Và chúng ta hãy dành ít phút trở lại giây phút Bác Hồ mới ra đi cách đây 41 năm (Mở PHIM BáC MấT)(1P 33S) Và nỗi đau ấy không phải chỉ của riêng ai mà là nỗi đau của cả dân tộc trước sự ra đi của một vị lãnh tụ vô cùng yêu kính như Tố Hữu đã từng viết: “Suốt mấy hôm rày đau tiễn đưa/Người tuôn nước mắt trời tuôn mưa”….vòng quay ls như ngừng lại khi trái tim vị thánh sống của nghìn thánh sống và ân nhân của cả muôn đời ngừng đập-nỗi đau của cả nhân loại ?Hãy trở lại với khổ thơ đang phân tích-Em có nhận xét gì về giọng điệu của khổ thơ này? -Giọng điệu thơ thành kính,trang trọng Như vậy với giọng thơ thành kính,trang trọng ,cách dùng biện pháp NT ẩn dụ sáng tạo : Vầng trăng,trời xanh ,nghe nhói… dùng từ ngữ gợi cảm bộc lộ cảm xúc của t/g khi vào trong lăng như thế nào? -Đau đớn tiếc thương vô hạn - ngợi ca sự vĩnh hằng, sự bất tử của Bỏc. -Gợi tâm hồn cao đẹp của Bác -NT ẩn dụ, từ ngữ bình dị, gợi,cảm ,giọng thơ thành kớnh trang trọng => Nỗi niềm đau đớn, tiếc thương khụn nguụi trước sự ra đi của Bỏc. Gv bình thêm ?Em hóy đọc khổ thơ cuối của bài thơ. ?Nhận xét chung về giọng điệu khổ thơ? tỏc giả mới chỉ nghĩ đến ngày mai xa Bỏc thỡ cảm xỳc đó bộc lộ -Thương trào nước mắt ?Tìm nghệ thuật được sử dụng? Điệp ngữ muốn làm nói lên ước nguyện gỡ của tác giả? ?Em hiểu ntn về ước nguyện muốn làm con chim hót,bông hoa toả hương? -đọc -Giọng thơ tha thiết bồi hồi,chân thành -Điệp ngữ “muốn làm” - Ước nguyện: con chim -> để dõng tiếng hút làm vui lòng Bác + Muốn làm: đoỏ hoa -> dõng hương sắc làm đẹp không gian bên Bác 3.Cảm xúc khi rời lăng Bác ?ước nguyện đó gợi nhớ ước nguyện của tác giả nào?có gì giống và khác nhau? -Cùng nói lên ước nguyện,muốn hoá thân vào những hình ảnh thiên nhiên giản dị gần gũi -Khác: Thanh Hải là khát vọng cống hiến dâng cho đời một mùa xuân nho nhỏ ,còn Viễn Phương lại có ước muốn hoá thân vào những cảnh vật bình dị để gần gũi với Bác,hướng tới Bác ảNH CANH GáC ?Nhà thơ đã dùng biện pháp nghệ thuật gì trong câu thơ này? ?Em hiểu như thế nào về ước muốn làm cây tre trung hiếu? -ẩn dụ ,nhân hoá -Muốn làm người lính đứng gác cho giấc ngủ của Bác được bình an, Nhân dân Việt Nam mong muốn được ở bên Bác, canh giấc ngủ cho Người.-như lời một bài hát đã từng được nghe: “Vinh quang con đứng bên người/Canh cho Bác ngủ yên giấc …” ->Ước muốn làm một người con học tập phẩm chất cách mạng trung với nước,hiếu với dân ,noi gương Bác Ơ khổ một nói đến hình ảnh biểu tượng cây tre bên lăng Bác ,khổ cuối lặp lại h/a cây tre trung hiếu tạo kết cấu đầu cuối tương ứng làm đậm nét h/a ,gây ấn tượng sâu sắc ,dòng cảm xúc trọn vẹn giống kết cấu mùa xuân nho nhỏ Từ những ước nguyện đú tỡnh cảm nào của nhà thơ được bộc lộ trong giờ phút ra về ? -> Nguyện ước chân thành, giản dị và tỡnh cảm lưu luyến nhớ thương, biết ơn sõu sắc đối với Bỏc. -Muốn làm nhiều việc có ích báo hiếu với Bác -Sử dụng điệp ngữ, giọng thơ tha thiết,bồi hồi ->ước nguyện giản dị và tình cảm nhớ thương luyến lưu sâu sắc ,lòng biết ơn vô hạn với Bác Hồ Cựng với nỗi niềm yờu thương vụ hạn, tỏc giả núi lờn muụn vàn lời tự nguyện. Điệp ngữ “muốn làm” khẳng định mạnh mẽ những ước nguyện ấy. Ước chi ta cú thể biến hỡnh thành những gỡ thõn yờu quanh nơi Bỏc ngủ để mói mói được chiờm ngưỡng Bỏc, cuộc đời và tõm hồn của Bỏc, để bày tỏ lũng ta với Bỏc. Một con chim nhỏ gúp tiếng hút làm vui những bỡnh minh của Bỏc, một đúa hoa gúp mựi hương làm thơm khụng gian quanh Bỏc hay một cõy tre trong hàng tre xanh xanh VN tỏa búng mỏt dịu dàng quờ hương của Bỏc, tất cả đều làm Bỏc vui và ngủ an giấc hơn. Đõy cũng chớnh là nguyện ước chõn thành, sõu sắc của hàng triệu con tim người Việt sau một lần ra thăm lăng Bỏc. ?Vậy các em,các em đang ngồi trên ghế nhà trường,các em đã làm những gì để thể hiện lòng kính yêu của mình với Bác? -Ra sức học tập -Rèn luyện đạo đức ,học theo 5 điều Bác dạy -Góp phần xõy dựng và bảo vệ Tổ quốc ta, để những cụng ơn to lớn của Bỏc khụng bị bỏ phớ. Đi vào khám phá ô chữ -hs giải ô chữ trên bảng phụ III. Tổng kết: *Ghi nhớ: Ô chữ từ khoá của chúng ta gồm 9 chữ cái tương ứng với 9 ô hàng ngang ,các bạn có thể muốn khám phá bất kì một ô chữ hàng ngang nào trước , nếu bạn nào sau khi khám phá từ 6 ô chữ hàng ngang trở lên mà lật được ô hàng dọc thì sẽ nhận được 1 phần thưởng Ô chữ hàng dọc: Gồm 9 chữ cái: Đây là từ chỉ tấm lòng của nhà thơ và của nhân dân ta đối với Bác kính yêu HàNG NGANG: 1/ Có 13 chữ cái –Họ Tên khai sinh của tác giả Viễn Phương? 2/ Có 6 chữ cái -Bài thơ được viết theo thể thơ này? 3/ Có 7 chữ cái -Hình ảnh đầu tiên tác giả bắt gặp khi mới đến Lăng? 4/ Có 4 chữ cái -Biện pháp nghệ thuật được tác giả sử dụng nhiều nhất và sáng tạo trong bài? 5/ Có 7 chữ cái- Cách xưng hô con với Bác thể hiện tình cảm này? 6/ có 11 chữ cái -Hình ảnh dòng người vào viếng Bác được tả như thế này ? 7/ Có 7 chữ cái -Bác Hồ mất năm bao nhiêu tuổi? 8/ Có 4 chữ cái -Động từ chỉ trạng thái diễn tả nỗi đau xót vô hạn trước sự ra đi của Bác? 9/ Có 9 chữ cái - Phẩm chất của cây tre được nói tới ở cuối bài? Và tấm lòng của tác giả Viễn Phương cũng như của cả dân tộc chính là tấm lòng thành kính thiêng liêng ,lòng biết ơn sâu sắc đối với Bác Hồ kính yêu -đó cũng chính là nội dung phần ghi nhớ -Một em đọc ghi nhớ GV :Một lần nữa xin mời các em lắng nghe giai điệu bài hát Vào lăng viếng Bác do nhạc sĩ Trần Hoàn phổ nhạc thơ Viễn Phương với giọng hát của tôi ,qua đoạn video clíp do tôi tạo lập (mở VIDEO CLIP VàO LĂNG VIếNG BáC) Về nhà - Học thuộc lòng bài thơ - Viết đoạn văn bình khổ thơ mình thích - Soạn văn bản : “ Mây và sóng” – Ta-go *************************************************************** Rút kinh nghiệm: -Nên cho hs đọc và gv đọc luôn bài thơ trên bảng (không nhìn vào sgk) -Phần ô chữ nếu hs đã trả lời được ô hàng dọc nên lật các ô còn lại(không hỏi nữa sẽ mất thời gian) -GV giản lược phần về tác giả