Giáo án Sinh học Lớp 9 - Bài 28: Phương pháp nghiên cứu di truyền người - Trường THCS Pha Mu

Ngày soạn: Ngày dạy: CHƯƠNG V – DI TRUYỀN HỌC NGƯỜI Tiết 29: Bài 28 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU DI TRUYỀN NGƯỜI I. MỤC TIÊU * Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức - Học sinh sử dụng được phương pháp nghiên cứu phả hệ để phân tích sự di truyền 1 vài tính trạng hay đột biến ở người. - Phân biệt được 2 trường hợp: sinh đôi cùng trứng và sinh đôi khác trứng. - Giải thiwchs được ý nghĩa của phương pháp nghiên cứu trẻ đồng sinh trong nghiên cứu di truyền từ đó giải thích được 1 số trường hợp thường gặp. 2. Kỹ năng - Rèn hs kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình. Thảo luận nhóm 3. Thái độ Xây dựng cho hs thế giới quan khoa học biện chứng 4. Định hướng năng lực a) Năng lực chung - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm b) Năng lực đặc thù: Năng lực quan sát tìm tòi, năng lực thực hành thí nghiệm, năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên - Tranh phóng to hình 28.2 và 28.2 SGK. Ảnh về trường hợp sinh đôi. - Máy chiếu, Bài giảng Power point 2. Học sinh - Tìm hiểu về các hiện tượng sinh đôi III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC 1. Phương pháp - Vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm 2. Kĩ thuật - Đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Ổn định tổ chức 2 Kiểm tra bài cũ: 3. Bài mới HOẠT ĐỘNG 1: khởi động - GV: Ở người cũng có hiện tượng di truyền và biến dị. Việc nghiên cứu di truyền người gặp 2 khó khăn chính : + Người sinh sản chậm, đẻ ít con. + Không thể áp dụng phương pháp lai và gây đột biến để nghiên cứu. - Thảo luận nhóm: + Phương pháp nghiên cứu di truyền ở người có giống các sinh vật khác ? + Nêu các phương pháp nghiên cứu di truyền ở người ? - HS thảo luận đưa ra các phương án - GV ghi các ý kiến hs ra góc bảng HOẠT ĐỘNG 2: hình thành kiến thức mới Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung 1. Nghiên cứu phả hệ - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV giải thích từ phả hệ. - GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK mục I hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Giải thích các kí hiệu ? - Tại sao người ta dùng 4 kí hiệu để chỉ sự kết hôn giữa 2 người khác nhau về 1 tính trạng? Hs: 1 tính trạng có 2 trạng thái đối lập  4 kiểu kết hợp. - GV yêu cầu HS nghiên cứu VD1, quan sát H 28.2 SGK. Thảo luận nhóm: - HS quan sát kĩ hình, đọc thông tin và thảo luận nhóm, trả lời: - Mắt nâu và mắt đen, tính trạng nào là trội? Vì sao? Hs: F1 toàn mắt nâu, con trai và gái mắt nâu lấy vợ hoặc chồng mắt nâu đều cho các cháu mắt nâu hoặc đen  Mắt nâu là trội. - Sự di truyền màu mắt có liên quan tới giới tính hay không? Tại sao? Hs: Sự di truyền tính trạng màu mắt không liên quan tới giới tình vì màu mắt nâu và đen đều có cả ở nam và nữ. Nên gen quy định tính trạng màu mắt nằm trên NST thường. Viết sơ đồ lai minh họa. - GV yêu cầu HS nghiên cứu VD2, quan sát H 28.2 SGK. Thảo luận nhóm: 1. Nghiên cứu phả hệ - Lập sơ đồ phả hệ của VD2 từ P đến F1? P: - Bệnh máu khó đông do gen trội hay gen lặn quy định? Hs: Bệnh máu khó đông do gen lặn quy định. - Sự di truyền bệnh máu khó đông có liên quan tới giới tính không? tại sao? Hs: Sự di truyền bệnh máu khó đông liên quan đến giới tính vì chỉ xuất hiện ở nam  gen gây bệnh nằm trên NST X, không có gen tương ứng trên Y. Yêu cầu HS viết sơ đồ lai minh hoạ. + Kí hiệu gen a- mắc bệnh; A- không mắc bệnh ta có sơ đồ lai: P: XAXa x XAY GP: XA, Xa XA, Y Con: XAXA ;XAXa ;XAY (không mắc) XaY (mắc bệnh) -Từ VD1 và VD2 hãy cho biết: KT trình bày 1 phút - Phương pháp nghiên cứu phả hệ là gì? - Phương pháp nghiên cứu phả hệ nhằm mục đích gì? Gv nhận xét và chốt kết luận. - Phương pháp nghiên cứu phả hệ là phương pháp theo dõi sự di truyền của 1 tính trạng nhất đinh trên những người thuộc cùng 1 dòng họ qua nhiều thế hệ. - Dùng để xác định đặc điểm di truyền trội lặn do 1 gen hay nhiều gen quy định, có liên kết với giới tính hay không. 2. Nghiên cứu trẻ đồng sinh - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - Yêu cầu HS nghiên cứu SGK, quan sát H 28.2 SGK. Thảo luận nhóm: - Thế nào là trẻ đồng sinh? - Sơ đồ 28.2a và 28.2b giống và khác nhau ở điểm nào? - Phân biệt trẻ động sinh cùng trứng và đồng sinh khác trứng ? - Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận 2. Nghiên cứu trẻ đồng sinh - Trẻ đồng sinh là những đứa trẻ cùng được sinh ra ở một lần sinh - Đồng sinh cùng trứng sinh ra từ 1 trứng được thụ tinh với 1 tinh trùng, có cùng kiểu gen nên bao giờ cũng đồng giới, cùng màu da, màu tóc, nhóm máu... - Đồng sinh khác trứng là trẻ sinh ra xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức - GV yêu cầu HS hoạt động cá nhân đọc mục “Em có biết” qua VD về 2 anh em sinh đôi Phú và Cường để trả lời câu hỏi: KT trình bày một phút - Nêu ý nghĩa của việc nghiên cứu trẻ đồng sinh? Gv nhận xét và chốt kết luận. từ các trứng khác nhau, mỗi trứng thụ tinh với 1 tinh trùng, có kiểu gen khác nhau nên có thể cùng giới hoặc khác giới. - ý nghĩa của nghiên cứu trẻ đồng sinh: + Nghiên cứu trẻ đồng sinh giúp chúng ta hiểu rõ vai trò của kiểu gen và vai trò của môi trường đối với sự hình thành tính trạng. + Hiểu rõ sự ảnh hưởng khác nhau của môi trường đối với tính trạng số lượng và tính trạng chất lượng. HOẠT ĐỘNG 3: luyện tập - Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Phương pháp nghiên cứu phả hệ là gì? Cho VD ứng dụng phương pháp trên? - Chọn câu trả lời đúng Câu 2:Cho sơ đồ phả hệ tính trạng nhóm máu ở một gia đình như sau: - Biết rằng nhóm máu do 3 alen nằm trên NST thường quy định là IA ,IB , IO trong đó alen IA và IB có mức độ trội ngang nhau và trội hoàn toàn với alen IO. Tỉ lệ để nhóm máu của người ở thế hệ thứ 3 trong gia đình là nhóm máu O là: A. 1/8 B. ¼ C. ½ D. 1/16 Câu 3: Đồng sinh là hiện tượng: A. Hai đứa con được sinh ra trong một lần sinh của mẹ B. Nhiều đứa con được sinh ra trong nhiều lần sinh của mẹ C. Ba đứa con được sinh ra trong một lần sinh của mẹ D. Chỉ một đứa con được sinh ra trong một lần sinh của mẹ Câu 4: Phát biểu nào dưới đây đúng khi nói về đồng sinh cùng trứng: A. Luôn giống nhau về giới tính B. Luôn khác nhau về giới tính C. Giới tính có thể giống hoặc khác D. Ngoại hình luôn giống hệt nhau Câu 5:Nhận định nào sau đây không thuộc về phương pháp nghiên cứu phả hệ: A. Giúp nhận ra gen quy định tính trạng là trội hay lặn B. Giúp nhận ra gen quy định tính trạng là nằm trên NST thường hay NST giới tính C. Biết được tính trạng do mấy cặp gen quy định D. Biết được sự biểu hiện của gen có phụ thuộc vào sự tác động của môi trường hay không HOẠT ĐỘNG 4: vận dụng - Lấy vd một số cặp sinh đôi cùng trứng và khác trứng mà em biết ? Nêu điểm khác biệt giữa 2 trường hợp ? - Hoàn thành bảng so sánh: Đặc điểm Trẻ đồng sinh cùng trứng Trẻ đồng sinh khác trứng - Số lượng trứng và tinh trùng - Kiểu gen - Kiểu hình - Giới tính HOẠT ĐỘNG 5: tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2 SGK trang 81. - Tìm hiểu hiện tượng sinh đôi cùng trứng qua internet - Tìm hiểu 1 số bệnh tật di truyền ở người.