Giáo án Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 80: Câu cầu khiến - Năm học 2019-2020 - Trường THCS Ta Gia

Ngày giảng: 8A- 10/1/2020 8B- 11/1/2020 Tiết 80: Tiếng Việt CÂU CẦU KHIẾN I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 1. Kiến thức. Giúp HS - Nắm được đặc điểm hình thức của câu cầu khiến. - Chức năng của câu cầu khiến 2. Kĩ năng: - Nhận biết câu cầu khiến trong văn bản. - Sử dụng câu cầu khiến phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp. 3. Thái độ: Có ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. 4. Định hướng phát triển năng lực a. Năng lực chung Tự chủ, tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo. b. Năng lực đặc thù Năng lực đọc, nói, nghe, viết, tạo lập văn bản II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: một số ví dụ bổ sung 2. Học sinh: đọc kĩ các ví dụ, trả lời câu hỏi, dự kiến làm bài tập trong sgk. III. PHƯƠNG PHÁP, KĨ THUẬT 1. Phương pháp - Vấn đáp, hoạt động nhóm, nêu và giải quyết vấn đề 2. Kĩ thuật - Đặt câu hỏi, thảo luận nhóm IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC. 1. Ổn định tổ chức 2. Kiểm tra đầu giờ: a. Kiểm tra bài cũ: H. Nêu các chức năng khác của câu nghi vấn? Lấy 1 ví dụ về câu nghi vấn với chức năng bộc lộ tình cảm, cảm xúc? b. Kiểm tra bài mới: Kiểm tra sự chuẩn bị của HS 3. Bài mới: * Hoạt động 1: Khởi động Câu cầu khiến có đặc điểm hình thức và chức năng như thế nào? Sử dụng câu cầu khiến ra sao cho có hiệu quả? Bài học hôm nay sẽ giúp các em trả lời câu hỏi đó. * Hoạt động 2: Hình thành kiến thức, kĩ năng mới Hoạt động của GV - HS Nội dung - HS đọc ví dụ 1 trong sgk. H. Dựa vào kiến thức đã học ở tiểu học hãy xác định câu cầu khiến trong các đoạn trích trên? I. Đặc điểm hình thức và chức năng. 1. Ví dụ. * Ví dụ 1: sgk/30 a. Thôi đừng lo lắng.=> Khuyên bảo - Cứ về đi. => Yêu cầu H. Đặc điểm hình thức nào cho biết đó là câu cầu khiến? H. Những câu cầu khiến trên được dùng để làm gì? - HS đọc ví dụ 2 trong sgk. H. Cách đọc câu “Mở cửa.” trong (b) có khác với cách đọc câu “Mở cửa!” trong (a) không? (có khác). H. Theo em 2 câu đó khác nhau ở chỗ nào? H. Câu cầu khiến thường được kết thúc bằng dấu câu nào? H. Như vậy, câu cầu khiến có đặc điểm hình thức và chức năng gì? - HS trả lời, nhận xét bổ sung. - GV nhận xét, kết luận. - HS đọc ghi nhớ sgk. - HS đọc, xác định yêu cầu bài tập. H. Tìm đặc điểm hình thức của các câu cầu khiến? H. Nhận xét về chủ ngữ của các câu trên? -> Chủ ngữ đều chỉ người đối thoại H. Thêm bớt hoặc thay đổi xem ý nghĩa của các câu thay đổi như thế nào? - HS thảo luận cặp đôi 3 phút, trình bày - Các nhóm khác nhận xét, bổ sung. - GV nhận xét, kết luận. - HS đọc, xác định yêu cầu bài tập. - Gv gọi 2 học sinh lên bảng làm - HS dưới lớp làm vào nháp - Nhận xét, bổ sung bài làm của bạn trên b. Đi thôi con. => Yêu cầu - Hình thức: Có chứa các từ cầu khiến: Thôi đừng, đi, đi thôi. * Ví dụ 2: sgk/31 - “Mở cửa.”(a): là câu trần thuật, dùng để trả lời câu hỏi. - “Mở cửa!”(b): là câu cầu khiến, dùng để ra lệnh. - Kết thúc câu: + Dùng dấu chấm: ý cầu khiến không được nhấn mạnh + Dùng dấu chấm than: Nhấn mạnh ý cầu khiến 2. Bài học (Sgk - 31) II. Luyện tập. 1. Bài tập 1. a. Hãy - vắng chủ ngữ. Dựa vào văn bản thì chủ ngữ là Lang Liêu. b. Đi - chủ ngữ: ông giáo, ngôi thứ 2 số ít. c. Đừng: chủ ngữ: chúng ta , ngôi thứ 1 số nhiều. - Nhận xét về ý nghĩa của các câu trên khi thêm, bớt hoặc thay đổi chủ ngữ. a. Thêm chủ ngữ “con”: ý nghĩa câu không đổi, tính chất yêu cầu nhẹ nhàng hơn. b. Bớt chủ ngữ “ông giáo”: ý nghĩa không đổi nhưng yêu cầu mang tính chất ra lệnh, có vẻ kém lịch sự. c. Thay đổi chủ ngữ “các anh”: ý nghĩa của câu bị thay đổi: Chúng ta: Bao gồm tất cả người nói và người nghe; các anh chỉ có người nghe. 2. Bài tập 2: sgk/32 Các câu cầu khiến: a) Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi bảng. - GV nhận xét, sửa chữa, kết luận. - HS đọc, xác định yêu cầu bài tập. - HS suy nghĩ, trao đổi cặp đôi. - Trình bày, nhận xét, bổ sung. - GV nhận xét, kết luận. Gv hướng dẫn học sinh về nhà làm. Gv hs hs về nhà làm b) Các em đừng khóc c) Đưa tay cho tôi mau!, Cầm lấy tay tôi này! - Nhận xét sự khác nhau về hình thức biểu hiện giữa những câu cầu khiến trên: + Câu (a): Vắng chủ ngữ, từ ngữ cầu khiến kèm theo là từ đi. + Câu (b): Chủ ngữ là Các em (ngôi thứ hai, số nhiều), từ ngữ cầu khiến là từ đừng. + Câu (c): Không có chủ ngữ và từ ngữ cầu khiến, chỉ có ngữ điệu cầu khiến. 3. Bài tập 3. So sánh hình thức và ý nghĩa 2 câu. - Giống: đều là câu cầu khiến, có từ cầu khiến “hãy” - Khác: Câu a: Vắng chủ ngữ Câu b: Có chủ ngữ, ý nghĩa cầu khiến nhẹ nhàng, thể hiện rõ tình cảm của người nói với người nghe. 4. Bài 4: sgk/32 - Trong lời nói, Dế Choắt là kẻ xin được giúp đỡ (câu nói mang nghĩa cầu khiến). Choắt là người yếu đuối, nhút nhát, thế nên tự nhận mình là người dưới (xưng hô rất lễ phép với Dế Mèn), lời nói của Dế Choắt cũng có ý khiêm nhường, rào trước đón sau. Không thể dùng hai câu như đã dẫn để thay thế cho lời nói của Dế Choắt, bởi nó không phù hợp với tính cách của nhân vật này. 5. Bài tập 5. Phân biệt 2 câu - Đi đi con! - Đi thôi con. - Hai câu trên không thể thay thế nhau. - Vì: + Đi đi con! -> Chỉ yêu cầu người con thực hiện hành động “đi”. + Đi thôi con. -> yêu cầu cả người mẹ và người con cùng thực hiện hành động “đi”. * Hoạt động 3: Luyện tập (Tích hợp phần II) * Hoạt động 4: Vận dụng - GV tổ chức cho hs đặt câu cầu khiến. Mỗi HS đặt 1 câu * Hoạt động 5: Tìm tòi, mở rộng, phát triển ý tưởng sáng tạo. - Tìm hiểu trong thực tế những trường hợp nào nên dùng câu cầu khiến và trường hợp nào không nên dùng. V. HƯỚNG DẪN CHUẨN BỊ BÀI HỌC TIẾT SAU - Nắm vững về đặc điểm hình thức và chức năng của câu nghi vấn - Làm bài tập 2, 4 sgk. - Chuẩn bị: Câu cảm thán. Yêu cầu: Đọc kĩ các ví dụ, trả lời câu hỏi, dự kiến làm các bài tập trong sgk.