Giáo án ngữ văn 8 tuần 23 năm học 2009- 2010

Ngµy so¹n: / 1/ 2010 Ngµy gi¶ng: / 1 / 2010 TuÇn 23 TiÕt 85 Ng¾m tr¨ng, §i ®­êng ( Hå ChÝ Minh) I . Môc tiªu: Gióp häc sinh: Cảm nhận được từ bài Ngắm trăng: - Tình yêu thiên nhiên say đắm của tâm hồn nghệ sĩ Hồ Chí Minh. - Vẻ đẹp hình thức trong thơ Bác: Lối biểu cảm gián tiếp trong thể thơ thất ngôn tứ tuyệt chữ Hán có sử dụng phép đối và nhân hoá. Cảm nhận được ý nghĩa tư tưởng sâu sắc trong bài Đi đường từ việc đi đường núi đến việc đi đường đời. Hiểu được cách dùng biểu tượng có hiệu quả nghệ thuật cao của bài thơ. Rèn kĩ năng đọc, cảm thụ và phân tích thơ. Giáo dục lòng yêu kính, thấy được nét cao đẹp trong con người Bác - vị lãnh tụ vĩ đại. II. ChuÈn bÞ GV: Nghiªn cøu, so¹n gi¸o ¸n HS: So¹n bµi theo c©u hái trong sgk III: TiÕn tr×nh d¹y häc 1.æn ®Þnh tæ chøc. 2.KiÓm tra ®Çu giê. ? Đọc thuộc lòng bài thơ Tức cảnh Pác Bó, cho biết cảm nhận của mình về bài thơ? 3. Bµi míi Ho¹t ®éng 1 : Giíi thiÖu bµi. Mùa thu năm 1942 từ Cao Bằng, lãnh tụ NAQ sang Trung Quốc để tranh thủ viện trợ quốc tế cho Cách mạng VN. Nhưng người đã bị nhà cầm quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam hơn 1 năm trời. Trong thời gian đó Người đã viết tập Nhật kí trong tù bằng thơ. Năm 1960 Nhật kí trong tù được dịch ra tiếng Việt, trở thành 1 sự kiện văn học lớn. Tập thơ cho thấy 1 tâm hồn cao đẹp, ý chí Cách mạng kiên cường, tài thơ xuất sắc của HCM. Nhật kí trong tù là viên ngọc quý trong kho tàng văn học dân tộc. Hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu 2 bài thơ trong tập NKTT. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS nd kiÕn thøc cÇn ®¹t Ho¹t ®éng 2 T¸c gi¶ T81 Bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh đặc biệt nào? Nêu yêu cầu đọc : GV đọc 2 HS đọc – nhận xét. Nhận xét,uốn nắn. Kiểm tra việc tìm hiểu chú thích ở nhà của HS ? Từ dấu hiệu hình thức của bài thơ như số câu chữ cách gieo vần, hãy gọi tên thể thơ? ? Nhận xét bố cục của bài thơ? Chúng ta sẽ phân tích bài thơ theo kết cấu 2 câu đầu, 2 câu cuối. ? Hai c©u th¬ ®Çu miêu tả cảnh gì? ? Nhân vật trữ tình ngắm trăng trong hoàn cảnh nào? - Ở đây chủ tịch Hồ Chí Minh ngắm trăng trong một hoàn cảnh đặc biệt: Trong tù trong cảnh thân tù (liên hệ bộ nhật ký trong tù ) Ngắm trăng mà Bác kể thiếu những thứ gì? -Thiếu rượu, thiếu hoa. Tại sao trong tù thiếu thốn đủ thứ nhưng tác giả chỉ nhắc đến hoa và rượu? Chỉ nhắc thiếu rượu và thiếu hoa mà không nhắc thiếu các thứ khác vì người tù như quên thân phận người tù, quên tất cả những cơ cực của người tù để đón nhận một đêm trăng đẹp với tư cách là một thi nhân. ? Qua đó em có nhận xét gì về tâm hồn người tù? - Tự do nội tại, cái thư thái ung dung của người tù ? Trước cảnh đêm trăng đẹp đó tâm trạng người tù được thể hiện như thế nào ? -Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ. Đối chiếu với nguyên tác: Đối thử lương tiêu nại nhược hà?(đêm trăng đẹp biết làm sao đây?) ? Theo em có gì khác nhau trong câu thơ dịch với câu thơ nguyên tác? -Câu thơ dịch thuộc kiểu câu nghi vấn. Ở đây câu nghi vấn dùng để hỏi hay dùng để bộc lộ cảm xúc? -Vừa dùng để hỏi vừa dùng để bày tỏ cảm xúc; tác giả tự hỏi mình, tâm trạng tác giả trước cảnh đêm trăng đẹp. ? Theo em cảm xúc của tác giả qua lời thơ “Đối thử lương tiêu nại nhược hà”? là gì? -Trạng thái xúc động bối rối của người tù vì hoàn cảnh oái oăm: ngắm trăng trong cảnh thân tù khi không có tự do và còn không có cả rượu và hoa - hai thứ quan trọng cần có để ngắm trăng. Thành ra trong cái khung cảnh đón trăng đẹp làm lòng người bối rối, vì thiên nhiên lộng lẫy còn thi sĩ không có tự do không có rượu e chẳng xứng với nhau. Dù vậy trăng đẹp thế cho nên dù có thiếu thốn dù có trong hoàn cảnh nào đi chăng nữa Bác cũng không cầm lòng được ? Như vậy câu thơ 1 nói tới hoàn cảnh ngắm, còn câu thơ thứ 2 nói tới tâm trạng của Bác - người tù Hồ Chí Minh. Em hiểu đó là hoàn cảnh và tâm trạng như thế nào của Người trong đêm trăng đẹp đó? ? Sau phút bối rối đó nhà thơ quyết định làm gì? ? Nếu chỉ là hành động người ngắm trăng thì đó cũng là việc thường tình. Nhưng cái khác trong hoạt động ngắm trăng ở đây là gì? - Để ngắm trăng người tù phải hướng ra ngoài song sắt của nhà tù. ? Từ đó em cảm nhận được điều gì trong tình yêu thiên nhiên của Người? Song kh«ng vì thế mà tình yêu trăng - yêu thiên nhiên bị ảnh hưởng nhà thơ vẫn chủ động hướng ra khung cửa sắt nhà tù để hướng đến vầng trăng. Cuộc sống trong tù gian khổ khắc nghiệt nhưng người tù vẫn vượt lên để cảm hứng trước cái đẹp. Phải có một tâm hồn nghệ sĩ giàu chất lãng mạn và tình yêu thiên nhiên đến độ quên mình mới có nguồn cảm hứng như thế, Từ câu thơ dịch: Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ theo bản phiên âm: nguyệt tòng song khích khán thi gia. ? Trong câu này tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Phân tích tác dụng của nó? -Trăng ngắm nhà thơ đó là việc khác thường nhưng khác thường hơn nữa là trăng chủ động theo khe cửa ( tòng song khích) để đến với người tù. ? Điều này cho thấy mối quan hệ của Bác với thiên nhiên như thế nào ? Trong bài thơ Tin thắng trận sau này của Bác có câu: “Trăng vào cửa sổ đòi thơ” so với câu “trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ”. ? Em thấy có hình ảnh nào giống nhau trong hình ảnh trăng và người? Ngoài sử dụng phép đối và phép nhân hoá còn thể hiện nội dung ý nghĩa sâu sắc: với hai câu thơ này tác giả đã làm một cuộc vượt ngục bằng tâm hồn. Em hãy chứng minh? Song sắt lạnh lẽo của nhà tù không thể giam hãm được hồn người. Trong cái nhà tù khắc nghiệt ấy tâm hồn người tù vẫn vượt lên giao hoà với ánh trăng. Trăng lúc này không phải chỉ là cái Đẹp mà còn là biểu tượng của tự do. Với câu thơ này Bác đã làm một cuộc vượt ngục về tinh thần. Đây không phải là cuộc vượt ngục duy nhất của Người, trong bài thơ ….Người viết : “Chẳng được tự do mà thưởng nguyệt Lòng theo vời vợi mảnh trăng thu”. ? Những cuộc ngắm trăng của Hồ Chí Minh cho ta nhận xét gì về Người? Đó chính là biểu hiện chất thép của Hồ Chí Minh, có chất thép tuyệt vời ấy mới có chất thơ bay bổng ấy ta có cảm giác người tù ấy không có chút cảm giác vướng bận về những cùm xích muỗi rệp và đói rét ghẻ lở của nhà tù khủng khiếp. Bất chấp cái song sắt trước mặt để lòng mình tự do say đắm ngắm trăng. ? Nhu cầu ấy phản ánh vẻ đẹp nào trong tâm hồn Bác? ? Qua phân tích hai câu thơ em có cảm nhận gì về tâm hồn người tù Hồ Chí Minh? ? Ở bài “Ngắm trăng” hồn thơ của Bác được diễn đạt trong một hình thức thơ với những dấu hiệu nào nổi bật? -Thơ Bác sâu sắc dễ hiểu . Nội dung chủ yêú của bài thơ? Gäi hs ®äc ghi nhí * Ho¹t ®éng 3 ? Bµi th¬ ra ®êi trong hoµn c¶nh nµo? Nêu yêu cầu đọc - đọc mẫu. Gäi học sinh đọc HS: §äc Xác định thể loại cña bµi th¬ Bài dịch thơ chuyển thành thể lục bát. Bài thơ có kết cấu như thế nào em sẽ phân tích theo bố cục nào? Bài thơ có kết cấu khai - thừa - chuyển - hợp. Nhưng sẽ phân tích theo bố cục hai câu thơ đầu và hai câu thơ cuối. GV: Gäi hs ®äc 2 c©u th¬ ®Çu HS: §äc C©u th¬ ®Çu lµ khai : më ra ý chñ ®¹o cña c¶ bµi th¬ . ? Em h·y chØ ra ®iÒu ®ã ? -Nçi gian lao cña ng­êi ®i ®­êng ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ lêi th¬ nµy ? -§¬n s¬ nh­ng mang nÆng ý nghÜa s©u xa. ? C©u 2 triÓn khai ý cña c©u I nh­ thÕ nµo? -C¸i khã c¸i gian lao cña ®i ®­êng ? Em có nhận xét gì về nghệ thuật của hai câu thơ đầu? -NT: lÆp Nªu t¸c dông cña biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®ã? Em có nhận xét gì về nội dung của hai câu thơ đầu? ? Hai c©u ®Çu ngoµi nãi vÒ viÖc ®i ®­êng cßn cã Èn ý g× n÷a ? -Suy ngÉm vÒ nçi gian lao triÒn miªn cña ®­êng nói còng nh­ cña con ®­êng CM,®­êng ®êi GV: C©u th¬ thø 3 ( C©u chuyÓn ) Cã vÞ trÝ riªng næi bËt h×nh t­îng ý th¬ bÊt ngê lµm chuyÓn c¶ m¹ch th¬ . ? H·y chØ ra ®iÒu ®ã? -2 c©u ®Çu nãi tíi sù gian lao ,c©u 3 mäi gian lao ®· kÕt thóc ,con ng­êi ®· lªn tíi ®Ønh cao . ? Ngoµi ý nghÜa ®ã ra,c©u th¬ cßn mang ý nghÜa g× n÷a ? ? Hai câu thơ cuối thể hiện nội dung và tâm trạng người đi đường như thế nào? ? Bài thơ có mấy lớp nghĩa? -Con đường cách mạng vô cùng gian khổ, nhưng nếu kiên trì, bền bỉ vượt qua gian nan, thử thách thì nhất định sẽ thắng lợi. ? Nghệ thuât độc đáo của bài thơ Đi đường là gì? Nội dung sâu sắc của bài thơ Đi đường là gì? Cho HS đọc ghi nhớ sgk A, Bµi : Ng¾m Tr¨ng I, §äc ,hiÓu v¨n b¶n 1,T¸c gi¶ t¸c phÈm -Bài thơ được Bác viết trong nhà tù Tưởng Giới Thạch khi bác vô cớ bị bắt giam tại Trung Quốc (tháng 8 năm1942). 2. Đọc, hiểu chú thích. a. §äc b. Chó thÝch -Thơ thất ngôn tứ tuyệt. II, T×m hiÓu v¨n b¶n 1,ThÓ th¬ -Khai - thừa - chuyển - hợp. 2. Bè côc 3. Phân tích. a. Hai câu thơ đầu. “Trong tù không rượu cũng không hoa” -Sự tự do nội tại, cái thư thái ung dung của người tù Hồ Chí Minh. =>Mặc dù ở trong cảnh khắc nghiệt của nhà tù, nhưng Bác vẫn rung động xốn xang trước cảnh đẹp đêm trăng. b.Hai câu thơ cuối. “Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ” -NT: phép đối và phép nhân hoá gợi tả trăng trở thành một người bạn tri âm, tri kỉ của tác giả. - Hai câu thơ không chỉ độc đáo ở nghệ thật đối tạo sự cân đối của bức tranh ngắm trăng, tôn vẻ đẹp của bức tranh trăng và người, làm toát lên sự hài hòa, nhịp nhàng giữa con người và thiên nhiên. - Được giao hoà với thiên nhiên. -Khát khao cái Đẹp, sống cho cái Đẹp. => Tư thế ung dung, thanh thản tràn đầy tinh thần lạc quan cách mạng trước cảnh ngục tù và tình yêu thiên nhiên, khao khát được giao hoà với thiên nhiên của Bác. III. Tổng kết. 1. NghÖ thuËt 2, Néi dung * Ghi nhớ ( sgk ) B. §i ®­êng I, §äc hiÓu v¨n b¶n 1, T¸c gi¶ t¸c phÈm -TrÝch trong tËp “NhËt kÝ trong tï” 2, §äc hiÓu chó thÝch a. §äc b. Chó thÝch III, T×m hiÓu v¨n b¶n 1, Bè côc - 2PhÇn 2, Ph©n tÝch a. Hai c©u th¬ ®Çu -NT: LÆp -> Nói về nỗi gian lao của người đi đường: gian lao nối tiếp gian lao dường như là bất tận triền miên. b. Hai câu thơ cuối: -Hình ảnh con người vươn tới đỉnh cao thắng lợi sau những gian nan thử thách với tư thế làm chủ thế giới. III, Tæng kÕt 1, NghÖ thuËt 2, Néi dung * Ghi nhí :SGK * Cñng cè - DÆn dß ? Qua hai bµi th¬ em c¶m nhËn vÎ ®Ñp trong t©m hån B¸c ntn HS: Häc bµi, chuÈn bÞ: C©u c¶m th¸n *********************** Ngµy so¹n: / 1/ 2010 Ngµy gi¶ng: / 1 / 2010 TiÕt 86 C©u c¶m th¸n I . Môc tiªu: Gióp häc sinh: -Hiểu rõ đặc điểm hình thức và chức năng của câu cảm thán. Phân biệt câu cảm thán với các kiểu câu khác. Biết sử dụng câu cảm thán phù hợp với tình huống giao tiếp. -Rèn luyện kỹ năng nhận biết câu cảm thán. -Giáo dục HS có ý thức sử dụng câu cảm thán trong khi nói hoặc viết. II. ChuÈn bÞ GV: Nghiªn cøu, so¹n gi¸o ¸n HS: ChuÈn bµi theo c©u hái trong sgk III: TiÕn tr×nh d¹y häc 1.æn ®Þnh tæ chøc. 2.KiÓm tra ®Çu giê. ? Cho biết đặc điểm hình thức và chức năng của câu cầu khiến. 3. Bµi míi Ho¹t ®éng 1 : Giíi thiÖu bµi. Câu chia theo mục đích nói còn có câu cảm thán. Câu cảm thán có chức năng và đặc điểm ntn? C« vµ c¸c em t×m hiÓu néi dung bµi häc h«m nay. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS nd kiÕn thøc cÇn ®¹t Ho¹t ®éng 2: HS: §äc ? Trong những đoạn trích trên câu nào là câu cảm thán? a. Hỡi ơi lão Hạc! b. Than ôi! ? Nhờ vào đặc điểm hình thức nào mà em cho đó là câu câu cảm thán? -Trong hai câu trên đều sử dụng từ ngữ cảm thán: “than ôi, hỡi ôi” và đều sử dụng dấu câu dấu chấm than(!). ? Theo em câu cảm thán trên dùng để làm gì? ? Khi vô tình bị đau em có thường bộc lộ cảm xúc bằng câu cảm thán không? Nếu có thì đó là câu nào ? Khi viết đơn, biên bản, hợp đồng, giải toán, ta có dùng câu cảm thán không? Vì sao? -Ta không dùng câu cảm thán vì các văn bản đó dùng ngôn ngữ văn bản hành chính, công vụ cần lôgic. ? Như vậy qua phân tích các Vd em hiểu như thế nào về câu cảm thán (đặc điểm, hình thức, tác dụng)? Gäi hs ®äc ghi nhí LÊy vÝ dô vÒ c©u c¶m th¸n ? a. Trời ơi anh đến muộn quá!. b. Buổi chiều thơ mộng biết bao! c. Ôi, những đêm trăng lên! Ho¹t ®éng 3: HS: §äc, nªu yªu cÇu bµi tËp 1? ? T×m các câu cảm thán? V× sao ? Các câu còn lại tại sao không phải là câu cảm thán? HS thảo luận nhóm HS: §äc nªu yªu cÇu bµi tËp 2? ? Phân tích tình cảm, cảm xúc, trong ngữ cảnh và nhận biết các câu cảm thán HS thảo luận nhóm, tr×nh bµy, NhËn xÐt ? Đặt 2 câu cảm thán để bộc lộ cảm xúc: - Trước tình cảm của 1 người thân dành cho mình. - Khi thÊy mÆt trêi lÆn I. Đặc điểm hình thức và chức năng . 1. Ví dụ: a. Hỡi ơi lão Hạc! -> Bộc lộ cảm xúc của nhân vật ông giáo trong tác phẩm Lão Hạc b. Than ôi! ->Thương cảm xót xa. Trong câu thơ: Than ôi! thời oanh liệt nay còn đâu. Lời than của con hổ, ®ể bộc lộ tâm trạng tiếc nuối quá khứ vàng son của con hổ trong vườn bách thú. -Trong hai câu trên đều sử dụng từ ngữ cảm thán: “than ôi, hỡi ôi” và đều sử dụng dấu câu dấu chấm than(!). 2. Ghi nhí ( sgk ) II. Luyện tập. 1,Bài tËp 1. a. Than ôi! - Lo thay! - Nguy thay. b. Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi! c. Chao ôi, có biết đâu rằng… -Vì chúng đều có các từ ngữ cảm thán và dấu chấm than 2. Bµi tËp 2: a. Lời than thân của các phụ nữ xưa. b. Lời than thân của người chinh phụ. c. Tâm trạng bế tắc của thi nhân Việt Nam trước cách mạng tháng Tám. d. Nỗi ân hận của Dế Mèn trước cái chết của Dế Choắt. -> Các câu trên có biểu lộ tình cảm cảm xúc nhưng không có dấu hiệu đặc trưng của các câu cảm thán ( từ ngữ cảm thán, dấu chấm than ) nên không phải là câu cảm thán. 3,Bài tËp 3. a. Chao ôi, vắng mẹ sao mà buồn đến thế! b) MÆt trêi ®Ñp biÕt bao! * Cñng cè - DÆn dß ? Tr×nh bµy ®Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng cña c©u nghi vÊn HS: Häc bµi, «n tËp v¨n thuyÕt minh chuÈn bÞ viÕt bµi TLV *********************** Ngµy so¹n: / 1/ 2010 Ngµy gi¶ng: / 1 / 2010 TiÕt 87 + 88 ViÕt bµi TËp lµm v¨n sè 5 I . Môc tiªu: Gióp häc sinh: Củng cố nhận thức về văn bản thuyết minh, vận dụng sáng tạo vào làm một văn bản thuyết minh cụ thể, đảm bảo các yêu cầu: đúng thể loại, bố cục mạch lạc, có yếu tố miêu tả tự sự, biểu cảm bình luận, cách đưa số liệu chính xác. Rèn kỹ năng lập dàn ý diễn đạt, dùng từ đặt câu. Giáo dục HS có ý thức làm bài KT. II. ChuÈn bÞ GV: Nghiªn cøu, ra ®Ò, ®¸p ¸n, biÓu ®iÓm HS: ¤n tËp kiÕn thøc vÒ v¨n b¶n thuyÕt minh III: TiÕn tr×nh d¹y häc 1.æn ®Þnh tæ chøc. 2.KiÓm tra ®Çu giê. 3. Bµi míi §Ò bµi Giới thiệu về hoa đào ở quê hương em. I. yªu cÇu chung ThÓ lo¹i: ThuyÕt minh Néi dung: Giíi thiÖu loµi hoa ®µo II. Yªu cÇu cô thÓ a. Mở bài: Dẫn dẫn dắt vấn đề: - Nêu vấn đề: hoa đào – biểu tượng của mùa xuân. - Giới hạn của vấn đề: Hoa đào Lai Châu nói riêng và hoa đào Tây Bắc nói chung có vẻ đẹp mộc mạc giản dị khó quên. b. Thân bài: - Giới thiệu nguồn gốc loài hoa. - Đặc điểm của cây đào Tây Bắc: Thân, là cành, hoa quả… Hoa đào: + Thời gian ra hoa. + Cách sử dụng hoa trong dịp tết. + Giá trị tinh thần của hoa . c. Kết bài Nêu cảm nghĩ chung về hoa đào. Yêu cầu : Bài viết ngắn gọn, trình bày rõ ràng đủ 3 phần: mở bài, thân bài, kết bài. Chú ý cách diễn đạt, dùng từ, đặt câu, lỗi chính tả. H­íng dÉn chÊm * §iÓm kh¸ giái: - Bµi viÕt cã bè côc râ rµng. X¸c ®Þnh ®óng yªu cÇu cña ®Ò bµi. ThuyÕt minh ®­îc ®Æc ®iÓm cña hoa ®µo víi c¸c ®Æc ®iÓm than, cµnh, hoa, qu¶ Sö dông tèt c¸c ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh thÝch hîp Ng«n ng÷ chÝnh x¸c kh«ng m¾c lçi diÔn ®¹t. * §iÓm trung b×nh Bè côc râ rµng Tr×nh bµy ®­îc ®Æc ®iÓm cña hoa ®µo øng dông ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nh­ng ch­a râ rµng ®«i chç ch­a thÝch hîp Cßn m¾c nhiÒu lçi diÔn ®¹t sai mét sè lçi chÝnh t¶. * §iÓm yÕu: Bè côc ch­a râ rµng Ch­a tr×nh bµy ®­îc hoÆc cßn s¬ sµi khi nªu ®Æc ®iÓm cña hoa ®µo Ph­¬ng ph¸p s/d ch­a thÝch hîp Ng«n ng÷ diÔn ®¹t lñng cñng, m¾c nhiÒu lçi chÝnh t¶. * Cñng cè - DÆn dß GV: Thu bµi, nhËn xÐt giê lµm bµi HS: TiÕp tôc «n tËp v¨n thuyÕt minh, chuÈn bÞ bµi: C©u trÇn thuËt ***********************