Bài giảng tuần 10 bài 9,10 tiết 40: Nói giảm nói tránh

Nhiệt liệt chào mừng Quý thầy cô về dự tiết học Thế nào là nói quá ? Cho biết tác dụng của nói quá ? Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh , gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm. NÓI GIẢM NÓI TRÁNH GIÁO VIÊN THỰC HIỆN: PHẠM THANH HUYỀN I . Tìm hiểu chung 1. Những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau có nghĩa là gì ? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt đó ? - Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. (Hồ Chí Minh, Di chúc) - Bác đã đi rồi sao, Bác ơi ! Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời. (Tố Hữu, Bác ơi) Lượng con ông Độ đây mà … Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. (Hồ Phương, Thư nhà) Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH Các phần in đậm trong cả ba đoạn trích trên đều đúng trong trường hợp nói đến cái chết. Cách nói như vậy để giảm nhẹ, để tránh đi phần nào sự đau buồn. I . Tìm hiểu chung Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH 2. Vì sao trong câu văn sau, tác giả dùng từ ngữ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa ? Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. (Nguyên Hồng - Những ngày thơ ấu) Tác giả dùng từ bầu sữa trong câu này cốt để tránh thô tục. I . Tìm hiểu chung Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH 3. So sánh hai cách nói sau đây, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe ? - Con dạo này lười lắm. - Con dạo này không được chăm chỉ lắm. Cách nói thứ hai là cách nói tế nhị, có tính chất nhẹ nhàng hơn đối với người nghe. I . Tìm hiểu chung Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH Em có nhận xét gì về cách diễn đạt trong các trường hợp trên ? Người nói, người viết đã có cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển hơn. Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề ; tránh thô tục, thiếu lịch sự. I . Tìm hiểu chung Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH THẢO LUẬN Dựa vào ví dụ của nhóm mình, hãy cho biết người viết (nói) đã thực hiện phép nói giảm nói tránh bằng cách nào? Ví dụ 1: Trông những đứa trẻ mù thật đáng thương. VÝ dô 2 : Bạn hát dë l¾m. Dùng các từ ngữ đồng nghĩa, đặc biệt là từ Hán Việt Dùng cách nói phủ định từ ngữ trái nghĩa Ví dụ 3 : Bạn còn kém lắm. C¸ch nãi vßng Trông những đứa trẻ khiếm thị thật đáng thương. Bạn hát ch­ưa ®­ược hay l¾m. Bạn cần phải cố gắng hơn nữa. Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH LƯU Ý 1: Nói giảm nói tránh có thể theo nhiều cách: - Dùng các từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt. - Dùng cách nói phủ định từ ngữ trái nghĩa. - Dùng cách nói vòng. - Dùng cách nói trống, nói tỉnh lược. Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH LƯU Ý 2: Để cảm thụ được cái hay, giá trị nghệ thuật của cách nói giảm nói tránh trong tác phẩm văn học cần: - Xét nó trong hoàn cảnh giao tiếp cụ thể. - Xét nó trong mối liên hệ đối chiếu với những cách nói khác có thể dùng trong trường hợp giao tiếp đó. Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH II. Luyện tập Bài tập 1: Điền từ ngữ vào chỗ trống để tạo cách nói giảm nói tránh : đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa. a. Khuya rồi, mời bà …….... đi nghỉ b. Cha mẹ em ……………..từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại. d. Mẹ đã ………rồi, nên chú ý giữ gỡn sức khoẻ. c. Đây là lớp học cho trẻ em . . …….. e. Cha nó mất, mẹ nó ……………, nên chú nó rất thương nó. chia tay nhau có tuổi đi bước nữa khiếm thị. Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH Bµi tËp 2 : B1. Anh ra khỏi phòng tôi ngay ! C2. Cấm hút thuốc trong phòng ! D2. Nó nói như thế là ác ý. E1. Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi. A2. Anh nên hoà nhã với bạn bè ! A1. Anh phải hoà nhã với bạn bè ! Các câu có sử dụng cách nói giảm nói tránh Các câu không có sử dụng cách nói giảm nói tránh B2. Anh không nên ở đây nữa ! C1. Xin đừng hút thuốc trong phòng ! D1. Nó nói như thế là thiếu thiện chí. E2. Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi. Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH Bµi tËp 3: Đặt câu có sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh. Cô bé bán diêm có một hoàn cảnh bất hạnh. Anh hát không được hay lắm. Ông nội của bạn đã mất rồi à? Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH Bµi tËp 4: Thảo luận những tình huống giao tiếp như thế nào thì không nên sử dụng cách nói giảm nói tránh. Trong trường hợp cần thiết phải nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật thì không nên nói giảm nói tránh vì như thế là bất lợi. Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay! Anh không nên ở đây nữa! TÌNH HUỐNG Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định cách nói trái nghĩa SỬ DỤNG NÓI GIẢM NÓI TRÁNH - Giúp thể hiện thái độ nhã nhặn, lịch sự trong giao tiếp. - Sự quan tâm, tôn trọng của người nói với người nghe. - Tạo phong cách nói năng đúng mực. Sử dụng nói giảm nói tránh phù hợp sẽ tạo cho con người có phong cách nói năng như thế nào ? Bài 9,10 - Tiết 40: NÓI GIẢM NÓI TRÁNH HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ a/ Bài học: - Thế nào là biện pháp tu từ nói quá? Nêu tác dụng của biện pháp tu từ nói quá. - Phân tích tác dụng của một biện pháp nói giảm nói tránh trong một đoạn văn cụ thể. b/ Bài mới: Kiểm tra Văn 45 phút c/ Trả bài: Ôn tập truyện kí Việt Nam Chào tạm biệt Kính chúc sức khỏe Quí Thầy Cô cùng các em học sinh