Bài giảng Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo! * Kiểm tra bài cũ: ? Nghĩa của từ là gì? ? Có mấy cách giải thích nghĩa của từ? ? Giải thích nghĩa của từ Thuận Thiên khắc trên thanh gươm mà đức Long Quân trao cho Lê Lợi? Cho biết em đã giải thích nghĩa của từ bằng cách nào? Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ I. Từ nhiều nghĩa Bài thơ Những cái chân Cái gậy có một chân Biết giúp bà khỏi ngã Chiếc com-pa bố vẽ Có chân đứng chân quay Cái kiềng đun hằng ngày Ba chân xòe trong lửa Chẳng bao giờ đi cả Là chiếc bàn bốn chân Riêng cái võng Trường Sơn Không chân đi khắp nước Nhà thơ Vũ Quần Phương 2. Giải nghĩa từ chân Bộ phận dưới cùng của cơ thể người hoặc động vật, dùng để đi, đứng. VD: Què chân. Bộ phận dưới cùng của một số sự vật, có tác dụng nâng đỡ. VD: Chân bàn. Bộ phận dưới cùng của một số sự vật, tiếp giáp và bám chặt vào nền móng. VD: Chân răng, chân tường… Chỉ con người, phận sự, cương vị. VD: Có chân trong hội đồng. ….. => Từ chân: Từ nhiều nghĩa. 3. Từ nhiều nghĩa khác VD: Mũi: + Lỗ mũi, sống mũi. + Mũi dao. + Mũi đất, mũi Cà Mau …… 4. Từ một nghĩa. VD: xe đạp, xe máy, com-pa, ngữ văn, hoa lan… Ghi nhớ (sgk) Từ có thể có một nghĩa hoặc nhiều nghĩa II. Hiện tượng chuyển nghĩa của từ Chân: Bộ phận dưới cùng của cơ thể người hoặc động vật, dùng để đi hoặc đứng. Nghĩa gốc. 1.Nghĩa gốc: Nghĩa đầu tiên, làm cơ sở để hình thành các nghĩa khác. 2.Nghĩa chuyển: hình thành trên cơ sở nghĩa gốc. Từ xuân trong câu sau có mấy nghĩa? Mùa xuân là Tết trồng cây Làm cho đất nước càng ngày càng xuân Xuân 1: Chỉ mùa xuân. Xuân 2: Chỉ sự tươi đẹp, phát triển. Xuân 1: Nghĩa gốc. Xuân 2: Nghĩa chuyển. => Trong một câu, từ có thể hiểu đồng thời theo cả nghĩa gốc và nghĩa chuyển Ghi nhớ (sgk) Chuyển nghĩa là hiện tượng thay đổi nghĩa của từ => Từ nhiều nghĩa. Trong đó: + Nghĩa gốc: Nghĩa xuất hiện đầu tiên, làm cơ sở hình thành các nghĩa khác. + Nghĩa chuyển: Nghĩa được hình thành trên cơ sở nghĩa gốc - Thông thường, trong câu, từ chỉ có một nghĩa nhất định. Tuy nhiên trong một số trường hợp, từ có thể được hiểu đồng thời theo cả nghĩa gốc lẫn nghĩa chuyển. Giải thích nghĩa của các từ lợi trong câu sau: Bà già đi chợ cầu Đông Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng Thầy bói xem quẻ nói rằng Lợi thì có lợi nhưng răng chẳng còn. Lợi 1: cái có ích mà con người thu được hơn những gì mình bỏ ra. Lợi 2,3: Phần thịt bao quanh chân răng. ? Đây có phải là hiện tượng chuyển nghĩa của từ không? Vì sao? Lưu ý: Không coi là từ nhiều nghĩa nếu các nghĩa của từ không có mối liên hệ nào với nhau hay những nghĩa sau không hình thành trên cơ sở nghĩa gốc. III. Luyện tập. Bài 1. Đầu: đầu tàu, đầu làng… Mắt: mắt na, mắt lưới… Tay: Tay ghế, tay súng… 2. Bài 2: Lá: lá phổi, lá gan… Thân: Thân người… Quả: Quả tim… Cảm ơn các thầy cô giáo và các em!