Bài giảng Tiết 78: Rút gọn câu

Giáo viên: Võ Thị Liên Môn: Ngữ văn Phân tích cấu tạo ngữ pháp của câu sau và cho biết câu này thuộc loại câu nào? Hôm nay, lớp ta đi lao động. KIỂM TRA BÀI CŨ TN CN VN * VÝ dô 1: a, Häc ¨n, häc nãi, häc gãi, häc më. b, Chóng ta häc ¨n, häc nãi, häc gãi, häc më. CN VN1 VN2 VN3 VN4 V× sao CN trong c©u nµy ®­îc l­îc bá ?  L­îc bá CN a, Hai ba người đuổi theo nó. Råi ba bèn ng­êi, s¸u b¶y ng­êi. ( Nguyễn Công Hoan ) b, - Bao giờ cậu đi Hà Nội ? - Ngày mai. * Ví dụ 2: .đuổi theo nó. .mình đi Hà Nội. CN VN CN VN * VÝ dô : 1. a, Häc ¨n, häc nãi, häc gãi, häc më.  L­îc bá CN 2. a, Hai ba ng­êi ®uæi theo nã . Råi ba bèn ng­êi, s¸u b¶y ng­êi.  Lược bỏ VN b, - Bao giờ cậu đi Hà Nội ? - Ngày mai.  Lược bỏ cả CN và VN Qua phân tích các ví dụ em hiểu thế nào là rút gọn câu? ? Thảo luận nhóm: Bài tập 1: Trong các tục ngữ sau, câu nào là câu rút gọn? Những thành phần nào của câu được rút gọn? Rút gọn câu như vậy để làm gì? a, Người ta là hoa đất b, Ăn quả nhớ kẻ trồng cây. c, Nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng. d,Tấc đất tấc vàng. Gợi ý: b, Chúng ta ăn quả nhớ kẻ trồng cây.  Rút gọn CN c, Người nuôi lợn ăn cơm nằm, người nuôi tằm ăn cơm đứng.  Rút gọn CN d, Chúng ta nên nhớ rằng tấc đất tấc vàng.  Rút gọn CN- VN Mục đích: Làm cho câu gọn hơn, cô đọng, súc tích hơn. Ngụ ý là lời khuyên chung mọi người (b,d). Nói chung về mọi người (c). Ví dụ a : Sáng chủ nhật trường em tổ chức cắm trại . Sân trường thật đông vui . Chạy loăng quăng. Nhảy dây. Chơi kéo co.  Thiếu CN Ví dụ b: - Mẹ ơi , hôm nay con được một điểm mười . Con ngoan quá ! Bài nào được điểm mười thế ? Nhận xét câu trả lời của người con với mẹ ? Bài kiểm tra toán mẹ ạ ! (Thưa mẹ, bài kiểm tra toán ạ.) - Bài kiểm tra toán . ? Qua phân tích hai ví dụ, các em hãy cho biết khi dùng câu rút gọn cần chú ý điều gì? ? Kết luận: Khi rút gọn cần chú ý: - Không làm cho người nghe người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói. - Không biến câu nói thành câu cộc lốc, khiếm nhã . b, - Bao giờ cậu đi Hà Nội ? - Ngày mai. * Ví dụ 2: .mình đi Hà Nội. CN VN Gần một giờ đêm. Trời mưa tầm tã. Nước sông Nhị Hà lên to quá; khúc đê làng X thuộc phủ X xem chừng núng thế lắm, hai ba đoạn đã thẩm lậu rồi, không khéo thì vỡ mất. Bài tập 2 : Hãy tìm câu rút gọn trong các ví dụ dưới đây. Khôi phục những thành phần câu được rút gọn. Cho biết vì sao trong thơ, ca dao thường có nhiều câu rút gọn như vậy? a) Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà, Cỏ cây chen đá, lá chen hoa. Lom khom dưới núi, tiều vài chú, Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc, Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,Một mảnh tình riêng, ta với ta. (Bà Huyện Thanh Quan) b, Đồn rằng quan tướng có danh, Cưỡi ngựa một mình chẳng phải vịn ai. Ban khen rằng: “Ấy mới tài”,  Ban cho cái áo với hai đồng tiền . Đánh giặc thì chạy trước tiên, Xông vào trận tiền cởi khố giặc ra(!) Giặc sợ, giặc chạy về nhà, Trở về gọi mẹ mổ gà khao quân! (Ca dao) (Tôi) bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà, (Tôi thấy) cỏ cây chen đá, lá chen hoa. (Tôi thấy) lom khom dưới núi, tiều vài chú, (Tôi thấy) lác đác bên sông, chợ mấy nhà. Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc, Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia. (Tôi) Dừng chân đứng lại, trời, non, nước, Một mảnh tình riêng, ta với ta. b) đồn rằng quan tướng có danh, cưỡi ngựa một mình chẳng phải vịn ai. ban khen rằng: “Ấy mới tài”,  ban cho cái áo với hai đồng tiền. đánh giặc thì chạy trước tiên, xông vào trận tiền cởi khố giặc ra(!) Giặc sợ, giặc chạy về nhà, trở về gọi mẹ mổ gà khao quân! (Ca dao) (Người ta) (Quan tướng) (Quan tướng) (Quan tướng) (Quan tướng) (Vua) (Vua) =>Trong thơ,ca dao thường có nhiều câu rút gọn như vậy vì: ngôn ngữ thơ ca luôn đòi hỏi sự cô đọng súc tích nhằm tăng sức biểu cảm, hơn nữa số chữ trong một dòng thơ rất hạn chế. Vì sao trong ca dao, thơ người ta hay dùng câu rút gọn? ? Bài tập3: MẤT RỒI Một người có việc đi xa, dặn con :  - Ở nhà có ai hỏi thì bảo bố cháu đi vắng nhé! Sợ con mải chơi quên mất, ông ta viết mấy câu vào giấy, đưa cho con, bảo: - Có ai hỏi thì cứ đưa giấy này.  Đứa con cầm giấy bỏ vào túi áo. Cả ngày chẳng thấy ai hỏi. Tối đến, nó thắp đèn, lấy giấy ra xem, chẳng may để giấy cháy mất. Hôm sau có người khách lại chơi, hỏi: - Bố cháu có nhà không? Thằng bé ngẩn ngơ hồi lâu, sực nhớ ra, sờ vào túi không thấy giấy, liền nói: - Mất rồi. Ông khách sửng sốt: - Mất bao giờ? - Thưa… tối hôm qua. - Sao mà mất nhanh thế? - Cháy ạ. (Truyện cười dân gian Việt Nam) Bµi tËp 4: THAM ĂN  Cã anh chµng phµm ¨n tôc uèng, hÔ ngåi vµo m©m lµ chỉ g¾p lÊy g¾p ®Ó, ch¼ng ngÈng mÆt nh×n ai, còng ch¼ng muèn chuyÖn trß g×. Mét lÇn ®i ¨n cç ë nhµ nä, cã «ng kh¸ch thÊy anh ta ¨n uèng lç m·ng qu¸, bÌn l©n la gîi chuyÖn. ¤ng kh¸ch hái: -Ch¼ng hay «ng ng­êi ë ®©u ta? Anh chµng ®¸p: - §©y. Råi c¾m cói ¨n. -ThÕ «ng ®­îc mÊy c«, mÊy cËu råi? - Mçi. Nãi xong, l¹i g¾p lia g¾p lÞa. ¤ng kh¸ch hái tiÕp: -C¸c cô th©n sinh ra «ng ch¾c cßn c¶ chø? Anh chµng vÉn kh«ng ngÈng ®Çu lªn, b¶o: - TiÖt. - §©y. - Mçi. - TiÖt. Bµi tËp 4: THAM ĂN  Cã anh chµng phµm ¨n tôc uèng, hÔ ngåi vµo m©m lµ chỉ g¾p lÊy g¾p ®Ó, ch¼ng ngÈng mÆt nh×n ai, còng ch¼ng muèn chuyÖn trß g×. Mét lÇn ®i ¨n cç ë nhµ nä, cã «ng kh¸ch thÊy anh ta ¨n uèng lç m·ng qu¸, bÌn l©n la gîi chuyÖn. ¤ng kh¸ch hái: -Ch¼ng hay «ng ng­êi ë ®©u ta? Anh chµng ®¸p: -§©y. Råi c¾m cói ¨n. -ThÕ «ng ®­îc mÊy c«, mÊy cËu råi? -Mçi. Nãi xong, l¹i g¾p lia g¾p lÞa. ¤ng kh¸ch hái tiÕp: -C¸c cô th©n sinh ra «ng ch¾c cßn c¶ chø? Anh chµng vÉn kh«ng ngÈng ®Çu lªn, b¶o: -TiÖt. Rút gọn câu - Khái niệm: Rút gọn câu là lược bỏ một số thành phần của câu-> Câu rút gọn - Mục đích: + Làm cho câu gọn hơn, vừa thông tin được nhanh, vừa tránh lặp những từ ngữ đã xuất hiện trong câu trước. + Ngụ ý hành động, đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người . - Cách dùng câu rút gọn: + Không làm cho người nghe người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói.+ Không biến câu nói thành câu cộc lốc, khiếm nhã . 1. C©u nµo trong c¸c c©u sau ®©y lµ c©u rót gän ? Ai còng ph¶i häc ®i ®«i víi hµnh. Anh trai t«i häc lu«n ®i ®«i víi hµnh. Häc ph¶i ®i ®«i víi hµnh. RÊt nhiÒu ng­êi häc ®i ®«i víi hµnh. C. 2. Khi ngô ý ®Ó hµnh ®éng, ®Æc ®iÓm được nãi trong c©u lµ cña chung mäi ng­êi, chóng ta sÏ l­îc bá thµnh phÇn nµo : Chñ ng÷ VÞ ng÷. Tr¹ng ng÷. Bæ ng÷ A. 3. §iÒn tõ vµo dÊu … cho phï hîp”: Trong ……………………… ta th­êng gÆp nhiÒu c©u rót gän. v¨n xu«i truyÖn cæ d©n gian truyÖn ng¾n, bót kÝ v¨n vÇn (th¬, ca dao) Hướng dẫn học ở nhà: * Nắm được: Khái niệm rút gọn câu. Tác dụng của việc rút gọn câu. Cách dùng câu rút gọn. Tìm ví dụ về việc sử dụng câu rút gọn thành câu cộc lốc, khiếm nhã. * Chuẩn bị bài mới: Câu đặc biệt C¶m ¬n c¸c thÇy c« ®· vÒ dù giê th¨m líp!