Bài giảng Tiết 41 bài Tổng kết từ vựng

Quyù thaày coâ giaùo veà döï giôø Môn Ngữ văn - Lôùp 9A2 Môn Ngữ văn 9 Tiết 41 Bài: TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG Kiểm tra bài cũ 1.Muốn sử dụng tiếng Việt trước hết cần trau dồi vốn từ để làm gì? 2. Làm thế nào để làm tăng vốn từ ? TL: Muốn sử dụng tiếng Việt trước hết cần trau dồi vốn từ. Rèn luyện để nắm được đầy đủ và chính xác nghĩa của từ và cách dùng từ là việc rất quan trọng để trau dồi vốn từ. Kiểm tra bài cũ 2. Làm thế nào để làm tăng vốn từ ? TL: Rèn luyện để làm tăng thêm những từ chưa biết và làm tăng vốn từ là việc làm thường xuyên để trau dồi vốn. Chọn cách giải nghĩa cho các từ sau A 1/ Tuyệt chủng 2/ Tuyệt giao 3/ Tuyệt tự 4/ Tuyệt thực B a/ Nhịn ăn hoàn toàn b/ Không có con nối dõi c/ Bị mất hẳn giống nòi d/ Cắt đứt mối quan hệ Tiết 41: I.Từ đơn và từ phức 1. Khái niệm: TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG ? Thế nào là từ đơn? Thế nào là từ phức? Cho ví dụ Tõ chØ gåm mét tiÕng lµ tõ ®¬n. Tõ gåm hai hoÆc nhiÒu tiÕng lµ tõ phøc. 2. C¸c lo¹i tõ phøc: ?Cã mÊy lo¹i tõ phøc? §ã lµ nh÷ng lo¹i nµo? Có 2 loại : ?ThÕ nµo lµ tõ ghÐp? ThÕ nµo lµ tõ l¸y? - Từ ghép : Các tiếng có quan hệ với nhau về nghĩa. - Từ láy: Các tiếng có quan hệ với về âm. Hãy vẽ lại sơ đồ phân loại từ vựng Tiếng Việt Tiết 41: TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG I.Từ đơn và từ phức 1.Khái niệm: 2. C¸c lo¹i tõ phøc: 3. Bµi tËp: 3.1:Trong nh÷ng tõ sau, tõ nµo lµ tõ ghÐp, tõ nµo lµ tõ l¸y? NgÆt nghÌo, nho nhá, giam gi÷, gËt gï,bã buéc,t­¬i tèt,l¹nh lïng, bät bÌo, xa x«i,cá c©y,®­a ®ãn, nh­êng nhÞn, r¬i rông, mong muèn, lÊp l¸nh. TL TL TL TL TL TiÕt: 41 TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG I.Từ đơn và từ phức 1.Khái niệm: 2. C¸c lo¹i tõ phøc: 3. Bµi tËp: 3.2:Trong c¸c tõ l¸y sau, tõ l¸y nµo cã sù “gi¶m nghÜa” vµ tõ l¸y nµo cã sù “t¨ng nghÜa” so víi nghÜa cña yÕu tè gèc? Trăng trắng, sạch sành sanh, đèm đẹp, sát sàn sạt, nho nhỏ, lành lạnh, nhấp nhô, xôm xốp TiÕt: 41 TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG II. Thµnh ng÷: 1. Kh¸i niÖm: ?ThÕ nµo lµ thµnh ng÷? Thµnh ng÷ lµ lo¹i côm tõ cã cÊu t¹o cè ®Þnh, biÓu thÞ mét ý nghÜa hoµn chØnh. ?Ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a thµnh ng÷ vµ tôc ng÷. + Thµnh ng÷: th­êng lµ mét ng÷ cè ®Þnh, biÓu thÞ mét ý nghÜa hoµn chØnh. + Tôc ng÷: th­êng lµ mét c©u, thÓ hiÖn nh÷ng nhận định, phán đoán cña nh©n d©n vÒ mäi mÆt. I.Từ đơn và từ phức TiÕt: 41 TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG 2. Bài tập 2.1 Trong c¸c tæ hîp tõ sau, tæ hîp tõ nµo lµ thµnh ng÷ tæ hîp tõ nµo lµ tôc ng÷ ? Gi¶i thÝch nghÜa cña mçi thµnh ng÷, tôc ng÷ a.GÇn mùc th× ®en, gÇn ®Ìn th× s¸ng b. иnh trèng bá dïi c. Chã treo mÌo ®Ëy d. Đ­îc voi ®ßi tiªn e. N­íc m¾t c¸ sÊu II. Thµnh ng÷: a. gÇn mùc th× ®en, gÇn ®Ìn th× s¸ng -> hoµn c¶nh, m«i tr­êng x· héi cã ¶nh h­ëng quan träng ®Õn tÝnh c¸ch, ®¹o ®øc cña con ng­êi. b. ®¸nh trèng bá dïi -> lµm viÖc kh«ng ®Õn n¬i ®Õn chèn, bá dë, thiÕu tr¸ch nhiÖm. c. chã treo mÌo ®Ëy -> muèn gi÷ g×n thøc ¨n, víi chã ph¶i treo lªn, víi mÌo ph¶i ®Ëy l¹i. d. ®­îc voi ®ßi tiªn ->tham lam, ®­îc c¸i nµy l¹i muèn c¸i kh¸c cao h¬n. e. n­íc m¾t c¸ sÊu -> sù th«ng c¶m, th­¬ng xãt gi¶ dèi nh»m ®¸nh lõa ng­êi kh¸c. TRÒ CHƠI ĐOÁN CHỮ Bài tập 3 + 4: Kết hợp - Tìm 2 thành ngữ có yếu tố chỉ động vật và 2 thành ngữ có yếu tố chỉ thực vật. - Tìm 2 dẫn chứng về việc sử dụng thành ngữ trong văn chương. Bánh trôi nước. Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non. nghiêng nước nghiêng thành Một hai nghiêng nước ngiêng thành Sắc đành đòi một tài đành họa hai Đường vào Nghệ An Đường vô xứ Nghệ quanh quanh Non xanh nước biếc như tranh hoạ đồ. Dây cà - dây muống. Dây cà ra dây muống. Thịt mỡ - mèo Mỡ để miệng mèo Tiết 41: TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG I.Từ đơn và từ phức II.Thành ngữ III.Nghĩa của từ 1. Kh¸i niÖm: ? NghÜa cña tõ lµ g×? NghÜa cña tõ lµ néi dung (sù vËt, tÝnh chÊt, ho¹t ®éng, quan hÖ…) mµ tõ biÓu thÞ. III. NghÜa cña tõ: 2. Bµi tËp 2.1: Chän c¸ch hiÓu ®óng trong nh÷ng c¸ch hiÓu sau ®©y: a. NghÜa cña tõ mÑ lµ “ng­êi phô n÷, cã con, nãi trong quan hÖ víi con.” b. NghÜa cña tõ mÑ kh¸c víi nghÜa cña tõ bè ë phÇn “ng­êi phô n÷ cã con.” c. NghÜa cña tõ mÑ kh«ng thay ®æi trong hai c©u: MÑ em rÊt hiÒn vµ ThÊt b¹i lµ mÑ thµnh c«ng. d. Nghĩa của từ mẹ không có phần nào chung với nghĩa của từ bà a III. NghÜa cña tõ: 2. Bµi tËp: 2.2:Cách giải thích nào trong hai cách giải thích sau là đúng? Vì sao? Độ lượng là: a. Đức tính rộng lượng, dễ thông cảm với người có sai lầm và dễ tha thứ. b. Rộng lượng, dễ thông cảm với người có sai lầm và dễ tha thứ. b Cách giải thích (a) vi phạm một nguyên tắc quan trọng phải tuân thủ khi giải thích nghĩa của từ, vì đã dùng một cụm từ có nghĩa thực thể (đức tính rộng lượng, dễ thông cảm với người có sai lầm và dễ tha thứ - cụm danh từ ) để giải thích cho một từ chỉ đặc điểm, tính chất ( độ lượng – tính từ) Tiết 41: TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG I. Từ đơn và từ phức II. Thành ngữ III.Nghĩa của từ IV.Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ 1.Kh¸i niÖm: ? ThÕ nµo lµ tõ nhiÒu nghÜa Tõ nhiÒu nghÜa: lµ tõ cã tõ hai nghÜa trë lªn. ? ThÕ nµo lµ hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõ? -HiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõ: lµ hiÖn t­îng thay ®æi nghÜa cña tõ, t¹o ra nh÷ng tõ nhiÒu nghÜa. -Trong tõ nhiÒu nghÜa cã: + NghÜa gèc lµ nghÜa xuÊt hiÖn tõ ®Çu, lµm c¬ së ®Ó h×nh thµnh nghÜa kh¸c. + NghÜa chuyÓn lµ nghÜa ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së cña nghÜa gèc. Tiết 41: TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG IV.Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ 1.Kh¸i niÖm: 2. Bµi tËp: Thảo luận nhóm Trong c¸c c©u th¬ sau, tõ hoa trong thÒm hoa, lÖ hoa ®­îc dïng theo nghÜa gèc hay nghÜa chuyÓn? Cã thÓ coi ®©y lµ hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa lµm xuÊt hiÖn tõ nhiÒu nghÜa ®­îc kh«ng? V× sao? Nçi m×nh thªm tøc nçi nhµ, ThÒm hoa mét b­íc lÖ hoa mÊy hµng! (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) Thảo luận nhóm Nçi m×nh thªm tøc nçi nhµ, ThÒm hoa mét b­íc lÖ hoa mÊy hµng! (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) TL:Từ hoa trong thềm hoa, lệ hoa được dùng theo nghĩa chuyển.Tuy nhiên không thể coi đây là hiện tượng chuyển nghĩa làm xuất hiện từ nhiều nghĩa, vì nghĩa chuyển này của từ hoa chỉ là nghĩa chuyển có tính chất lâm thời, nó chưa làm thay đổi nghĩa của từ C©u 1: C¸c tõ nguån gèc, con ch¸u thuéc kiÓu cÊu t¹o tõ nµo? A. Tõ ®¬n B. Tõ phøc B C©u 2: §iÒn thªm yÕu tè vµo chç trèng (…) ®Ó thµnh ng÷ ®­îc trän vÑn. Lêi … . tiÕng…. B. Mét n¾ng hai …. C. B¸ch chiÕn b¸ch … D. Sinh ... lËp nghiệp ăn nói thắng cơ sương C©u3:H·y ®iÒn c¸c tõ häc hái, häc tËp, häc hµnh, häc lám vµo chç trèng trong nh÷ng c©u d­íi ®©y sao cho phï hîp: -………….: häc vµ luyÖn tËp ®Ó cã hiÓu biÕt, cã kÜ n¨ng. -…………..: nghe hoÆc thÊy ng­êi ta lµm råi lµm theo, chø kh«ng ®­îc ai trùc tiÕp d¹y b¶o. -………….: t×m tßi, hái han ®Ó häc tËp. C©u 4: Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ ch©n trong c¸c tr­êng hîp sau: a) ¤ng bÞ ®au ch©n. -> nghÜa gèc ->Bé phËn d­íi cïng cña c¬ thÓ ng­êi, dïng ®Ó ®i, ®øng..… Dù ai nói ngả nói nghiêng Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân. -> Bé phËn d­íi cïng cña mét ®å vËt (c¸i kiÒng), cã t¸c dông ®ì cho c¸c bé phËn kh¸c. c) D­íi ch©n nói, cã mét ®µn bß ®ang gÆm cá. -> nghÜa chuyÓn -> nghÜa chuyÓn -> Bé phËn d­íi cïng cña mét sè ®å vËt, tiÕp gi¸p vµ b¸m chÆt vµo mÆt nÒn.… 1. Bµi cò: + Häc thuéc c¸c kh¸i niÖm vÒ: Tõ ®¬n, tõ phøc, thµnh ng÷, tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõ. + Hoµn thµnh tÊt c¶ c¸c bµi tËp vµo vë. + Vẽ lại bản đồ tư duy nội dung bài học 2. ChuÈn bÞ bµi míi: So¹n bµi: Tæng kÕt vÒ tõ vùng(Tiếp theo) Ôn lại lý thuyÕt vµ lµm c¸c bµi tËp cña c¸c phÇn : Tõ ®ång ©m, tõ ®ång nghÜa, tõ tr¸i nghÜa, cÊp ®é kh¸i qu¸t nghÜa cña tõ vµ tr­êng tõ vùng. Ch©n thµnh c¶m ¬n quÝ thÇy c« Cïng c¸c em häc sinh §Õn tham dù tiÕt häc