Bài giảng Tiết 40- Nói giảm nói tránh

ThÕ nµo lµ nãi qu¸ ? Cho biÕt t¸c dông cña nãi qu¸ ? Nãi qu¸ lµ biÖn ph¸p tu tõ phãng ®¹i møc ®é, quy m«, tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn t­îng ®­îc miªu t¶ ®Ó nhÊn m¹nh , g©y Ên t­îng, t¨ng søc biÓu c¶m. Nãi qu¸ kh«ng dïng trong c¸c lÜnh vùc nµo sau ®©y ? A. Tôc ng÷, thµnh ng÷, ca dao B. V¨n th¬ ch©m biÕm, hµi h­íc C. Trong ®êi sèng th­êng ngµy D. V¨n b¶n khoa häc, v¨n b¶n hµnh chÝnh Lời nói chẳng mất tiền mua Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau (tục ngữ) Em hiÓu, “lùa lêi” lµ g× ? “Võa lßng nhau” lµ nh­ thÕ nµo ? Em thÝch nghe c©u nãi nµo h¬n? V× sao? 2- Con ngựa của bạn không được đẹp lắm! 1- Con ngựa của cậu xấu quá! Nga Hµ  TIÕT 40 nãI GI¶M NãI TR¸NH i. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH 1. Xét ví dụ Ví dụ 1: Những từ in màu đỏ trong các đoạn trích sau đây có nghĩa là gì? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt đó? a) V× vËy, t«i ®Ó s½n mÊy lêi nµy, phßng khi t«i ®i gÆp cô C¸c M¸c, cô Lª-nin vµ c¸c vÞ c¸ch m¹ng ®µn anh kh¸c, th× ®ång bµo c¶ n­íc, ®ång chÝ trong §¶ng vµ bÇu b¹n kh¾p n¬i ®Òu khái c¶m thÊy ®ét ngét. (Hå ChÝ Minh, Di chóc) b) B¸c ®· ®i råi sao, B¸c ¬i! Mïa thu ®ang ®Ñp, n¾ng xanh trêi. (Tè H÷u, B¸c ¬i) c) L­îng con «ng §é ®©y mµ ... Râ téi nghiÖp, vÒ ®Õn nhµ th× bè mÑ ch¼ng cßn. (Hå Ph­¬ng, Th­ nhµ) ®i gÆp cô C¸c M¸c, cô Lª-nin vµ c¸c vÞ c¸ch m¹ng ®µn anh kh¸c ®i ch¼ng cßn §Òu nãi vÒ c¸i chÕt Gi¶m nhÑ, tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån. TIÕT 40 nãI GI¶M NãI TR¸NH i. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH 1. Xét ví dụ VD1. Gi¶m nhÑ tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån. VD2. Vì sao trong câu văn, tác giả dùng từ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa? + Ph¶i bÐ l¹i vµ l¨n vµo lßng mét ng­êi mÑ, ¸p mÆt vµo bÇu s÷a nãng cña ng­êi mÑ, ®Ó bµn tay ng­êi mÑ vuèt ve tõ tr¸n xuèng c»m, vµ g·i r«m ë sèng l­ng cho, míi thÊy ng­êi mÑ cã mét ªm dÞu v« cïng. (Nguyªn Hång, Nh÷ng ngµy th¬ Êu) -->Dïng tõ bÇu s÷a ®Ó tr¸nh c¶m gi¸c th« tôc, thiÕu lÞch sù. TIÕT 40 nãI GI¶M NãI TR¸NH i. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH 1. Xét ví dụ VD1. Gi¶m nhÑ, tr¸nh ®i phÇn nµo sù ®au buån. VD2. Tr¸nh c¶m gi¸c th« tôc, thiÕu lÞch sù . VD3. So sánh hai cánh nói sau ®©y, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe? a. Con d¹o nµy l­êi l¾m. b. Con d¹o nµy kh«ng ®­îc ch¨m chØ l¾m. VD3. Tránh gây cảm giác nặng nề. TIÕT 40 nãI GI¶M NãI TR¸NH i. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH 1. Xét ví dụ 2. Bµi häc Em hiÓu thÕ nµo lµ nãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nh ? Nãi gi¶m nãi tr¸nh lµ mét biÖn ph¸p tu tõ dïng c¸ch diÔn ®¹t tÕ nhÞ, uyÓn chuyÓn, tr¸nh g©y c¶m gi¸c qu¸ ®au buån, ghª sî, nÆng nÒ; tr¸nh th« tôc, thiÕu lÞch sù. VÝ dô: VD1: H«m sau, l·o H¹c sang nhµ t«i. Võa thÊy t«i, l·o b¶o ngay: - CËu Vµng ®i ®êi råi «ng Gi¸o ¹! VD2 : Bµi v¨n cña b¹n ch­a ®­îc hay l¾m ! a. Kh¸i niÖm vµ t¸c dông: CËu Vµng bÞ giÕt ®i ®êi C¶m gi¸c ghª sî víi ng­êi nghe. Tr¸nh g©y c¶m gi¸c ghª sî víi ng­êi nghe. Hµm ý xãt xa, luyÕn tiÕc vµ ®­îm chót mØa mai… B¹n ViÕt v¨n dë ViÕt v¨n ch­a hay G©y c¶m gi¸c nÆng nÒ khã chÞu cho ng­êi nghe Tr¸nh c¶m gi¸c nÆng nÒ Lµm ng­êi nghe dÔ chÞu h¬n TIÕT 40 nãI GI¶M NãI TR¸NH i. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH 1. Xét ví dụ 2. Bµi häc a. Kh¸i niÖm vµ t¸c dông: b. C¸c c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh * Dùng từ đồng nghĩa,  đặc biệt là các từ Hán Việt * Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa * Dùng cách nói vòng * Nói trống (tỉnh lược) b1. ¤ng cô ®· chÕt råi. ¤ng cô ®· quy tiªn råi. b2. Bµi th¬ cña anh dë l¾m. Bµi th¬ cña anh ch­a ®­îc hay l¾m. b3. Anh cßn kÐm l¾m. Anh cÇn ph¶i cè g¾ng h¬n n÷a. b4. Anh Êy bÞ th­¬ng nÆng thÕ th× kh«ng sèng ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹ ! Anh Êy(…) thÕ th× kh«ng(…) ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹ ! TIÕT 40 nãI GI¶M NãI TR¸NH i. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH 1. Xét ví dụ 2. Bµi häc a. Kh¸i niÖm vµ t¸c dông: b. C¸c c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh Dùng cách nói vòng Nói trống ( tỉnh lược ) Dùng từ đồng nghĩa đặc biệt là từ Hán Việt Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa * Trong một cuộc họp lớp kiểm điểm bạn Hải hay đi học muộn, bạn Lan nói: “Từ nay cậu không được đi học muộn nữa vì như vậy không những ảnh hưởng đến việc rèn luyện đạo đức của bản thân cậu mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp”. Bạn Trinh cho rằng Lan nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Hải :"Cậu nên đi học đúng giờ ”. Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao? c.Tr­êng hîp sö dông * Trong khi nhận xét về những nhược điểm của các bạn víi cô giáo chủ nhiệm, bạn lớp trưởng chØ nªu như sau: “Tuần qua, một số bạn đi học không được đúng giờ lắm” Nãi nh­ vËy cã nªn không? Vì sao? T×nh huèng 1 T×nh huèng 2 -->Khi cần phê bình nghiêm khắc cần phải nói thẳng,nói đúng mức độ sự thật . TIÕT 40 nãI GI¶M NãI TR¸NH i. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH 1. Xét ví dụ 2. Bµi häc II. LuyÖn tËp: a, Khuya råi, mêi bµ . . . . . . . b, Cha mÑ em . . . . . . . . . . . . . tõ ngµy em cßn rÊt bÐ, em vÒ ë víi bµ ngo¹i. c, §©y lµ líp häc cho trÎ em . . . . . . . . d, MÑ ®· . . . . . råi, nªn chó ý gi÷ g×n søc khoÎ. e, Cha nã mÊt, mÑ nã . . . . . . . . . . , nªn chó nã rÊt th­¬ng nã ®i nghØ chia tay nhau khiÕm thÞ cã tuæi ®i b­íc n÷a Bài 1: Điền các từ nói giảm nói tránh vào chổ trống: đi nghỉ, chia tay nhau, khiếm thị đi bước nữa, có tuổi. TIÕT 40 nãI GI¶M NãI TR¸NH i. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH 1. Bµi tËp 2. Bµi häc II. LuyÖn tËp: Bµi tËp 2: Trong mçi cÆp c©u d­íi ®©y, c©u nµo cã sö dông c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh ? a1. Anh ph¶i hoµ nh· víi b¹n bÌ! a2. Anh nªn hoµ nh· víi b¹n bÌ ! b1. Anh ra khái phßng t«i ngay! b2. Anh kh«ng nªn ë ®©y n÷a ! c1. Xin ®õng hót thuèc trong phßng! c2. CÊm hót thuèc trong phßng ! TIÕT 40 nãI GI¶M NãI TR¸NH i. NãI GI¶M NãI TR¸NH Vµ T¸C DôNG CñA NãI GI¶M NãI TR¸NH 1. Bµi tËp 2. Bµi häc II. LuyÖn tËp: Bµi tËp 3. Khi chª tr¸ch mét ®iÒu g×, ®Ó ng­êi nghe dÔ tiÕp nhËn ng­êi ta th­êng nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch phñ ®Þnh ®iÒu ng­îc l¹i víi néi dung ®¸nh gi¸. Ch¼ng h¹n, ®¸ng lÏ nãi “Bµi th¬ cña anh dë l¾m” th× l¹i b¶o “Bµi th¬ cña anh ch­a ®­îc hay l¾m”. H·y vËn dông c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh nh­ thÕ ®Ó ®Æt 3 c©u ®¸nh gi¸ trong nh÷ng tr­êng hîp kh¸c nhau. * C¸i ¸o cña cËu xÊu qu¸ ! C¸i ¸o cña cËu kh«ng ®­îc ®Ñp l¾m! *CËu viÕt ch÷ xÊu thÕ! CËu viÕt ch÷ ch­a ®­îc ®Ñp l¾m ! * CËu h¸t dë l¾m ! CËu h¸t ch­a ®­îc hay l¾m! TÌNH HuỐNG 1 . TÌNH HUỐNG 2. TÌNH HUỐNG 3 Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay! Anh không nên ở đây nữa! TÌNH HuỐNG 1 . Bệnh tình con ông nặng lắm chắc sắp chết rồi! Bệnh tình con ông chắc chẳng còn được bao lâu nữa. TÌNH HUỐNG 2. Bài văn này bạn Lan làm quá dở! Bài văn này bạn Lan làm chưa đạt yêu cầu. TÌNH HUỐNG 3 Nãi qu¸ vµ nãi gi¶m nãi tr¸nh cã ®iÓm g× kh¸c nhau? Cñng cè Nãi gi¶m nãi tr¸nh C¸c c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t×nh huèng sö dông trong giao tiÕp C¶m nhËn gi¸ trÞ nghÖ thuËt vµ vËn dông nãi gi¶m nãi tr¸nh HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ - Hoµn thiÖn c¸c BT (SGK) +BT bæ sung vào vë. Sưu tầm một số câu thơ câu văn có sử dụng phép nói giảm nói tránh. - Học bài chu ®¸o. Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ng÷ văn (TiÕt 41)