Bài giảng Tiết 123: nghĩa tường minh và hàm ý

Trường thcs Quang Minh Năm học 2007 - 2008 Chào mừng các thầy cô giáo về dự hội giảng mùa xuân Môn ngữ văn 9 Kiểm tra bài cũ ? Em hiểu như thế nào về những câu thơ sau: “Sông được lúc dềnh dàng (1) Chim bắt đầu vội vã” (2) (Sang Thu – Hữu Thỉnh) (1) C1: nước (sông) bắt đầu cạn phải chảy chậm lại C2: hàm ý: chỉ con người khi đã đạt được mục đích. Bây giờ “được lúc” có cơ hội tìm đến sự an nhàn, đến sự bình yên, thong thả không cần phải lao động nhiều (2) C1: thể hiện được sự khẩn trương, tất bật, hối hả, gấp gáp của đàn chim vì sợ lạnh phải bay đi tránh rét. C2: hàm ý: chỉ con người đã đến lúc “bắt đầu” phải khẩn trương, miệt mài lao động. Tiết 123: nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. * Tìm hiểu ví dụ: ….”-Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sỹ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sapa) nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. * Tìm hiểu ví dụ: ….”-Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sỹ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sapa) Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! Thông báo về thời gian “chỉ còn năm phút” là phải chia tay. Tâm trạng nuối tiếc vì thời gian còn quá ít Nội dung đó đựơc diễn đạt trực tiếp qua những từ ngữ trong câu. Nội dung không được diễn đạt trực tiếp qua từ ngữ mà phải suy ra từ từ ngữ ấy. Nghĩa tường minh Hàm ý nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. Là phần thông báo được diễn ra trực tiếp bằng từ ngữ trong câu Là phần thông báo không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ từ ngữ ấy. nội dung bài học: So sánh nghĩa tường minh và hàm ý Giống nhau: Đều là nghĩa được biểu đạt trong câu. Nghĩa tường minh Hàm ý Khác nhau: Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy Phân biệt * Nghĩa tường minh: * Hàm ý: nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. Là phần thông báo được diễn ra trực tiếp bằng từ ngữ trong câu là phần thông báo không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ từ ngữ ấy. nội dung bài học: So sánh nghĩa tường minh và hàm ý Giống nhau: Đều là nghĩa được biểu đạt trong câu. Nghĩa tường minh Hàm ý Khác nhau: Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy Phân biệt * Nghĩa tường minh: * Hàm ý: nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. ….”-Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sỹ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sapa) Chú ý: - Trong giao tiếp không phải lời nói nào cũng có hàm ý. nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. Bài tập nhanh Em hiểu từ “chiến thắng” như thế nào trong đoạn văn sau: Tin “chiến thắng”(của bọn giặc) toàn thương vong mất tích, ối chu cha! Rầu quá là rầu. (Đồ Phồn) Đáp án: Từ “chiến thắng” bị đánh giá một cách mỉa mai, vì toàn thương vong mất tích sao gọi là chiến thắng được. Chú ý: - Trong văn viết cần để ý vào những từ ngữ để trong dấu ngoặc kép. - Trong giao tiếp cần phải để ý vào ngữ điệu của người nói. nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. luyện tập: Hoạt động nhóm: nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 1: ….”-Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sỹ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sapa) nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 1: ….”-Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sỹ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sapa) nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 1: ….”-Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sỹ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sapa) nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 1: ….”-Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sỹ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sapa)  cho ta thấy nhà hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên (dùng hình ảnh để diễn đạt ngôn ngữ) - Nhà hoạ sỹ tặc lưỡi đứng dậy. nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 1: ….”-Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sỹ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sapa) nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 1: ….”-Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sỹ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sapa) nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 1: ….”-Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sỹ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sapa) nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 1: ….”-Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sỹ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sapa) nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 1:  bối rối , không can đảm kéo dài thời gian đứng gần nhau vì ngượng ngùng Cô gái bối rối ngượng ngùng vì định kín đáo để khăn lại làm kỷ vật cho anh thanh niên thế mà anh thật thà tưởng cô bỏ quên nên trả lại. .. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” + Mặt đỏ ửng ngượng ngùnh + Nhận lại chiếc khăn không tránh được + Quay vội đi Không phải cô gái bỏ quên chiếc khăn Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này ! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.” (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sapa) nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 2: Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây? Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái: - Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sỹ lão thành nhé. Và đây là cô kỹ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra một món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh. nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 2: . Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Hàm ý của câu nói là: Ông hoạ sỹ già đi sớm quá nên chưa kịp uống nước chè đấy nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 3: Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý? Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng: Vô ăn cơm ! Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra: Cơm chín rồi! Anh cũng không quay lại (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà) nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 3: Hàm ý là: “Mời ba vào ăn cơm ” Cơm chín rồi Viết một đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu (Có nội dung nói về học tập) Trong đoạn văn đó có câu chứa hàm ý. nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập *: Hãy tìm trong những câu thơ, đoạn văn trong những tác phẩm mà em đã được học có chứa hàm ý, em hãy chỉ ra. Có năm em đi xem đá bóng. Việc mua vé giao cho B đi mua. Các bạn hỏi: B đã mua được vé chưa? B: Mua được hai vé rồi. Hàm ý trong câu trả lời của B là gì ? nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập **: Hàm ý; mới mua đựơc hai vé, còn thiếu 3 vé nữa nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 4: Có người hỏi : - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?… - ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy ! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: - Hà, nắng gớm, về nào… Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn sao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo. Đọc đoạn trích sau đây: (Trích truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không, vì sao? - Này, thầy nó ạ. Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì - Thấy nó ngủ rồi à? - Gì ? Ông lão khẽ nhúc nhích. - Tôi thấy người ta đồn… Ông lão gắt lên - Biết rồi ! Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt b/ a/ Cả hai câu ở ví dụ a & b đều không chứa hàm ý nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Bài tập 4: ý a/: Câu in đậm là câu nói lảng ý b/: Câu in đậm là câu nói bỏ lửng nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. Là phần thông báo được diễn ra trực tiếp bằng từ ngữ trong câu là phần thông báo không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ từ ngữ ấy. nội dung bài học: So sánh nghĩa tường minh và hàm ý Giống nhau: Đều là nghĩa được biểu đạt trong câu. Nghĩa tường minh Hàm ý Khác nhau: Là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu Là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy Phân biệt * Nghĩa tường minh: * Hàm ý: - Trong giao tiếp không phải lời nói nào cũng có hàm ý. - Trong văn viết cần để ý vào những từ ngữ để trong dấu ngoặc kép. - Trong giao tiếp cần phải để ý vào ngữ điệu của người nói. Chú ý: nghĩa tường minh và hàm ý I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý. II. Luyện tập Hướng dẫn về nhà - Nắm được khái niệm về nghĩa tường minh và hàm ý - Đọc trước bài Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo) Kính Chúc các thầy cô giáo mạnh khoẻ Hạnh phúc thành đạt! Chúc Các em học sinh! Chăm ngoan học giỏi Hẹn gặp lại! Gìờ học kết thúc!