Bài giảng Tiết 114 : liệt kê

Giáo viên: Nguyễn Thị Ngà Bộ Môn: Ngữ văn 7 Kiểm tra bài cũ Câu hỏi: Nêu các trường hợp dùng cụm chủ vị để mở rộng câu? Trả lời: - Các thành phần câu như chủ ngữ, vị ngữ và các phụ ngữ trong cụm danh từ cụm động từ cụm tính từ đều có thể được cấu tạo bằng một cụm chủ vị. ? Tác giả Phạm Duy Tốn đã sử dụng nghệ thuật gì trong câu văn sau đây: Dân phu hàng trăm nghìn con người, từ chiều đến giờ hết sức giữ gìn, người thì thuổng, người thì cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào đắp, nào cừ, bì bõm dưới bùn lầy, ngập quá khuỷu chân, người nào người nấy lướt thướt như chuột lột. Tiết 114 : Liệt kê A.Lý thuyết I. Thế nào là phép liệt kê? 1. Ngữ liệu( SGK) Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn,để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu , rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai,ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.[…]Ngoài kia tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này nghe chừng tĩnh mịch lắm[…]. Tiết 114 : Liệt kê A.Lý thuyết I. Thế nào là phép liệt kê? 1. Ngữ liệu( SGK) 2. Phân tích ? Nêu cấu tạo và ý nghĩa của các bộ phận trong câu sau đây: Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn,để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.[…] Tiết 114 : Liệt kê A.Lý thuyết I. Thế nào là phép liệt kê? 1. Ngữ liệu( SGK) 2. Phân tích Trả lời *Về cấu tạo: Các bộ phận trong câu in đậm chủ yếu là cụm danh từ và danh từ: bát yến hấp đường phèn tráp đồi mồi chữ nhật để mở những trầu vàng, nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà *Về ý nghĩa Cùng chỉ các đồ vật quý hiếm bày biện xung quanh quan lớn ngoáy tai ví thuốc quản bút tăm bông 3. Nhận xét Tiết 114 : Liệt kê A.Lý thuyết. ? Việc tác giả nêu ra hàng loạt sự việc tương tự bằng những kết cấu tương tự như trên có tác dụng gì? 3. Nhận xét: * Qua phân tích ngữ liệu cho biết thế nào là phép liệt kê, tác dụng của phép liệt kê? *Tác dụng - Làm nổi bật sự xa hoa của quan, đối lập với tình cảnh lam lũ của dân phu ngoài mưa gió I. Thế nào là phép liệt kê? 1. Ngữ liệu (SGK). 2. Phân tích: Tiết 114 : Liệt kê A.Lý thuyết. I. Thế nào là phép liệt kê? 1. Ngữ liệu( SGK) 2. Phân tích: 3. Nhận xét: *Về cấu tạo: Chủ yếu là các cụm danh từ và danh từ. *Về ý nghĩa: - Cùng miêu tả những đồ vật quý hiếm, đắt tiền được bày biện xung quanh quan lớn. *Tác dụng: - Diễn tả đầy đủ hơn sự xa hoa của quan phụ mẫu, đối lập với tình cảnh lam lũ của dân phu ngoài mưa gió. Bên cạnh ngài , mé tay trái, bát yến hấp đường phèn,để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu ,rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai,ví thuốc, quảnbút, tăm bông trông mà thích mắt.[…] Ngoài kia tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này nghe chừng tĩnh mịch lắm[…] A.Lý thuyết.I. Thế nào là phép liệt kê? 1. Ngữ liệu( SGK) 2. Phân tích: 3. Nhận xét: ? Qua phân tích và nhận xét ngữ liệu trên em hiểu thế nào là phép liệt kê. tác dụng của phép liệt kê? Trả lời: Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm. Bài tập ứng dụng: *Chỉ ra cấu tạo và tỏc dụng phép liệt kê trong câu văn sau: “ Nhạc công dùng các ngón đàn trau chuốt như ngón nhấn, mổ, vỗ,vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi ,ngón rãi.” *Đáp án - Cấu tạo phép liệt kê: Các từ sắp xếp liên tiếp : Ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi. -Tác dụng: Miêu tả tài nghệ chơi đàn của nhạc công: Tiết 114 : Liệt kê 3. Nhận xét: *Xét về cấu tạo: Câu 1.a: Liệt kê không theo từng cặp. Câu 1.b: Liệt kê theo từng cặp, giữa chúng có quan hệ từ. *Xét về ý nghĩa: Câu 2.a: Có thể thay đổi các bộ phận liệt kê vì ý nghĩa các bộ phận này sắp xếp không tăng dần. Câu 2.b: Không thể thay đổi thứ tự các bộ phận liệt kê vì ý nghĩa các bộ phận này sắp xếp tăng tiến dần. a. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập (1) b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy. (2) a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng (2) b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thế lớn là dân tộc, quốc gia. 2. Phân tích 1. Ngữ liệu(SGK) Tiết 114 : Liệt kê ? Cấu tạo, các phép liệt kê trong câu (1.a), (1. b) có gì khác nhau. ? Thử đảo các bộ phận trong phép liệt kê ở câu 2.a ; 2.b dưới đây rồi nhận xét về ý nghĩa các phép liệt kê ấy. A.Lý thuyết.I. Thế nào là phép liệt kê? II. Các kiểu liệt kê A.Lý thuyết. I. Thế nào là phép liệt kê. II.Các kiểu liệt kê. 1. Ngữ liệu(SGK) 2. Phân tích. 3. Nhận xét: ? Từ phân tích và nhận xét trên hãy trình bày kết quả phân loại phép liệt kê bằng sơ đồ hoặc bảng phân loại? Tiết 114 : Liệt kê *Xét về cấu tạo Câu 1.a: Liệt kê không theo từng cặp. Câu 1.b: Liệt kê theo từng cặp. *Xét về ý nghĩa: Câu 2.a: - ý nghĩa các bộ phận liệt kê sắp xếp không tăng dần. Câu 2.b: - ý nghĩa các bộ phận liệt kê sắp xếp tăng tiến dần. Phân loại liệt kê Tiết 114 : Liệt kê III. Ghi nhớ :(1,2 SGK/105) * Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt các từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng tình cảm. *-Xét theo cấu tạo, có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê không theo từng cặp. -Xét theo ý nghĩa,có thể phân biệt kiểu liệt kê tăng tiến với liệt kê không tăng tiến. A.Lý thuyết. I. Thế nào là phép liệt kê. II. Các kiểu liệt kê. Tiết 114: Liệt Kê A.Lý thuyết. I. Thế nào là phép liệt kê II.Các kiểu liệt kê III. Ghi nhớ SGK/105 B. Luyện tập 1. Bài tập 1: Trong bài “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta”,để chứng minh cho luận điểm: “yêu nước là một truyền thống quý báu của ta”,Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng phép liệt kê nêu ra nhiều dẫn chứng sinh động, giầu sức thuyết phục. Hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy? *Đáp án: Đoạn 1: Phép liệt kê: Nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn,nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước. - Đoạn 2: Phép liệt kê: Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu,Trần Hưng Đạo, Lê, Lợi, Quang Trung… - Đoạn 3: Phép liệt kê: Từ các cụ già tóc bạc đến các cháu nhi đồng trẻ thơ, từ kiều bào ở nước ngoài đến những đồng bào ở vùng tạm bị chiếm, từ nhân dân miền ngược đến miền xuôi, ....... Tiết 114: Liệt Kê A.Lý thuyết. I.Thế nào là phép liệt kê II.Các kiểu liệt kê. III. Ghi nhớ SGK/105 B. Luyện tập Bài tập 2:Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau: a.Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm .những cu li xe kéo tay phóng cật lực, đôi chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng;những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ nhật. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo! * Đáp án: Các phép liệt kê a* Dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm, * Những cu li kéo xe…; những quả dưa hấu…..; những xâu lạp xường…; Cái rốn một chú khách …; một viên quan uể oải…. Tiết 114: Liệt Kê A.Lý thuyết. I. Thế nào là phép liệt kê II.Các kiểu liệt kê III. Ghi nhớ SGK/105 B. Luyện tập Bài tập 2/ b : Tìm phép liệt kê trong đoạn thơ sau: Tỉnh lại em ơi qua rồi cơn ác mộng Em đã sống lại rồi em đã sống! Điện giật, dùi đâm,dao cắt lửa nung Không giết được em người con gái anh hùng *Đáp án Phép liệt kê: Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung Tiết 114: Liệt Kê A.Lý thuyết. I. Thế nào là phép liệt kê II. Các kiểu liệt kê. III. Ghi nhớ SGK/105 B. Luyện tập Bài tập 3. Hãy đặt câu có sử dụng phép liệt kê để: Tả một số hoạt động trên sân trường em trong giờ ra chơi. Trình bày nội dung truyện ngắn Những trò lố hay là Va- ren và Phan Bội Châu mà em vừa học. Bài tập 4 . Hãy viết đoạn văn ngắn nói lên cảm xúc của em về hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu trong truyện ngắn Những trò lố hay là Va- ren và Phan Bội Châu. Tiết 114: Liệt Kê Thế nào là phép liệt kê Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm. II.Các kiểu liệt kê III. Ghi nhớ SGK/105 -Xét theo cấu tạo, có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê không theo từng cặp. -Xét theo ý nghĩa,có thể phân biệt kiểu liệt kê tăng tiến với liệt kê không tăng tiến. Hướng dẫn về nhà Học thuộc hai phần ghi nhớ. - Viết một đoạn văn có sử dụng phép liệt kê, chỉ ra kiểu liệt kê. - Chuẩn bị bài “dấu chấm lửng , dấu chấm phẩy”: Đọc và nghiên cứu tác dụng của dấu phẩy,dấu chấm phẩy. Làm các bài tập 1, 2 , 3 (trang 121 SGK). Tác giả sử dụng dấu chấm lửng trong câu văn sau nhằm mục đích gì? Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu,Trần Hưng Đạo, Lê, Lợi, Quang Trung…