Bài giảng Tiết 112: Câu trần thuật đơn có từ là

Câu trần thuật đơn là loại câu do một cụm C - V tạo thành, dùng để giới thiệu, tả hoặc kể về một sự việc, sự vật hay để nêu một ý kiến. Câu trần thuật đơn là gì? Cho ví dụ. Kiểm tra bài cũ Tiết 112. Câu trần thuật đơn có từ là I.Đặc điểm của câu trần thuật đơn có từ là 1.Tìm hiểu ví dụ: Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong các câu sau: a. Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều. (Vũ Trinh) b. Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. (Theo Ngữ văn 6, tập một) c.Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa. (Nguyễn Tuân) d. Dế Mèn trêu chị Cốc là dại. Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều. (Vũ Trinh) / C V b. Truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có lien quan đến lịch sử thời quá khứ, thường có yếu tố tưởng tượng, kì ảo. (Theo Ngữ văn 6, tập hai) / C V c.Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa. (Nguyễn Tuân) / C V d. Dế Mèn trêu chị Cốc là dại. (Tô Hoài) / C V Vị ngữ của các câu trên có cấu tạo như thế nào? là+CDT là+CĐT là+CDT là+TT Qua việc tìm hiểu và phân tích cấu trúc ngữ pháp của những ví dụ trên , con thấy chúng có đặc điểm cuả loại câu nào mà chúng ta vừa học? a) Bố em là công nhân. b, Bà đỡ Trần // là người huyện Đông Triều.  c) Truyền thuyết // là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử qúa khứ, thường có yếu tố tưởng tượng kì ảo. d ) Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô// là một ngày trong trẻo, sáng sủa.  e) Dế Mèn trêu chị Cốc // là dại . h ) Thi đua // là yêu nước. Xác định BPCN- BPVN của các câu sau đây: => Là +danh từ .=> Là +Cụm danh từ .=> Là +Cụm danh từ .=>Là +Cụm danh từ .=> Là +Tớnh từ .=> Là +Cụm động từ là + Danh từ (Cụm danh từ) là + Động từ (Cụm động từ) là + Tính từ (Cụm tính từ) I.Đặc điểm của câu trần thuật đơn có từ là 1. Tìm hiểu ví dụ: 2. Kết luận: - Trong câu trần thuật đơn có từ là: + Vị ngữ thường được tạo thành bởi: Bài tập nhanh: Các câu sau , vị ngữ có cấu tạo : là + từ loại nào? 1. Xem là nhìn 2. Bố tôi là bác sĩ 3.Cậu ấy là ngoan nhất lớp tôi là+ Đ là + D là + cụm T a, Bà đỡ Trần // ………………là người huyện Đụng Triều. b,Truyền thuyết// ………………………...là loại truyện dõn gian kể về cỏc nhõn vật và sự kiện cú liờn quan đến lịch sử thời quỏ khứ, thường cú yếu tố tưởng tượng, kỳ ảo. c, Ngày thứ năm trờn đảo Cụ Tụ//……………. là một ngày trong trẻo, sỏng sủa. d,Dế Mốn trờu chị Cốc //………………………. là dại. khụng phải chưa ( chưa phải ) khụng phải chưa ( chưa phải) Vị ngữ biểu thị ý phủ định, ? Chọn những từ hoặc cụm từ phủ định thích hợp cho sau đây điền vào trước vị ngữ của các câu trên: không, không phải, chưa, chưa phải nú kết hợp với cỏc cụm từ không phải, chưa phải a) Bà đỡ Trần... là người huyện Đụng Triều. b)Truyền thuyết... là loại truyện dõn gian kể ... c) Ngày thứ... là một ngày trong trẻo sỏng sủa. d)Dế Mốn ... là dại. Vị ngữ cú cấu trỳc phủ định: ...khụng phải (chưa phải) + là + danh từ (cụm danh từ, cụm tớnh từ) khụng phải khụng phải chưa phải khụng phải Tiết 112. Câu trần thuật đơn có từ là I.Đặc điểm của câu trần thuật đơn có từ là 1. Tìm hiểu ví dụ: 2. Kết luận: Trong câu trần thuật đơn có từ là: - Vị ngữ thường được cấu tạo bởi: -Khi vị ngữ biểu thị ý phủ định thì kết hợp với các cụm từ: không phải, chưa phải. * Ghi nhớ: (SGK trang 114) là + Tính từ (Cụm tính từ) là + Động từ (Cụm động từ) là + Danh từ (Cụm danh từ) Lưu ý: - Khụng phải bất kỳ cõu nào cú từ là đều gọi là cõu trần thuật đơn có từ là. - Cõu trần thuật đơn cú từ là phải là cõu cú VN do từ là kết hợp với cỏc từ ngữ khỏc tạo thành. Tiết 112. Câu trần thuật đơn có từ là I.Đặc điểm của câu trần thuật đơn có từ là II.Các kiểu câu trần thuật đơn có từ là 1.Tìm hiểu ví dụ: a.Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều -> VN cú tỏc dụng giới thiệu sự vật núi ở CN. b.Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của … gợi cảm cho sự diễn đạt. ->VN trỡnh bày cỏch hiểu về sự vật, hiện tượng, khỏi niệm núi ở CN. c.Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa. -> VN miờu tả đặc điểm của sự vật, hiện tượng, khỏi niệm núi ở CN. d. Dế Mèn trêu chị Cốc là dại. -> VN thể hiện sự đánh giỏ đối với sự vật núi ở CN. Câu đánh giá Câu miêu tả Câu định nghĩa Câu giới thiệu Vị ngữ của câu nào trình bày cách hiểu về sự vật, hiện tượng, khái niệm nói ở chủ ngữ? Vị ngữ của câu nào thể hiện sự đánh giá đối với sự vật, hiện tượng, khái niệm nói ở chủ ngữ? Vị ngữ của câu nào có tác dụng giới thiệu sự vật, hiện tượng, khái niệm nói ở chủ ngữ? Bà đỡ Trần là người ở đõu? (Đụng Triều)  giới thiệu quờ quỏn. b) Truyền thuyết là loại truyện gỡ? (truyện DG...)  trỡnh bày cỏch hiểu (định nghĩa). c) Ngày thứ năm trờn đảo Cụ Tụ là một ngày như thế nào? (trong trẻo, sỏng sủa)  miờu tả đặc điểm. d) Dế Mốn trờu chị Cốc là làm sao? (dại)  đỏnh giỏ a) Bà đỡ Trần// là người huyện Đụng Triều. b) Truyền thuyết// và sự kiện cú liờn quan đến lịch sử thời quỏ khứ, thường cú yếu tố tưởng tượng, kỳ ảo. là loại truyện dõn gian kể về cỏc nhõn vật Ngày thứ năm trờn đảo Cụ Tụ// là một ngày trong trẻo, sỏng sủa. Dế Mốn trờu chị Cốc// là dại . c) d) 1, Khỏi niệm 2, Giới thiệu sự vật 3, Miờu tả đặc điểm 4, Đỏnh giỏ đối với sự vật 2.Phõn tớch a: Hoỏn dụ // là gọi tờn sự vật, hiện tượng, khỏi niệm bằng tờn của một sự vật, hiện tượng, khỏi niệm khỏc cú quan hệ gần gũi với nú nhằm tăng sức gợi hỡnh, gợi cảm cho sự diễn đạt. c: Tre // là cỏnh tay của người nụng dõn. Tre // cũn là nguồn vui duy nhất của tuổi thơ. Nhạc của trỳc, nạc của tre // là khỳc nhạc của đồng quờ, d: Bồ cỏc// là bỏc chim ri Chim ri // là dỡ sỏo sậu Sỏo sậu // là cậu sỏo đen Sỏo đen// là em tu hỳ Tu hỳ // là chỳ bồ cỏc. e: Khúc // là nhục. Rờn //(,) hốn. Van //(,) yếuđuối Và dại khờ// là những lũ người cõm B, Câu định nghĩa D, Câu giới thiệu A, Câu miêu tả C, Câu đánh giá Bài tập 1:Tìm câu trần thuật đơn có từ “là” trong những câu dưới đây? Phân tích CN, VN ? Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật , hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. (Ngữ Văn 6 tập II). b. Người ta gọi chàng là Thuỷ Tinh. (Sơn Tinh, Thuỷ Tinh). c. Tre là cánh tay của người nông dân {…}. Tre còn là nguồn vui duy nhất của tuổi thơ. {…} Nhạc của trúc, nhạc của tre là khúc nhạc đồng quê. (Thép Mới). CN CN CN CN CN VN VN VN VN VN (là + cụm ĐT) Là câu TTĐ có từ “là” (ĐT) Không phải là câu TTĐ có từ “là” (là + CDT) Là câu TTĐ có từ “là” (là + CĐT) Là câu TTĐ có từ “là” Là câu TTĐ có từ “là” (là + CDT) Hà Nội Truyện cười là truyện dõn gian kể về những thúi hư tật xấu trong xó hội để gõy cười hoặc phờ phỏn . Hà Nội là thủ đụ của nước ta Vịnh Hạ Long là nơi nỳi non trựng điệp ,nước biển xanh trong Cỏc bạn là những người con ngoan trũ giỏi Bài2:Đặt câu trần thuật đơn có từ là tương ứng với nội dung từng bức tranh Câu định nghĩa Câu đánh giá Câu miêu tả Câu giới thiệu 1, Hoỏn dụ là gọi tờn sự vật, hiện tượng, khỏi niệm bằng tờn của một sự vật, hiện tượng, khỏi niệm khỏc cú quan hệ gần gũi với nú nhằm tăng sức gợi hỡnh, gợi cảm cho sự diễn đạt. => Cõu định nghĩa c) - Tre là cỏnh tay của người nụng dõn [...]. - Tre cũn là nguồn vui duy nhất của tuổi thơ. - [... ] Nhạc của trỳc, nhạc của tre là khỳc nhạc của đồng quờ. => Cõu miờu tả CN VN CN VN CN VN CN1 CN2 VN d) Bồ cỏc là bỏc chim ri Chim ri là dỡ sỏo sậu Sỏo sậu là cậu sỏo đen Sỏo đen là em tu hỳ Tu hỳ là chỳ bồ cỏc. CN VN CN VN CN VN CN VN CN VN -> Cõu giới thiệu e) Khúc là nhục. Rờn, hốn. Van, yếu đuối Và dại khờ là những lũ người cõm Trờn đường đi như những búng õm thầm Nhận đau khổ mà gởi vào im lặng. => Cõu đỏnh giỏ (cõu 2, 3 lược từ “là”) CN VN CN VN CN VN CN VN Bài tập 3: Viết một đoạn văn ngắn từ năm đến bảy câu tả một người bạn của em, trong đoạn văn có ít nhất một câu trần thuật đơn có từ là. Nêu tác dụng của câu trần thuật đơn có từ là trong đoạn văn. Nam là bạn thân của em. Bạn Nam học rất giỏi. Năm nào, bạn ấy cũng là học sinh xuất sắc, là “Cháu ngoan Bác Hồ”. Em rất thán phục bạn và hứa sẽ phấn đấu học giỏi như bạn Nam. câu trần thuật đơn có từ là đặc điểm phân loại Có vị ngữ thường do từ là kết hợp với D (cụm D). Ngoài ra, tổ hợp giữa từ là với T (cụm T), Đ(cụmĐ) cũng có thể làm vị ngữ Khi vị ngữ của câu biểu thị ý phủ định, nó kết hợp với các cụm từ “không phải” “chưa phải” Câu đánh giá Câu giới thiệu Câu miêu tả Câu định nghĩa Bài tọ̃p củng cụ́: 1. Cõu sau đõy cú phải là cõu trần thuật đơn cú từ là khụng? “Cõy tre là người bạn thõn của nụng dõn Việt Nam, của nhõn dõn Việt Nam.” A. Đỳng B. Sai 2. Cõu trờn cú mục đớch gỡ? A Định nghĩa B. Giới thiệu C. Miờu tả D. Đỏnh giỏ 3. Cõu đú cú thể đổi vị trớ chủ ngữ, vị ngữ cho nhau được khụng? A. Khụng B. Được Bài 1.ẹieàn chửừ ủuựng (ẹ) hoaởc sai (S) vaứo caực caõu sau: a. Trong câu:“Tôi là học sinh”, vị ngữ là một động từ ? b. Câu:“Người ta gọi chàng là Sơn Tinh”, là câu trần thuật đơn có từ là? c. Các câu sau đây là câu đánh giá? - Khóc là nhục. - Haứ Noọi laứ thuỷ ủoõ cuỷa nửụực ta. d. Câu:“Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật”, là câu định nghĩa? e. Khi muốn biểu thị ý phủ định cần có các cụm từ “không phải” “ chưa phải’ đứng trước từ là? S S Đ S ẹ ẹ - Các phép tu từ: + So sánh (nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ) là gì? Cho ví dụ. + Các kiểu so sánh (nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ) - Về câu: + Các thành phần chính của câu (chủ ngữ, vị ngữ). + Thế nào là câu trần thuật đơn? + Thế nào là câu trần thuật đơn có từ là? Các kiểu câu trần thuật đơn có từ là. - Bài tập: Xem lại các bài tập trong SGK, tìm, viết một số đoạn văn (thơ) có sử dụng các phép tu từ hoặc kiểu câu ở trên. Dặn dò * Về nhà học ghi nhớ 1,2 trang 114,115 và làm hết bài tập vào vở. * Ôn tập theo các nội dung sau để chuẩn bị kiểm tra: a) Bố em là công nhân b, Bà đỡ Trần là người huyện Đông Triều.  c) Truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử qúa khứ, thường có yếu tố tưởng tượng kì ảo. d ) Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô là một ngày trong trẻo, sáng sủa  e) Dế Mèn trêu chị Cốc là dại. h ) Thi đua là yêu nước ? Xác định BPCN- BPVN của các câu sau đây và cho biết chúng có phải là câu trần thuật đơn không? a) Bà đỡ Trần... là người huyện Đụng Triều. b)Truyền thuyết... là loại truyện dõn gian kể ... c) Ngày thứ... là một ngày trong trẻo sỏng sủa. d)Dế Mốn ... là dại. Vị ngữ cú cấu trỳc phủ định: ...khụng phải (chưa phải) + là + danh từ (cụm danh từ, cụm tớnh từ) khụng phải khụng phải chưa phải khụng phải