Bài giảng Tiết 111: Hội thoại

CÁC THẦY CƠ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ MƠN NGỮ VĂN Tiết 111 HỘI THOẠI * Đoạn trích: Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: - Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không? […] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ t«i, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [..] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: - Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt: - Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng ….. ….. thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: - Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. […] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: - Sao cô biết mợ con có con? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một ….hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. […] Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật .như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị: - Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao? Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp: -Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ? (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) Quan hệ gia tộc Người cơ của Hồng: vai trên Chú bé Hồng : vai dưới Vai trên Vai dưới Câu 2: Cách xử sự của người cơ cĩ gì đáng chê trách? + Với quan hệ gia tộc, người cơ đã xử sự khơng đúng với thái độ chân thành, thiện chí của tình cảm ruột thịt. +Với tư cách là người lớn tuổi, vai bề trên, người cơ đã khơng cĩ thái độ đúng mực của người lớn đối với trẻ em. Thảo luận: Câu 3: Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ thái độ lễ phép? …tơi cúi đầu khơng đáp …Tơi lại im lặng cúi đầu xuống đất…cổ họng tơi đã nghẹn ứ khĩc khơng ra tiếng… ? Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy? Vì Hồng là người thuộc vai dưới, cĩ bổn phận tơn trọng người trên. Vai xã hội là gì? Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại Vai xã hội là gì? Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội nào? Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội) Quan hệ thân – sơ (mức độ quen biết) Khi tham gia hội thoại, mỗi chúng ta cần chú ý điều gì? Vì quan hệ xã hội vốn đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều.Khi ta tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định vai của mình để chọn cách nĩi cho phù hợp. Ghi nhí * Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại. Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội: + Quan hệ trên – dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội); + Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình) * Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp. Mét häc sinh líp 8 ë nhµ (trong gia đình) ë trưêng (ngoµi x· héi) ¤ng bµ Cha mĐ Anh chÞ Em ThÇy c« Anh chÞ khèi 9 B¹n cïng khèi C¸c em khèi 6,7 Ch¸u Con Em Anh-chÞ Häc trß Em B¹n bÌ Anh-chÞ * C¸c mèi quan hƯ cđa vai x· héi. Vai d­íi Vai trªn Vai d­íi Vai ngang hµng Vai trªn Đa d¹ng THỰC HÀNH : Đĩng vai mẹ - cơ giáo và con - học sinh, thực hiện 2 cuộc hội thoại ngắn trong 2 hồn cảnh sau: b/ Ở nhà. a/ Ở trường (trong lớp học) Bài tập1: Hãy tìm những chi tiết trong bài “Hịch tướng sĩ” thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền? II.Luyện tập: Các chi tiết thể hiện sự nghiêm khắc: Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà khơng biết lo, thấy nước nhục mà khơng biết thẹn… Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này ,theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ…Ta viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng ta. Các chi tiết biểu hiện sự khoan dung Bài tập 2: Đọc đoạn trích trong SGK và thực hiện theo yêu cầu câu hỏi: a/Dựa vào đoạn trích và những điều đã biết về chuyện “Lão Hạc”, hãy xác định vai xã hội của 2 nhân vật tham gia cuộc hội thoại trên! Xét về điạ vị xã hội Xét về tuổi tác b/ Tìm những chi tiết trong lời hội thoại của nhân vật, qua lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ơng giáo đối với Lão Hạc? Trong cử chỉ: Ơng giáo nĩi với Lão Hạc những lời lẽ ơn tồn, thân mật nắm lấy vai lão, mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai. Trong lời lẽ: - gọi “cụ” xưng hơ gộp: “ ơng - con mình” thể hiện sự kính trọng người già - xưng là “tơi”  thể hiện quan hệ bình đẳng. c/ Những chi tiết nào trong lời thoại của Lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nĩi lên thái độ vừa quí trọng vừa thân tình của Lão Hạc đối với ơng giáo? Lão Hạc gọi người đối thoại với mình là “ơng giáo” ,dùng từ “dạy” thay cho từ nĩi, thể hiện sự tơn trọng; xưng hơ gộp 2 người là “chúng mình”; các câu nĩi cũng xuề xồ:“nĩi đùa thế”. Thể hiện sự thân tình. ? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng khơng vui và sự giữ ý của Lão Hạc? - “Cười gượng”, “cười đưa đà”. - Khéo léo từ chối việc ở lại ăn khoai, uống nước với ơng giáo. Lão Hạc cĩ nỗi buồn, ý thức được rằng cĩ 1 khoảng cách giữa mình đối với người đối thoại. Phù hợp với tâm trạng lúc ấy và tính khí khái của Lão Hạc H­íng dÉn häc sinh häc bµi 1/Cần nắm vững vai xã hội trong từng tình huống cụ thể để cĩ cách hội thoại phù hợp. 2/ Ca dao: “Lời nĩi chẳng mất tiền mua . Lựa lời mà nĩi cho vừa lịng nhau”. 3/ Cần cĩ ý thức vận dụng vào thực tiễn cuộc sống thường ngày để quan hệ giữa mình với mọi người tốt đẹp. 4/ Chuẩn bị tiếp các kiến thức và bài tập cho tiết sau: Chú ý tập hội thoại theo BT ở SGK.