Bài giảng tiết 109: Cách làm bài văn nghị luận

TẬP THỂ LỚP 7/1 KÍNH CHÀO QUÝ THẦY, CÔ GIÁO! KIEÅM TRA BAØI CUÕ Thế nào giải thích trong văn nghị luận? Người ta thường giải thích bằng cách nào? Cho đề bài: Nhân dân ta có câu tục ngữ: “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”. Hãy giải thích nội dung câu tục ngữ đó. * Khi tìm yù caàn löu yù: + Ñaët caâu hoûi vaø traû lôøi caâu hoûi theo töøng ñeà baøi (nhö theá naøo? Taïi sao? Coù yù nghóa nhö theá naøo?....) + Ngöôøi vieát phaûi coù voán tri thöùc hieåu bieát. DAØN YÙ THAM KHAÛO Môû baøi: Giôùi thieäu caâu tuïc ngöõ vôùi yù nghóa laø ñuùc keát kinh nghieäm vaø khaùt voïng ñi ñaây ñoù ñeå môû roäng hieåu bieát. Thaân baøi: - Nghóa ñen: Ñi moät ngaøy ñaøng töùc laø ñi thaät xa, hoïc moät saøng khoân töùc laø hoïc hoûi nhieàu ñieàu khoân. Ñi moät ngaøy ñaøng, hoïc moät saøng khoân töùc laø khi ñi xa seõ hoïc hoûi saøng loïc ñieàu khoân. - Nghóa boùng: + Ñi ñaây ñoù nhieàu nôi, tieáp xuùc nhieàu vôùi thöïc teá cuoäc soáng xung quanh seõ môû roäng taàm hieåu bieát khoân ngoan töøng traûi. + Caâu tuïc ngöõ ñuùc keát kinh nghieäm hoïc hoûi: caøng ñi nhieàu, caøng bieát nhieàu. - Nghóa saâu: + Khích leä, ñoäng vieân caàn ñi nhieàu môû roäng taàm hieåu bieát + Theå hieän khaùt voïng hieåu bieát. 3. Keát baøi: YÙ nghóa cuûa caâu tuïc ngöõ ñoái vôùi ngaøy hoâm nay. - Đi thẳng vào vấn đề: “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn là một câu tục ngữ hay, chẳng những đúc kết kinh nghiệm học tập của người xưa, mà còn thể hiện khát vọng được đi xa để mở rộng tầm mắt”. - Đối lập hoàn cảnh với ý thức: “Người nông dân Việt Nam xưa quanh năm bó mình trong lũy tre xanh, tầm mắt hạn hẹp. Chính vì vậy mà dân gian có câu tục ngữ khích lệ họ đi đây đi đó để mở rộng hiểu biết: Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”. - Nhìn từ chung đến riêng: “Nhân dân ta có nhiều câu tục ngữ, ca dao nói về việc đi xa để mở rộng tầm mắt. Một trong những câu đó là: Đi một ngày đàng, học một sàng khôn” *Caùch môû baøi phaûn ñeà: - Trong cuoäc soáng khoâng ít keû veânh vaùo, töï maõn cho mình hieåu bieát hôn ngöôøi maø khoâng caàn ñi ñaây ñoù ñeå hoïc hoûi. Ñeå nhaéc nhôû, khích leä moïi ngöôøi caàn ñi ñeå hoïc, tuïc ngöõ ta ñaõ coù caâu: “Ñi moät ngaøy ñaøng, hoïc moät saøng khoân”.  - Đoạn 1: “Thật vậy, câu tục ngữ Đi một ngày đàng, học một sàng khôn trước hết là đúc kết một kinh nghiệm. Xét về nghĩa đen, đi một ngày đàng có nghĩa là đi rất xa. Đối với người nông dân xưa vốn ít đi xa, lại chưa có phương tiện đo độ dài, họ thường lấy thời gian để đo con đường đã đi. Với tốc độ đi trung bình, một ngày đàng có thể đi được bốn năm chục cây số, như thế là có thể đã đi đến làng khác, xã khác, huyện khác. Đi xa như vậy, họ mới học được những điều mới lạ mà ở làng mình, xã mình, huyện mình không có được, nghĩa là học được một sàng khôn. Ấn tượng về những chuyến đi xa thường rất sâu đậm. Và đó có thể là cơ sở thực tế của câu tục ngữ” - Đoạn 2: “Nhưng tục ngữ bao giờ cũng đúc kết kinh nghiệm, mà đúc kết thì có ý nghĩa khái quát. Nội dung khái quát đó là một điều có tính quy luật: Hễ đi xa là nhìn thấy cái mới lạ, mở rộng tầm hiểu biết. Điều quan trọng là hãy đi xa đã, đến lúc đó, dù không có ý định học gì thì vẫn cứ học được và khôn ra. Đó cũng chính là nội dung của câu ca dao: Đi cho biết đó biết đây, Ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn! Ở nhà với mẹ thì sướng thật đấy, nhưng chỉ ở nhà sẽ hạn chế sự hiêu biết. Những câu tục ngữ như thế rất sâu sắc. Chỉ cần nhớ lại các cuộc tham quan, du lịch mà ta đã tham gia, dù chỉ là đi chơi, ta cũng biết thêm nhiều điều!” - Đoạn 3: “Câu tục ngữ này không chỉ đúc kết kinh nghiệm, mà còn thể hiện một lời khuyên, một lời khích lệ, một ước vọng thầm kín. Đó là ước vọng đi xa để mở rộng tầm hiểu biết, để thoát khỏi sự hạn hẹp của tầm nhìn”. - Đoạn 1: “Thật vậy, câu tục ngữ Đi một ngày đàng, học một sàng khôn trước hết là đúc kết một kinh nghiệm. Xét về nghĩa đen, đi một ngày đàng có nghĩa là đi rất xa. Đối với người nông dân xưa vốn ít đi xa, lại chưa có phương tiện đo độ dài, họ thường lấy thời gian để đo con đường đã đi. Với tốc độ đi trung bình, một ngày đàng có thể đi được bốn năm chục cây số, như thế là có thể đã đi đến làng khác, xã khác, huyện khác. Đi xa như vậy, họ mới học được những điều mới lạ mà ở làng mình, xã mình, huyện mình không có được, nghĩa là học được một sàng khôn. Ấn tượng về những chuyến đi xa thường rất sâu đậm. Và đó có thể là cơ sở thực tế của câu tục ngữ” - Đoạn 2: “Nhưng tục ngữ bao giờ cũng đúc kết kinh nghiệm, mà đúc kết thì có ý nghĩa khái quát. Nội dung khái quát đó là một điều có tính quy luật: Hễ đi xa là nhìn thấy cái mới lạ, mở rộng tầm hiểu biết. Điều quan trọng là hãy đi xa đã, đến lúc đó, dù không có ý định học gì thì vẫn cứ học được và khôn ra. Đó cũng chính là nội dung của câu ca dao: Đi cho biết đó biết đây, Ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn! Ở nhà với mẹ thì sướng thật đấy, nhưng chỉ ở nhà sẽ hạn chế sự hiêu biết. Những câu tục ngữ như thế rất sâu sắc. Chỉ cần nhớ lại các cuộc tham quan, du lịch mà ta đã tham gia, dù chỉ là đi chơi, ta cũng biết thêm nhiều điều!” - Đoạn 3: “Câu tục ngữ này không chỉ đúc kết kinh nghiệm, mà còn thể hiện một lời khuyên, một lời khích lệ, một ước vọng thầm kín. Đó là ước vọng đi xa để mở rộng tầm hiểu biết, để thoát khỏi sự hạn hẹp của tầm nhìn”. Thật vậy mà không chỉ mà còn Nhưng Kết bài: “Ngày giao thộng thuận tiện, đời sống đã khấm khá, nhiều người có điều kiện đi xa để học hỏi. Nhưng câu tục ngữ xưa vẫn còn nguyên ý nghĩa đối với những ai quen sống khép mình, tự thỏa mãn với mình”. Ghi nhôù: - Muoán laøm baøi vaên laäp luaän giaûi thích thì phaûi thöïc hieän caùc böôùc: tìm hieåu ñeà vaø tìm yù, laäp daøn baøi, vieát baøi, ñoïc laïi vaø söûa chöõa. - Daøn baøi: + Môû baøi: Giôùi thieäu ñieàu caàn giaûi thích vaø gôïi ra phöông höôùng giaûi thích. + Thaân baøi: Laàn löôït trình baøy caùc noäi dung giaûi thích. Caàn söû duïng caùc caùch laäp luaän giaûi thích phuø hôïp. + Keát baøi: Neâu yù nghóa cuûa ñieàu ñöôïc giaûi thích vôùi moïi ngöôøi. - Lôøi vaên giaûi thích caàn saùng suûa, deã hieåu. Giöõa caùc phaàn, caùc ñoaïn caàn coù lieân keát. Qua tìm hieåu caùch laøm baøi vaên laäp luaän giaûi thích, em ruùt ra nhöõng ñieàu gì caàn ghi nhôù? Lưu ý: + Có nhiều cách mở bài nên mỗi cách sẽ có cách viết thân bài và kết bài khác nhau (Giữa các phần phải có sự hô ứng với nhau). + Trình bày các ý theo trình tự hợp lí. + Lời văn giải thích cần sáng sủa. + Giữa các phần, các đoạn phải có sự liên kết. HÖÔÙNG DAÃN TÖÏ HOÏC 1. Baøi vöøa hoïc: - Học thuộc phần ghi nhớ SGK/86 - Củng cố phần luyện tập viết ñoạn văn - Tìm ñoïc caùc baøi vaên maãu veà laäp luaän giaûi thích ñeå tham khaûo. 2. Baøi saép hoïc: “Luyện tập lập luận giải thích” - Ñeà baøi: Moät nhaø vaên coù noùi: “Saùch laø ngoïn ñeøn saùng baát dieät cuûa trí tueä con ngöôøi”. Haõy giaûi thích noäi dung caâu noùi ñoù. - Chuẩn bị baøi theo gợi yù SGK/87 + Tìm hiểu ñề, tìm yù + Lập daøn yù + Viết ñoạn văn phần mở baøi, kết baøi.