Bài giảng tiết 107: Hội thoại

Tiết 107 Hội thoại: là sử dụng ngôn ngữ để trao đổi thông tin với nhau (có thể giữa hai , ba hoặc nhiều người) Nhân tố trong hội thoại: - Vai xã hội - Lượt lời Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không? […] Nhận ra ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ… cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh mệt và ruồng rẫy mẹ tôi… Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến [..] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn giọng vẫn ngọt: Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: -Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiến tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. […] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: Sao cô biết mợ con có con? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể chuyện cho tôi nghe… Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng… Trong đoạn trích có mấy nhân vật tham gia hội thoại? Quan hệ của họ là gì? Mặc dù là vai trên, nhưng bà cô đã có lối cư xử như thế nào? Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không? […] Nhận ra ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ… cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh mệt và ruồng rẫy mẹ tôi… Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến [..] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn giọng vẫn ngọt: Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: -Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiến tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. […] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: Sao cô biết mợ con có con? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể chuyện cho tôi nghe… Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng… Tìm những chi tiết cho thấy bé Hồng đẫ cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ được thái độ lễ phép? Vì soa bé Hồng phải làm như vậy? Trong đoạn trích có mấy nhân vật tham gia hội thoại? Quan hệ của họ là gì? Mặc dù là vai trên, nhưng bà cô đã có lối cư xử như thế nào? Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không? […] Nhận ra ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ… cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh mệt và ruồng rẫy mẹ tôi… Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến [..] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn giọng vẫn ngọt: Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: -Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiến tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. […] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: Sao cô biết mợ con có con? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể chuyện cho tôi nghe… Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng… Tìm những chi tiết cho thấy bé Hồng đẫ cố gắng kìm nén sự bất bnh của mình để giữ được thái độ lễ phép? Vì soa bé Hồng phải làm như vậy? Trong đoạn trích có mấy nhân vật tham gia hội thoại? Quan hệ của họ là gì? Mặc dù là vai trên, nhưng bà cô đã có lối cư xử như thế nào? Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không? […] Nhận ra ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ… cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh mệt và ruồng rẫy mẹ tôi… Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến [..] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn giọng vẫn ngọt: Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: -Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiến tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. […] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: Sao cô biết mợ con có con? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể chuyện cho tôi nghe… Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng… Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị: - Vậy mày hỏi cô cô Thông-tên người đàn bà họ nội xa – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao? Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp: - Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ? Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại. Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không? […] Nhận ra ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ… cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh mệt và ruồng rẫy mẹ tôi… Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến [..] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn giọng vẫn ngọt: Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: -Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiến tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. […] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: Sao cô biết mợ con có con? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể chuyện cho tôi nghe… Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng… Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi: Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không? […] Nhận ra ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ… cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh mệt và ruồng rẫy mẹ tôi… Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến [..] Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn giọng vẫn ngọt: Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng: -Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiến tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. […] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi: Sao cô biết mợ con có con? Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể chuyện cho tôi nghe… Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng… Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị: - Vậy mày hỏi cô cô Thông-tên người đàn bà họ nội xa – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao? Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp: - Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?  Trong giao tiếp, cố gắng rút ngắn khoảng cách về tình cảm vốn xa lạ lúc ban đầu để có được mối quan hệ thân tình, cởi mở. 1.Tuyến : vai trên, vai dưới, ngang vai 2.Tuyến quan hệ xã hội +Vai quan hệ xã hội: Thân hay sơ (Thânt tộc,bạn bè hay người lạ) +Vai quan hệ tuổi tác. +vai quan hệ về vị thế, chức danh nghề nghiệp +Vai xét theo giới tính. +Vai về dân tộc, cộng đồng (người dân tộc nào, đồng bào mình hay người nước ngoài) * Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:- Quan hệ trên – dưới hay ngang hàng ( theo tuổi tác thứ bậc trong gia đình và xã hội);- Quan hệ thân – sơ ( theo mức độ quen biết, thân tình)* Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp. Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi: Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo: Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con minh ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào… Thế là sung sướng. Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng. Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo: Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước. Nói đùa thế, chứ ông giáo để cho khi khác. ( Nam Cao – Lão Hạc) Dựa vào đoạn trích và những điều em đã biết về truyện Lão Hạc em hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia hội thoại trên ? Em có nhận xét gì về cách cư xử của hai nhân vật đó? Bài tập 1: Xác định vai xã hội trong hội thoại: Cần lưu ý đến hoàn cảnh giao tiếp để có cách cư xử phù hợp, thể hiện mình là người có văn hoá trong giao tiếp. Bài tập 3: ( Bài tập vận dụng) Em hãy viết một đoạn hội thoại ngắn trong đó có sử dụng vai xã hội. Hướng dẫn về nhà: - Về nhà học bài. - Làm bài tập: 1, 3 (SGK trang 94 - 95). - Chuẩn bị bài: “Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận”